Gỡ khó cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo

Liên quan đến điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo, so với quy định của Nghị định 109/2010/NĐ-CP, Nghị định 107đã bãi bỏ quy định về quy mô kho chứa (5.000 tấn thóc) và công suất cơ sở xay, xát (10 tấn/h). Nghị định 107 chỉ còn yêu cầu DN phải có kho và cơ sở xay, xát phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng. VCCI cho rằng, việc hạ các điều kiện đầu tư kinh doanh đã giúp tăng số lượng thương nhân xuất khẩu gạo, tăng tính cạnh tranh của thị trường lúa gạo.

Thực tiễn cho thấy, từ khi Nghị định 107 ra đời, người nông dân có thêm sự lựa chọn khi tiêu thụ lúa gạo mình làm ra, giảm tình trạng bị ép giá. Đồng thời, nhiều DN đã phát hiện và thâm nhập các thị trường khó tính mà trước đây gạo của Việt Nam chưa thể tiếp cận. Tuy nhiên, theo phản ánh của một số DN, để có thể đáp ứng được Quy chuẩn kỹ thuật về kho và cơ sở xay, xát thóc gạo tại Thông tư 12/2013/TT-BNNPTNT, DN vẫn cần có chi phí đầu tư lớn, kể cả trong trường hợp đi thuê.

Cụ thể, Thông tư 12 vẫn yêu cầu nhiều điều kiện mang tính quy mô như dung tích của thùng chứa gạo, công suất của máy xay xát 10 tấn/h và nhiều yêu cầu khác. "Các điều kiện này chỉ phù hợp với các DN xuất khẩu gạo số lượng lớn nhưng rất khó đáp ứng đối với DN nhỏ đang cố gắng thâm nhập các thị trường mới" - VCCI nhấn mạnh.

Trong khi đó, nhiều DN của Việt Nam rất năng động trong việc tìm kiếm các thị trường mới như châu Âu, Canada, Trung Đông… Đây là những thị trường đòi hỏi số lượng gạo ít, nhưng chất lượng cao, quy cách bảo quản, đóng gói tốt.

Hơn nữa, khách hàng tại các thị trường này (như các siêu thị, chuỗi của hàng…) thường có nhu cầu tìm kiếm các DN cung cấp nhiều loại nông sản cùng lúc, chứ không chỉ riêng mặt hàng gạo. Các DN này vẫn không thể đáp ứng điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo cao như trên mà buộc phải uỷ thác xuất khẩu cho đơn vị khác đủ điều kiện.

Theo các DN, mức phí ủy thác xuất khẩu hiện khoảng 1 - 5 USD mỗi tấn hàng. Nói cách khác, các DN có Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh đang có quyền cho thuê Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh để được hưởng mức phí này. Vô hình trung, các quy định về điều kiện xuất khẩu gạo đang khiến hạt gạo của Việt Nam trở nên đắt hơn, khó xuất khẩu hơn.

VCCI đề nghị, về lâu dài, cơ quan soạn thảo tiếp tục giảm các điều kiện đầu tư kinh doanh xuất khẩu gạo, tiến tới tự do hoá thị trường. Việc bảo đảm dự trữ gạo bắt buộc nên được thực hiện theo hình thức Nhà nước đặt hàng DN theo cơ chế thị trường, thay vì biện pháp hành chính như hiện nay.

Về thời hạn của Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh, Điều 6.5 của Nghị định 107 quy định thời hạn của Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo là 5 năm. Theo đó, sau khoảng thời gian này, DN phải xin cấp Giấy chứng nhận mới với thủ tục chứng minh đủ điều kiện kinh doanh tương tự như lần đầu.

Nhưng theo quy định tại Nghị định 107 và phản ánh của các DN, Sở Công thương các địa phương vẫn thường xuyên kiểm tra định kỳ DN về việc đáp ứng điều kiện kinh doanh (kho và cơ sở xay xát) và kịp thời phát hiện, thu hồi Giấy chứng nhận đối với DN không đủ điều kiện.

Do đã có việc kiểm tra đáp ứng điều kiện thường xuyên, nên việc yêu cầu DN phải xin cấp Giấy chứng nhận mới sau mỗi 5 năm là không cần thiết. VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bãi bỏ quy định về thời hạn của Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo...

VCCI đề nghị về lâu dài, cơ quan soạn thảo tiếp tục giảm các điều kiện đầu tư kinh doanh xuất khẩu gạo, tiến tới tự do hoá thị trường. Việc bảo đảm dự trữ gạo bắt buộc nên được thực hiện theo hình thức Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp theo cơ chế thị trường, thay vì biện pháp hành chính như hiện nay.