Hậu Covid-19, nỗ lực để vượt qua - Bài cuối: Hiểu đúng để không hoang mang

PV: Thưa ông, hiện nay các vấn đề liên quan tới hội chứng hậu Covid-19 đang được người dân rất quan tâm. Để làm rõ về hội chứng này, ông có thể cho biết tổng quan về hậu Covid-19 và nguyên nhân xuất hiện tình trạng này?

PGS.TS.BS Lương Ngọc Khuê: Vào tháng 10/2021, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã công bố chính thức về khái niệm “hậu Covid-19”. Theo đó, hậu Covid-19 xảy ra ở người có tiền sử nhiễm SARS-CoV-2, thường là 3 tháng kể từ khi bắt đầu mắc Covid-19 với các triệu chứng và kéo dài ít nhất 2 tháng mà không thể giải thích bằng chẩn đoán thay thế.

Cũng theo WHO, hậu Covid-19 có thể khiến sức khỏe con người bị suy giảm kéo dài, có tác động nghiêm trọng đến khả năng quay trở lại làm việc hoặc tham gia cuộc sống xã hội của người bị mắc Covid-19. Họ bị ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần và có thể gây ra những hậu quả kinh tế đáng kể cho bản thân, cho gia đình và cho xã hội.

Đó là định nghĩa từ WHO, tuy nhiên, tôi sẽ giải thích một cách dễ hiểu nhất.

Đầu tiên, để hiểu rõ về hội chứng hậu Covid-19, chúng ta cần công nhận: Covid-19 là một thảm họa và nó để lại rất nhiều hậu quả nặng nề. Đối với mỗi cá nhân, đó là những hậu quả cả về mặt tinh thần và thể chất.

Ở khía cạnh tinh thần, sau khi trải qua thảm họa đại dịch, đã chứng kiến những tác động của đại dịch tới bản thân, gia đình và xã hội, bộ phận người dân đã gặp phải những sang chấn tâm lý. Như chúng ta đã biết, khi đại dịch bùng phát, rất nhiều thông tin, hình ảnh xuất hiện trên mạng, trên các phương tiện truyền thông, có tích cực và không tích cực.

Do đó, người bệnh có thể cảm thấy stress, trầm cảm, lo âu, mất ngủ, hồi hộp… sau Covid-19. Thực tiễn điều trị cũng như các nghiên cứu khoa học cũng đã ghi nhận điều tương tự của người bệnh mắc các bệnh nan y hay trong các đại dịch nguy hiểm trước đó.

Còn ở khía cạnh thể chất, đó là di chứng về mặt cơ năng, di chứng thực thể. Đó là những tổn thương ở các cơ quan liên quan. Một số biểu hiện hậu Covid-19 rất phổ biến có thể kể đến như các triệu chứng hô hấp.

Thực tế tại Bệnh viện Bạch Mai, 50-60% những bệnh nhân sau nhiễm Covid-19 với triệu chứng hô hấp kéo dài đến khám được chụp X-quang hoặc chụp cắt lớp vi tính lồng ngực thấy có tổn thương; Sốt nhẹ, khó thở, mệt mỏi, đau cơ, khớp, rụng tóc, xơ phổi, tim đập nhanh hoặc đánh trống ngực, rối loạn nội tiết, huyết học bị huyết khối… Có trường hợp xuất hiện rối loạn tiêu hóa: ăn không ngon miệng, chán ăn, đau dạ dày, tiêu chảy; buồn nôn, nôn, đau thượng vị; Rối loạn vị giác hoặc khứu giác, phát ban…

Các triệu chứng về tâm thần như: rối loạn tâm lý, giảm sự tập trung, lo âu, trầm cảm, bồn chồn, rối loạn giấc ngủ, mau quên, không tập trung. Một số người xuất hiện tình trạng não sương mù, nhận thức kém, đọc chậm, giảm trí nhớ ngắn hạn, thay đổi tâm trạng.

Không ít người dân cảm thấy hoang mang, lo lắng bởi những triệu chứng của hậu Covid-19 và nhu cầu khám chữa bệnh của người dân liên quan tới hội chứng này đang rất cao. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng không phải ai sau khi khỏi bệnh cũng cần đi khám hậu Covid-19. Ông có thể cho biết, khi nào người dân nên đi khám?

- Không giống một số hội chứng hậu bệnh lý khác có xu hướng chỉ xảy ra ở những người đã bị bệnh nặng, hậu Covid-19 có thể xảy ra với bất kỳ ai đã bị mắc Covid-19, ngay cả khi bị bệnh nhẹ. Thậm chí trong thời gian mắc bệnh, họ không có triệu chứng thì vẫn có thể bị hậu Covid-19 và nó có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, kể cả trẻ em.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, với bệnh nhân mắc Covid-19 mức độ nặng/nguy kịch, cần can thiệp y tế nhiều trong giai đoạn điều trị chính của bệnh, những người có bệnh nền thì các vấn đề về hậu Covid-19 sẽ nhiều và trầm trọng hơn.

Để dễ hình dung, chúng ta có thể tưởng tượng như một người đã yếu sẵn, bị một đòn đánh gục ngã thì dù vực dậy được nhưng cái nền yếu đó vẫn còn thậm chí yếu hơn. Bởi thế, tóm lại, người có bệnh nền, người mắc Covid-19 trở nặng, nguy kịch, người cao tuổi cần đi khám hậu Covid-19.

