Hướng tới thành lập chính quyền đặc khu trong trường hợp đặc thù
Bộ Nội vụ đang trình Chính phủ xem xét thành lập tổ chức cấp chính quyền địa phương có dân số thường trú dưới 1.000 người. Đây là sự đổi mới phương thức hoạt động của chính quyền địa phương, đặc biệt phù hợp với địa bàn hải đảo trong trường hợp đặc thù.
Mô hình đặc khu đặc thù phù hợp chính quyền 2 cấp
Theo Bộ Nội vụ, Điều 28 Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 quy định đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 người (sau đây gọi là đặc khu) thì không tổ chức cấp chính quyền địa phương. Trên thực tế, việc thành lập cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 người là cấp bách và cần thiết, nhất là trong bối cảnh cả nước đang thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp.
Mới đây, Bộ Nội vụ có Tờ trình về dự thảo Nghị định quy định nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức và hoạt động của UBND, Chủ tịch UBND, cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND đặc khu trong trường hợp đặc thù gửi tới Chính phủ và Bộ Tư pháp. Tờ trình hướng tới việc đổi mới mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của chính quyền địa phương phù hợp với địa bàn hải đảo trong trường hợp đặc thù. Do đặc điểm, vị trí địa lý và vai trò, tầm quan trọng của các đặc khu này, mô hình tổ chức và công tác quản lý nhà nước cần được tổ chức tinh gọn, tăng tính tự chủ, đề cao vai trò của người đứng đầu nhưng vẫn bảo đảm thống nhất, thông suốt, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, phục vụ Nhân dân tốt hơn, tăng hiệu quả điều hành, tạo điều kiện thu hút đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội của đặc khu và bảo đảm công tác bảo vệ chủ quyền biển đảo của Việt Nam.
Vai trò của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại đặc khu đặc thù
Dự thảo Nghị định áp dụng đối với HĐND, UBND cấp tỉnh nơi có đặc khu trong trường hợp đặc thù; UBND đặc khu trong trường hợp đặc thù. Theo đó, UBND đặc khu chịu sự giám sát của HĐND cấp tỉnh trong quá trình hoạt động, thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn; việc tuân thủ Hiến pháp, pháp luật, thực hiện nghị quyết của HĐND cấp tỉnh. Hằng quý, báo cáo kết quả hoạt động với HĐND cấp tỉnh hoặc báo cáo đột xuất theo yêu cầu của HĐND cấp tỉnh. Chủ tịch UBND đặc khu chịu trách nhiệm giải trình các vấn đề có liên quan trước HĐND cấp tỉnh khi có yêu cầu.
UBND đặc khu chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của UBND cấp tỉnh, chấp hành việc kiểm tra và tuân thủ hướng dẫn nghiệp vụ của cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh trong thực hiện nhiệm vụ trên địa bàn đặc khu; thực hiện chế độ báo cáo với UBND cấp tỉnh theo quy định. Chủ tịch UBND đặc khu chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Chủ tịch UBND cấp tỉnh.
Khi gặp những vấn đề vượt thẩm quyền, Chủ tịch đặc khu phải báo cáo xin ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch UBND cấp tỉnh trừ trường hợp thật cần thiết vì lợi ích quốc gia, bảo đảm an ninh chủ quyền biển đảo, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm tính mạng, tài sản của Nhân dân trên địa bàn đặc khu thì được quyết định áp dụng các biện pháp cấp bách khác quy định của pháp luật hoặc vượt thẩm quyền sau đó báo cáo cơ quan có thẩm quyền của Đảng và Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong thời gian sớm nhất.
Ngoài ra, UBND đặc khu chịu sự lãnh đạo của Đảng ủy đặc khu trong việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ được chính quyền địa phương cấp tỉnh giao và các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.
Quan hệ công tác của UBND đặc khu với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội ở đặc khu: Là quan hệ phối hợp công tác để phát huy vai trò và quyền làm chủ của nhân dân ở địa phương, bảo đảm sự giám sát và tham gia của nhân dân vào xây dựng chính quyền địa phương ở đặc khu.
UBND đặc khu có trách nhiệm phát huy vai trò của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQVN) và các tổ chức chính trị - xã hội, thực hiện chế độ thông báo tình hình của địa phương cho Ủy ban MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội ở đặc khu, tiếp nhận, giải quyết và trả lời các kiến nghị do Ủy ban MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội chuyển đến. Chủ tịch Ủy ban MTTQVN và người đứng đầu tổ chức chính trị - xã hội ở đặc khu được mời tham dự phiên họp của UBND đặc khu khi bàn về các vấn đề có liên quan.
UBND đặc khu có nhiệm vụ, quyền hạn gì?
Theo Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long, trong điều kiện chính quyền địa phương đặc khu không tổ chức HĐND và để bảo đảm tăng quyền tự chủ, tự quyết cho chính quyền địa phương đặc khu, bên cạnh thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của UBND xã theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương thì UBND đặc khu còn thực hiện thêm 12 nhiệm vụ, quyền hạn của (là nhiệm vụ của HĐND cấp xã) trên các lĩnh vực đầu tư, liên kết, hợp tác, phát triển kinh tế, khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, phát triển nông nghiệp, tài nguyên, giáo dục, dân tộc, tôn giáo. quốc phòng, an ninh.
Ngoài việc cần thảo luận tập thể và quyết định theo đa số thì UBND đặc khu còn phải thảo luận tập thể và quyết định đối với một số nhiệm vụ, quyền hạn được bổ sung từ HĐND cấp xã, bao gồm: Kế hoạch phát triển các ngành, lĩnh vực, các quy hoạch chi tiết xây dựng hạ tầng, giao thông trên địa bàn đặc khu; Quyết định chủ trương đầu tư chương trình, dự án trên địa bàn theo quy định của pháp luật về đầu tư công; quyết định biện pháp huy động sự đóng góp của Nhân dân để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, giao thông, công trình công cộng, phúc lợi trên địa bàn theo quy định của pháp luật; Quyết định thành lập, tổ chức lại, giải thể, đặt tên, đổi tên thôn theo quy định của pháp luật.
Góp ý với Tờ trình dự thảo, UBND TP Đà Nẵng cho biết, hiện Đà Nẵng có đặc khu Hoàng Sa có đặc thù khác với các đặc khu khác, dân số dưới 1.000 dân, có nhiệm vụ chính trị liên quan đến chủ quyền biển, đảo. Do đó, đề nghị Bộ Nội vụ để UBND thành phố Đà Nẵng căn cứ tình hình thực tiễn triển khai quy định tại Nghị định phù hợp với thực tiễn địa bàn, đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ chính trị được giao.
Bộ Y tế góp ý, cần: “Xây dựng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của đặc khu trước khi trình UBND cấp tỉnh phê duyệt; quyết định biện pháp quản lý, sử dụng hiệu quả đất đai, tài nguyên nước, rừng, biển, bảo vệ môi trường ở đặc khu theo quy hoạch, kế hoạch và quy định của pháp luật; biện pháp thực hiện nhiệm vụ phòng, chống thiên tai, dịch bệnh ở đặc khu”.
Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long trả lời, đối với đặc khu Hoàng Sa như góp ý của UBND TP Đà Nẵng, để bảo đảm phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay tại đặc khu này, dự thảo Nghị định giao UBND TP Đà Nẵng căn cứ tình hình cụ thể để triển khai quy định tại Nghị định cho phù hợp với thực tiễn địa bàn, bảo đảm thực hiện các nhiệm vụ chính trị được giao. Góp ý của Bộ Y tế được Bộ Nội vụ tiếp thu và sửa đổi, hoàn thiện tại dự thảo.
