Hoàn thiện bản đồ về sự phát triển của não người
Các nhà khoa học vừa đạt được cột mốc quan trọng trong nỗ lực giải mã cách não người hình thành và phát triển, từ giai đoạn phôi thai cho đến tuổi trưởng thành. Công trình này được kỳ vọng sẽ mở đường cho việc tìm ra nguyên nhân và hướng điều trị mới cho các rối loạn thần kinh như tự kỷ hay tâm thần phân liệt.
Theo nhóm nghiên cứu thuộc Mạng lưới Bản đồ Tế bào Não (BICAN) của Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), họ đã hoàn thiện bản thảo đầu tiên của “bản đồ não đang phát triển”, bao gồm não người, chuột và một phần ở khỉ. Bản đồ này ghi lại quá trình hình thành, phân hoá và trưởng thành của hàng nghìn loại tế bào não, cũng như cách các gen được kích hoạt hoặc tạm ngưng trong từng giai đoạn phát triển.
Các nhà khoa học đã xác định những gen chủ chốt điều khiển sự phát triển của não, đồng thời phát hiện điểm tương đồng giữa não người và động vật có vú, cùng những đặc điểm riêng biệt của não người, bao gồm cả việc nhận diện ra một số loại tế bào chưa từng được biết đến.
Kết quả được công bố trên tạp chí Nature và một loạt tạp chí khoa học liên quan. Dự án BICAN là một nỗ lực hợp tác quốc tế, nhằm xây dựng bản đồ toàn diện nhất về các loại tế bào trong não người.
“Não người có hàng nghìn loại tế bào với chức năng và đặc tính khác nhau, cùng phối hợp để tạo nên hành vi, cảm xúc và nhận thức” - Tiến sĩ Hongkui Zeng (Viện Allen, Seattle), người đứng đầu nghiên cứu cho biết. Chỉ riêng ở chuột, các nhà khoa học đã ghi nhận hơn 5.000 loại tế bào, con số được cho là tương đương, thậm chí lớn hơn ở người.
Tiến sĩ Aparna Bhaduri (Đại học California, Los Angeles) nhấn mạnh: “Trước đây, chúng ta chỉ hiểu sơ bộ về quá trình phát triển của não. Giờ đây, với bộ bản đồ này, chúng ta đã có cái nhìn chi tiết hơn về từng ‘mảnh ghép’ của bộ não đang hình thành”.
Nhóm nghiên cứu kỳ vọng kết quả này sẽ giúp làm sáng tỏ nguồn gốc trí tuệ đặc biệt của con người và hỗ trợ phát triển các liệu pháp điều trị chính xác hơn cho các rối loạn phát triển thần kinh như tự kỷ, ADHD hay tâm thần phân liệt.
Một trong những phát hiện đáng chú ý là một số tế bào trong khối u não ở người có đặc điểm giống tế bào phôi ban đầu, gợi ý khả năng các khối u này “tái kích hoạt” cơ chế phát triển sớm của não để sinh sôi.
Tiến sĩ Bhaduri cho biết: “Đây mới chỉ là bước đầu. Mục tiêu cuối cùng là hiểu được toàn bộ cấu trúc và diễn biến của não đang phát triển, cũng như những gì xảy ra khi các rối loạn thần kinh xuất hiện”.
