Hướng nghiệp từ phổ thông
Định hướng nghề nghiệp sớm, bắt đầu ngay từ nhà trường phổ thông không chỉ giúp học sinh hiểu rõ năng lực và sở thích của bản thân mà còn giúp các em lựa chọn con đường học tập phù hợp, tránh lãng phí thời gian và nguồn lực.
Chọn hướng đi cho tương lai
Một điểm mới quan trọng của Chương trình GDPT 2018 là đưa môn Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp thành nội dung bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12. Môn học này giúp học sinh rèn kỹ năng sống, kỹ năng xã hội và đóng vai trò “cầu nối” giữa tri thức học đường với thực tiễn nghề nghiệp. Với mục tiêu giúp học sinh tự nhận thức, định hướng và phát triển năng lực nghề nghiệp, hoạt động được triển khai đa dạng: tham quan cơ sở sản xuất, doanh nghiệp, phỏng vấn người lao động, làm dự án mô phỏng nghề nghiệp hoặc dự các buổi tư vấn chuyên gia. Qua đó, các em học bằng hành động, trải nghiệm thực tế, hình thành kỹ năng ra quyết định, giao tiếp, làm việc nhóm và lập kế hoạch - những năng lực cần thiết cho mọi ngành nghề tương lai.
Ông Lê Anh Tuấn - chuyên gia tư vấn hướng nghiệp và khởi nghiệp đến từ Thành Đoàn Hà Nội chỉ ra một thực tế hiện nay, thói quen của nhiều người đó là hỏi về việc chọn trường nào sau khi tốt nghiệp THPT. Người quen, bạn bè… đều hỏi sẽ thi trường nào. Điều này dễ dẫn đến sai lầm trong hướng nghiệp đó là chọn trường trước mà không phải là chọn nghề, chọn ngành. Nhiều khảo sát cho thấy số đông sinh viên năm thứ 1 vào đại học không biết sau này ra trường mình sẽ làm nghề gì.
“Nếu làm việc bạn thích thì bạn mới có tự do. Nếu thích việc bạn làm bạn mới có hạnh phúc. Phải có niềm yêu thích với công việc mình làm thì mới hạnh phúc, say mê nên cần thống nhất nhận thức chung đó là phải chọn nghề trước rồi mới đến chọn trường” - ông Tuấn nêu quan điểm.
Học qua trải nghiệm – bước đệm để hiểu mình, hiểu nghề
Trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay, với sự trợ giúp của công nghệ, nếu như ngành giáo dục có được dữ liệu chuẩn về nhu cầu của các em học sinh đối với nghề nghiệp sau này, căn cứ vào sở thích, năng lực của các em để từ đó làm cơ sở định hướng nghề nghiệp, tư vấn tuyển sinh cho học sinh và gia đình, các trường đại học, cao đẳng… thì sẽ hữu ích. Ngày nay, ngay từ bậc THCS, học sinh đã bắt đầu được làm quen với thế giới nghề nghiệp thông qua các hoạt động trải nghiệm về lao động sản xuất, dịch vụ, nghiên cứu khoa học kỹ thuật, hay hoạt động cộng đồng. Sang bậc THPT, nội dung hướng nghiệp đi vào chiều sâu hơn: các em được khám phá năng lực bản thân, tìm hiểu các nhóm nghề, được tư vấn lựa chọn tổ hợp môn học phù hợp với định hướng nghề nghiệp sau này… Khi các em được đào tạo, có nhận thức đầy đủ về hướng nghiệp thì sẽ hạn chế được rất nhiều sai lầm trong việc chọn trường, chọn ngành sau này.
ThS Lê Anh Tuấn đặt câu hỏi: Nếu học sinh muốn tham gia vào ngành công an, quân đội, em đó phải tự trả lời được câu hỏi về sự sẵn sàng dũng cảm và hy sinh bởi như cảnh sát phòng cháy chữa cháy, đó là nơi mà mọi người thì chạy ra còn họ thì phải chạy vào để cứu người. Hiểu mình, hiểu đặc điểm của nghề, hiểu sự thay đổi của nghề nghiệp đó trong tương lai trong bối cảnh công nghệ số, chuyển đổi số đang không ngừng tác động đến mọi mặt của đời sống xã hội để có sự lựa chọn phù hợp nhất với bản thân mình chính là giá trị của hoạt động tư vấn, hướng nghiệp cho học sinh, sinh viên.
Chia sẻ quan điểm này, TS Nguyễn Vinh Quang - chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục và định hướng nghề nghiệp trong buổi chia sẻ với học sinh khối 12 của Trường THPT Tây Thạnh (TPHCM) đầu tháng 10 vừa qua cho rằng, trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, việc lựa chọn nghề nghiệp không chỉ dựa vào sở thích cá nhân mà còn cần hiểu rõ xu hướng phát triển của xã hội, công nghệ và thị trường lao động. Theo ông Quang, lựa chọn nghề nghiệp trong kỷ nguyên số ngày nay không chỉ cần quan tâm đến những ngành nghề “hot”, “lên ngôi” trong thời đại 4.0 mà cần đặt trong sự phù hợp với năng lực và đam mê của bản thân. Đồng thời, dù nghề nghiệp nào cũng cần quan tâm rèn luyện, trang bị các kỹ năng thiết yếu trong kỷ nguyên số để không bị “tụt hậu”. Chuyên gia này đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của công nghệ và trí tuệ nhân tạo trong tương lai nghề nghiệp.
Thầy Phạm Văn Cường - Phó Hiệu trưởng Trường THPT Tây Thạnh chia sẻ, cùng với hoạt động hướng nghiệp trên lớp, các buổi chia sẻ theo chủ đề, nhà trường còn tổ chức chương trình “một ngày làm sinh viên”, đưa học sinh đến với các trường đại học để giúp cho các em tìm hiểu môi trường học tập và ngành mình yêu thích.
