Hạt muối chờ “đổi đời”

Đổi thay trên cánh đồng muối

Là địa phương có diện tích muối lớn của cả nước với gần 1.400ha, sản xuất muối tại Bạc Liêu thường bắt đầu từ khoảng tháng 12 năm trước đến tháng 4 năm sau. Với hàng trăm năm, nghề muối từng là nguồn thu nhập chính của nhiều địa phương ven biển Bạc Liêu. Thế nhưng nhiều năm qua, diêm dân không sống được bằng nghề muối. Nhiều người bỏ nghề, diện tích làm muối cũng dần bị thu hẹp. Nghề muối đang đứng trước nguy cơ bị mai một.

Theo người dân, nguyên nhân là do thị trường tiêu thụ không có, giá thành thấp, chi phí sản xuất cao khiến muối Bạc Liêu không thể cạnh tranh được với các tỉnh, thành khác.

Những ngày này, trên cánh đồng muối xã Long Điền Đông, huyện Đông Hải, diêm dân đang tất bật thu hoạch muối. Nắng to, gió mạnh là điều kiện thuận lợi để hạt muối kết tinh nhanh, rút ngắn thời gian thu hoạch.

Giá muối trắng bán tại ruộng hiện dao động từ 800 – 1.000 đồng/kg (giảm 200 – 400 đồng/kg) so với đầu vụ. Mặc dù giá sụt giảm nhưng do sản lượng cao nên diêm dân vẫn đảm bảo có chút lãi.

Ông Hồ Văn Năm, diêm dân xã Long Điền Đông, huyện Đông Hải cho biết, vụ muối này, gia đình ông sản xuất khoảng 1ha. Do năm nay thời tiết thuận lợi, mưa cắt sớm, nắng to nên việc sản xuất muối cũng sớm hơn. Gia đình ông hiện đã thu hoạch sản lượng đạt khoảng 70% so với dự tính.

“Giá muối dù có giảm so với đầu vụ, nhưng bù lại năng suất muối cao nên diêm dân vẫn có lãi. Tuy nhiên, bà con diêm dân chỉ mong giá cả, đầu ra ổn định để yên tâm sản xuất chứ nghề làm muối vất vả quanh năm, giờ giá cả lại chập chờn thì khó mà giữ nghề” – ông Năm chia sẻ.

Theo ông Hồ Minh Chiến – Chủ tịch HĐQT Hợp tác xã sản xuất muối công nghệ cao Đông Hải, sản xuất muối hiện nay vẫn phụ thuộc nhiều vào thời tiết, nắng to thì được nhiều muối, còn ngược lại gặp mưa trái mùa, muối tan thì phải làm lại từ đầu.

“Cùng với yếu tố thời tiết thuận lợi, vụ muối năm nay đạt sản lượng cao còn do diêm dân đẩy mạnh áp dụng khoa học công nghệ trong sản xuất, nhất là cơ giới hóa một số khâu trong thu hoạch, vận chuyển muối”- ông Chiến cho biết thêm.

Nhờ áp dụng cơ giới hóa trong sản xuất mà anh Châu Mộng Đỉnh, xã viên Hợp tác xã sản xuất muối công nghệ cao Đông Hải chỉ sử dụng 3 nhân công để sản xuất 16ha muối, thay vì khoảng 10 nhân công so với làm muối truyền thống. Theo anh Đỉnh, chỉ riêng chi phí thuê nhân công trong một vụ muối, mỗi người khoảng 50 triệu đồng, như vậy, anh đã tiết kiệm trên 300 triệu đồng.

Anh Đỉnh cho biết, số lượng nhân công giảm, nhưng do áp dụng cơ giới hóa mô hình sản xuất muối trải bạt đảm bảo năng suất cao. Như trong khâu thu hoạch muối, nếu như trước đây, với 16ha, vào đợt thu hoạch cần 10 nhân công thì nay chỉ cần 3 – 4 người là đủ đảm bảo thực hiện khối lượng công việc.

“Ưu điểm của sản xuất theo mô hình này là năng suất đạt rất cao, vì muối kết tinh nhanh, rút ngắn thời gian thu hoạch, giảm từ 10 ngày xuống còn 7 ngày so với làm muối truyền thống nên thu hoạch muối được nhiều đợt, giá bán cũng vì vậy cao hơn” - anh Đỉnh nói.

