Hết thời lợi thế lao động trẻ
Giới chuyên gia đánh giá, lâu nay Việt Nam thu hút mạnh mẽ làn sóng đầu tư nước ngoài bởi lợi thế nguồn lao động, nhân công giá rẻ. Lợi thế này cũng chính là lý do các nhà đầu tư chuyển dịch từ Trung Quốc sang đầu tư ở nước ta. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, mục tiêu thu hút đầu tư bằng nguồn lao động giá rẻ đã trở nên lỗi thời, thậm chí tiềm ẩn nhiều rủi ro cho nền kinh tế vì thiếu vắng nguồn nhân lực cao.
Kinh tế khó bứt phá nếu chỉ dựa vào nguồn lao động giá rẻ.
Sự hấp dẫn về chi phí nhân công đang trở thành yếu tố hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài và cũng là lý do khiến nhiều con mắt “dòm ngó” vào Việt Nam với mục đích, đây sẽ là công xưởng thứ hai của thế giới, sau Trung Quốc.
Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, đây hoàn toàn không phải là điều đáng mừng, vì đã qua rồi thời kỳ, thu hút và hấp dẫn nhà đầu tư bằng nguồn lao động giá rẻ, đổi lại, chúng ta phải đầu tư nguồn nhân lực cao, vì như vậy, nền kinh tế mới phát triển thực sự bền vững và chất lượng.
Nếu chỉ thu hút đầu tư được bằng lợi thế nhân công giá rẻ, mối nguy là ở chỗ, lao động của chúng ta không tham gia được vào chuỗi sản xuất đòi hỏi trình độ công nghệ cao.
Theo chuyên gia kinh tế Lưu Bích Hồ, ngoài lợi thế về nhân công và ưu đãi về thuế, hạ tầng, hầu như Việt Nam không có gì nữa, đơn cử như công nghiệp phụ trợ là yếu tố quan trọng để có thể thu hút làn sóng đầu tư của các ngành công nghệ cao, nhưng công nghệ phụ trợ của Việt Nam đang rất yếu.
Những ngành được “ấp ủ” sẽ trở thành ngành mũi nhọn như ô tô, điện tử thì chúng ta mới chỉ dừng lại ở khâu sản xuất những chi tiết, phụ tùng đơn giản. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực trình độ cao cũng rất thiếu…
Đưa ra câu chuyện về Samsung chỉ để thấy rõ rằng, Việt Nam đang cho đi rất nhiều (quá nhiều ưu ái đối với các nhà đầu tư nước ngoài), song, rõ ràng, chúng ta không nhận lại được những thứ mà chúng ta muốn, đơn cử như sự chuyển dịch của các ngành sản xuất công nghệ cao mang lại giá trị gia tăng lớn hay nguồn nhân lực, quản lý trình độ cao…
Theo báo cáo của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), năng suất lao động của nước ta thuộc nhóm thấp nhất trong các quốc gia của khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Nguyên nhân được ILO đưa ra là do nước ta chỉ có khoảng gần 20% lao động được đào tạo chuyên môn; đa số không có đủ chất lượng chuyên môn, kỹ năng để đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của thị trường. Và nếu so sánh năng suất lao động và tiền công tại nước ta và một số quốc gia trong khu vực Đông Nam Á sẽ thấy, lao động giá rẻ không còn là một lợi thế của nước ta.
Mới đây, ILO cũng cho biết, trong hai thập kỷ tới, sẽ có khoảng 56% số người lao động tại 5 quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, có nguy cơ mất việc làm vì robot, đặc biệt là ngành may mặc và sản xuất ô tô.
Theo ông Dương Đình Giám - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công nghiệp (Bộ Công thương), cải thiện được trình độ nguồn nhân lực là yêu cầu cấp bách được đặt ra trong thời điểm nền kinh tế nước ta đang hội nhập ngày càng sâu rộng. Bởi, muốn tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, chúng ta không thể cứ ở trình độ gia công mãi như hiện nay.