Đương nhiên, những người mắc Covid-19 nhẹ, không triệu chứng cũng cần đi khám nếu những di chứng hậu Covid-19 ảnh hưởng lớn tới sinh hoạt, sức khỏe. Đặc biệt cần nhấn mạnh, đó là những người có chỉ định tái khám sau Covid-19 của bác sĩ cần tới khám đúng lịch hẹn.

Không ít trường hợp bác sĩ hẹn khám lại nhưng không tới khám, trong khi đó lại uống thuốc không rõ nguồn gốc trên mạng khiến tình trạng sức khỏe càng thêm yếu hơn.

Bộ Y tế đã triển khai những biện pháp nào trước thực trạng rất nhiều người dân than phiền rằng họ gặp một hay nhiều di chứng của Covid-19? Có nên không việc các bệnh viện mở thêm các chuyên khoa điều trị hậu Covid-19 trước nhu cầu của người dân?

- Hiện nay, đối với những di chứng về mặt tinh thần của người bệnh, Bộ Y tế đã giao Bệnh viện Tâm thần Trung ương xây dựng phác đồ cụ thể để hướng dẫn các bác sĩ điều trị các triệu chứng có liên quan.

Về mặt thể chất, Bộ Y tế cũng đã chỉ đạo các bệnh viện hướng dẫn, đưa ra những bài tập để giúp người dân tập luyện phục hồi chức năng. Đơn cử như Bệnh viện Phổi Trung ương sẽ xây dựng những bài tập thở, phục hồi chức năng phổi.

Thực tế, Bộ Y tế cũng đã có những bước chuẩn bị cho sự xuất hiện của hội chứng hậu Covid-19 từ trước đó. Cụ thể, chiến lược của Bộ Y tế là các bệnh viện hoạt động bình thường, và bệnh nhân Covid-19 mắc bệnh nền thuộc chuyên khoa nào thì sẽ được điều trị tại bệnh viện chuyên khoa đó.

Thí dụ như bệnh nhân Covid-19 có bệnh nền tăng huyết áp, tim mạch sẽ được điều trị tại bệnh viện tim mạch, bệnh nhân đái tháo đường mắc Covid-19 sẽ được chuyển tới bệnh viện nội tiết, trẻ em điều trị ở bệnh viện nhi. Khác với giai đoạn đầu, người bệnh mắc Covid-19 đều tập trung điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới. Có thể nói, bệnh nhân “bệnh ở đâu thì điều trị ở đó”. Từ đó, người bệnh sẽ được theo dõi, dự phòng và điều trị về tình trạng hậu Covid-19 của mình dưới sự giúp đỡ của các bác sĩ đúng chuyên khoa.

Còn đối với việc một vài bệnh viện thành lập phòng khám, chuyên khoa để thăm khám người bệnh hậu Covid-19, theo tôi là tốt, nhưng không cấp bách. Việc thành lập bệnh viện chuyên điều trị hậu Covid-19 cũng là không thực tế.

Bởi như chiến lược hiện nay của Bộ Y tế thì người bệnh sẽ điều trị hậu Covid-19 tại chính những bệnh viện chuyên khoa đã điều trị Covid-19 cho mình. Đơn cử, sản phụ có thể gặp những vấn đề về hậu Covid-19 liên quan tới chuyên khoa phụ sản, bởi vậy, chỉ cần quay lại bệnh viện sản để thăm khám, không cần thiết đi tới bệnh viện khác.

Ông có thể đưa ra những khuyến cáo giúp người dân bớt hoang mang đối với hậu Covid-19?

- Những trao đổi trên có lẽ đã giúp người dân hiểu rõ hơn về hậu Covid-19, và tôi khẳng định: Hậu Covid-19 không hề đáng sợ. Chúng ta sẽ không còn hoang mang nếu chúng ta hiểu rõ về nó. Theo ghi nhận thực tế của các bác sĩ, hầu hết những biến chứng hậu Covid-19 không gây nguy hiểm hay tử vong, mà chủ yếu ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày của người bệnh.

Thực tế điều trị cho thấy, rất nhiều trường hợp đã vượt qua các triệu chứng phổ biến hậu Covid-19 như trầm cảm, mất ngủ, lo âu kéo dài… chỉ bằng cách thay đổi suy nghĩ, tập luyện và cân bằng lại tâm lý.

Đương nhiên, những trường hợp có bệnh nền, tổn thương đã được bác sĩ hẹn khám lại thì cần phải đi tái khám.

Một vấn đề nữa, theo tôi cần phải khuyến cáo mạnh mẽ tới người dân, đó là nếu có triệu chứng hậu Covid-19 ảnh hưởng tới sinh hoạt thì cần đi khám tại các cơ sở y tế. Không thể sử dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc, không có giấy phép của Bộ Y tế hay các bài thuốc truyền miệng để chữa bệnh. Điều này không chỉ khiến bỏ lỡ “thời gian vàng” để điều trị bệnh mà còn có thể dẫn đến “tiền mất, tật mang”.

Trân trọng cảm ơn ông!

Hậu Covid-19 không hề đáng sợ. Chúng ta sẽ không còn hoang mang nếu chúng ta hiểu rõ về nó. Theo ghi nhận thực tế của các bác sĩ, hầu hết những biến chứng hậu Covid-19 không gây nguy hiểm tử vong, mà chủ yếu ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày của người bệnh. Thực tế điều trị cho thấy, rất nhiều trường hợp đã vượt qua các triệu chứng phổ biến hậu Covid-19 như trầm cảm, mất ngủ, lo âu kéo dài… chỉ bằng cách thay đổi suy nghĩ, tập luyện và cân bằng lại tâm lý.