Hoạ sĩ Vi Kiến Thành: ‘Đi đến tận cùng dân tộc, chúng ta sẽ gặp nhân loại’
Với hoạ sĩ Vi Kiến Thành, bản sắc văn hóa dân tộc, cá tính sáng tạo, bản ngã riêng biệt là cái đích thôi thúc trên con đường sáng tạo của người họa sĩ, hành trình sáng tạo của người họa sĩ là những trải nghiệm liên tục với nhận thức, tư duy chuyển động trong quá trình thực hành nghệ thuật. Và có người đạt đến mục đích nhưng cũng có người làm việc cả đời vẫn chưa chắc thành công, nhưng cái quan trọng là người họa sĩ đã thành thật với chính mình và không ngừng sáng tạo để cống hiến cho đời những tác phẩm với mỹ cảm nhân văn, hướng thiện và bản sắc văn hóa dân tộc.
“Bản sắc văn hóa Việt là một phạm trù vừa trừu tượng vừa thực tiễn, phải nhìn nhận vấn đề đó vừa mang tính triết học, logic vừa là những cảm nhận của cá nhân nghệ sĩ. Có thể nói bản sắc văn hóa Việt đã được các thế hệ ông cha gìn giữ, xây dựng, sáng tạo và tỏa sáng cho các thế hệ người Việt tiếp tục lưu truyền bồi đắp, thắp sáng bằng những di sản, tác phẩm, công trình của mỗi thời đại qua hàng ngàn năm lịch sử. Văn học nghệ thuật là tinh hoa của văn hóa, là “đầu tàu” để kéo cả “đoàn tàu” văn hóa thời đại đó phát triển. Người họa sĩ nào trong tác phẩm có nội hàm hồn cốt, bản sắc dân tộc Việt thì tác phẩm sẽ chạm được đến trái tim, tâm hồn của công chúng và sẽ độc đáo khi ra trường quốc tế” - hoạ sĩ Vi Kiến Thành chia sẻ.
Cũng như nhiều họa sĩ khác, hoạ sĩ Vi Kiến Thành rất tự hào về truyền thống văn hóa, nghệ thuật của dân tộc, của ông cha ta để lại. Do công việc, ông đã đi một số nước như Anh, Pháp, Mỹ, Italia, Đức, Hà Lan, Nga, Nhật, Argentina,... được xem khá nhiều bảo tàng Mỹ thuật. Ông nghĩ rằng, với người họa sĩ trong sáng tạo nghệ thuật khi đi đến tận cùng của bản sắc văn hóa Việt là cách hội nhập quốc tế tốt nhất, hiệu quả nhất:
“Chúng ta đang sống trong thế giới phẳng, nhưng văn hóa nghệ thuật rất cần riêng biệt, độc đáo. Mỹ thuật Việt Nam đã làm được điều đó với sự phát triển của nghệ thuật sơn mài Việt Nam”. Hoạ sĩ Vi Kiến Thành bày tỏ. “Khi ra thế giới thì bản sắc văn hóa dân tộc như cái phông nền dày dặn cho tư duy sáng tạo của người nghệ sĩ, nếu để mất nó thì người nghệ sĩ không có bản thể, sẽ không là gì trong một thế giới phẳng, chúng ta sẽ bị lẫn vào đám đông,thông điệp của chúng ta sẽ bị mờ nhạt na ná giống nhau.
Nhưng để đóng góp được gì cho ngôn ngữ tạo hình quốc tế, cho một phong cách, một trường phái nghệ thuật là việc không đơn giản, vì thế Hội họa sơn mài của Việt Nam là một bản sắc độc đáo, xuất sắc. Nhân đây tôi xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn các họa sĩ sơn mài đầu tiên của trường Mỹ thuật Đông Dương nay là trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam nhân dịp kỷ niệm 100 năm thành lập trường (1925-2025)”.