Hiệu quả là vậy, nhưng việc sản xuất muối theo mô hình trải bạt tại Bạc Liêu đến nay chưa được nhân rộng. Cái khó đối với diêm dân hiện nay là chi phí đầu tư lớn, không phải ai cũng đủ khả năng tài chính để đầu tư. Theo tìm hiểu của chúng tôi, chi phí đầu tư bạt cho mỗi héc-ta là 700 triệu đồng.

Nói vấn đề này, ông Hồ Thanh Tuấn - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT) huyện Đông Hải cho biết, qua khảo sát chỉ có 7% diện tích sản xuất muối trên địa bàn thực hiện mô hình trải bạt. Để tháo gỡ khó khăn này, huyện Đông Hải kiến nghị ngân hàng đầu tư vốn, cùng với đó, vận động diêm dân tham gia vào các tổ hợp tác, hợp tác xã nhằm tập trung nguồn vốn đầu tư.

Có thể làm giàu từ hạt muối?

Nghề muối ở Bạc Liêu được hình thành và phát triển hơn 100 năm. Muối Bạc Liêu không chỉ được nhiều người ưa chuộng, sử dụng rộng rãi trong nước mà còn được xuất khẩu sang các nước, nhất là thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc... Mặc dù đã được công nhận chỉ dẫn địa lý, công nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, nhưng diêm dân chưa thể giàu lên từ muối.

Ông Lưu Hoàng Ly - Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Bạc Liêu chia sẻ, nghề muối tại Bạc Liêu đang đối mặt với nhiều khó khăn thách thức, như ảnh hưởng của biến đổi khí hậu làm mưa trái mùa xuất hiện ngày càng nhiều trong vụ mùa sản xuất muối, môi trường nước có nguy cơ ô nhiễm. Cùng với đó là việc tiếp cận tiến bộ khoa học kỹ thuật của người dân còn hạn chế và chậm thay đổi, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm sản xuất truyền thống, một bộ phận thiếu vốn đầu tư, thiếu các thông tin kỹ thuật mới.

Để bảo tồn, nâng cao hiệu quả nghề muối Bạc Liêu, Bộ NNPTNT đã hỗ trợ 130 tỷ đồng cho đề án nâng cấp cánh đồng muối của tỉnh Bạc Liêu. Theo đó, sẽ đầu tư nâng cấp hạ tầng cánh đồng muối, các hộ dân nằm trong dự án sẽ được đầu tư điện, nâng cấp lộ, nạo vét thủy lợi; nâng cao hiệu quả và chất lượng muối, giúp diêm dân ứng dụng công nghệ để tăng năng suất muối.

Đồng thời, kêu gọi nhà đầu tư vào lĩnh vực chế biến muối để xây dựng thương hiệu muối thực phẩm, muối dược liệu, quà tặng du lịch...; xây dựng khu trưng bày muối, công cụ, phương tiện sản xuất muối và lịch sử hình thành ngành muối để kết nối du lịch.

Ông Phạm Văn Thiều - Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu cho biết, chủ trương của tỉnh là phải giữ được nghề muối truyền thống. Điều này được khẳng định thông qua việc phê duyệt đề án nâng cao giá trị sản xuất và chế biến muối giai đoạn 2021-2030. Trong đó, mục tiêu đến năm 2030, duy trì diện tích sản xuất muối 1.500ha, sản lượng muối đạt 66.000 tấn/năm.

Cùng với việc đẩy nhanh tiến độ triển khai các hạng mục của đề án nâng cấp cánh đồng muối do Bộ NNPTNT hỗ trợ, tỉnh Bạc Liêu cũng quan tâm hỗ trợ các công ty muối đổi mới quy trình công nghệ để chế biến các sản phẩm theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phục vụ nhu cầu trong nước cũng như xuất khẩu.

Cùng với đó, tỉnh tập trung khai thác và phát triển thương hiệu muối ăn Bạc Liêu được chứng nhận chỉ dẫn địa lý gắn với phát triển du lịch, xem đây là giải pháp nâng cao hiệu quả, phát triển bền vững nghề muối Bạc Liêu.