Theo hoạ sĩ Vi Kiến Thành, mỹ thuật Việt Nam được thế giới biết đến nhiều phải tính từ năm 1986 đến nay khi đất nước ta đổi mới, mở cửa, các nhà sưu tầm tranh, khách nước ngoài đã ngỡ ngàng với nền hội họa Việt Nam phát triển, giàu bản sắc. Năm 2016, ông và họa sĩ Phạm Hà Hải, nhà nghiên cứu mỹ thuật Nguyễn Đức Bình làm giám tuyển, tổ chức Triển lãm “Mở cửa” Mỹ thuật 30 năm đổi mới (1986-2016). Đây là triển lãm tổng kết 30 năm đổi mới trong Mỹ thuật và cũng là thời gian thị trường mỹ thuật phát triển. Tác phẩm của các họa sĩ Việt Nam được các nhà sưu tầm và khách quốc tế mua nhiều, nhiều đến mức có người đã lo ngại dòng chảy tác phẩm xuất sắc của Việt Nam sẽ chảy đến các bảo tàng và bộ sưu tập của nước ngoài:
“Giải thưởng Tinh Hoa Việt do Báo Đại đoàn kết và công ty ZOA phối hợp tổ chức là giải thưởng có tiêu chí tuyển chọn độc đáo dành cho các lĩnh vực nghệ thuật như Văn học, Điện ảnh, Âm nhạc, Sân khấu, mỹ thuật” - hoạ sĩ Vi Kiến Thành nhận xét.
“Với kỳ vọng là tôn vinh các tác phẩm, công trình, sự kiện nghệ thuật có giá trị nghệ thuật cao, mang đậm bản sắc văn hóa Việt và có sự lan tỏa tích cực trong nước và quốc tế. Tôi nghĩ mục đích của giải thưởng rất trúng vấn đề trong xu thế và đời sống nghệ thuật hiện nay khi Việt Nam đã hội nhập sâu rộng với thế giới, vấn đề bản sắc văn hóa Việt cần được khẳng định và tôn vinh. Bản sắc ở đây cần được hiểu một cách biện chứng theo quy luật phát triển và sự vận động trong sáng tạo nghệ thuật.
Đối với giải thưởng Tinh hoa Mỹ thuật sẽ lựa chọn, tôn vinh một triển lãm mỹ thuật, một sự kiện mỹ thuật chứ không phải với một tác phẩm mỹ thuật cụ thể. Ban giám khảo sẽ phải lựa chọn một quá trình sáng tác của họa sĩ với nhiều tác phẩm đã được công bố, triển lãm từ 15/ 11/2024 đến 15/11/2025. Tôi nghĩ đây là phương án để Ban giám khảo nhìn nhận, đánh giá được chính xác thực lực của nghệ sĩ một cách đầy đủ, đặc biệt là sự lan tỏa của tác phẩm đến cộng đồng trong nước và quốc tế.
Chúng ta muốn tôn vinh các giá trị, tinh hoa của người Việt, rõ ràng, bản sắc của dân tộc Việt phải được đề cao. Đặc biệt là trong thế giới phẳng, bản sắc dân tộc cành trở nên quan trọng. Các thế hệ nghệ sĩ đi trước từng nói: “Đi đến tận cùng dân tộc, chúng ta sẽ gặp nhân loại.”.
Cho nên tôi quan tâm đến 2 cái tiêu chí rất quan trọng:
Thứ nhất, là phải tìm ra những tác phẩm mang đậm bản sắc văn hóa, nghệ thuật Việt Nam, thật sự là tinh hoa và kết tinh của văn hóa nghệ thuật dân tộc.
Thứ hai, là những tác phẩm đó cần có tính lan tỏa trong cộng đồng, để mọi người có thể nhận thấy Giải thưởng Tinh Hoa Việt khác biệt so với các giải thưởng văn học nghệ thuật đã có. Đây là điều đòi hỏi sự đồng lòng, nỗ lực và tinh thần khách quan, công tâm của Hội đồng Giám khảo và Ban Tổ chức”.
- Nguyên Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
- Nguyên Cục trưởng Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển lãm.
- Nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh.
Trong 10 năm làm Cục trưởng Cục Mỹ thuật Nhiếp ảnh và Triển
lãm, ông đã tổ chức: Festival Mỹ thuật trẻ; Triển lãm mỹ thuật Việt Nam; Triển
lãm Mỹ thuật “Mở cửa” 30 năm đổi mới 1986 - 2016 ; Triển lãm các họa sĩ hàng đầu
trên thị trường Mỹ thuật; Triển lãm tranh Đồ họa 10 nước Asean; Triển lãm các họa
sĩ tiêu biểu châu Á tại Việt Nam…
