Vùng đất Tuyên Quang nổi tiếng với nhiều di tích, danh lam thắng cảnh. Trong đó, với du khách ưa khám phá, thì động Tiên là một điểm đến thú vị.
Động Tiên nằm ở trong núi Chân Qùy, chen giữa núi Đá Đen và núi Bạch Mã, thuộc thôn Thống Nhất (xã Yên Phú, huyện Hàm Yên). Từ trung tâm thành phố Tuyên Quang đến động Tiên khoảng 55km. Quần thể này gồm 7 hang động khác nhau, gồm: Động Tiên, động Đàn Đá, động Thiên Đình, động Thiên Cung, động Thạch Sanh, động Tam Cung, động Âm Phủ. Tất cả các động này xếp thành hình vòng cung tạo thành một quần thể đặc sắc.
Trong số này, động Tiên được đánh giá là hang động đẹp nhất. Động Tiên nằm gần đỉnh núi. Con đường đi sâu uốn lượn theo vách núi sẽ dẫn du khách tới khu cửa hang thật rộng lớn. Từ đây, tầm mắt được phóng nhìn, ngắm nhìn cảnh sắc thiên nhiên bao la, rộng lớn với núi biếc, điểm trên đó là những bông hoa chuối đỏ ửng hay những cánh đồng trải dài một màu xanh biếc. Hòa cùng với đó là hình ảnh làng quê mộc mạc, bình yên. Tất cả chúng đều đã góp phần tạo nên một bức tranh thiên nhiên động Tiên trù phú và cuốn hút đến lạ thường.
Động Tiên gắn liền với nhiều truyền thuyết. Vì thế, khi tới đây tham quan, du lịch thì ngoài việc được ngắm cảnh, du khách sẽ được nghe nhiều câu chuyện ly kỳ xung quanh thắng cảnh động Tiên.
Trong hành trình khám phá, du khách sẽ bắt gặp những bậc đá được xếp chồng lên cao tạo nên một con đường mà chỉ cần đi tiếp bạn sẽ thấy cổng đá với đủ mọi hình thù khác nhau. Đây là cổng đá đã được kết tinh từ hàng ngàn năm trước.
Du khách khi bước vào khu vực cửa động sẽ được tận mắt ngắm nhìn những nhũ đá với nhiều hình thù lạ mắt. Cùng với thời gian, với sự bào mòn của nước, của gió, những khối nhũ đá này đã hoá thân thành những hình hài của vạn vật trần gian. Đó có thể là hình ảnh tựa như hình Tiên Ông ngồi đăm chiêu tư lự hay hình con ba ba, cá sấu, khủng long và rất nhiều muông thú khác nhau đều tề tựu tại đây…
Khi đi sâu vào bên trong động Tiên, du khách còn được nhìn thấy một khối thạch trụ chống trời có màu sắc huyền ảo. Phía sau khu thạch trụ này là các khối đá cẩm thạch có hình dáng một người phụ nữ đang đứng theo hình bán nguyệt. Đây chính là hình tượng người mẹ đang mang thai.
Hàng năm cứ vào ngày mùng 9 tháng Giêng, lễ hội động Tiên lại được tổ chức nhằm quảng bá hình ảnh con người, vùng đất và bản sắc văn hóa truyền thống của người dân nơi đây. Từ tờ mờ sáng mùng 9, các chàng trai, cô gái trong các trang phục dân tộc: Kinh, Tày, Mông, Dao, Cao Lan... đại diện cho 12 dân tộc anh em sinh sống trên đất Hàm Yên, dâng hương hoa tại Động Tiên, rồi rước các mâm lễ về đình trình báo Thành Hoàng làng và xin phép các thần linh cho mở hội, rồi từ đây rước các mâm lễ ra kệ tại sân chính lễ hội. Bà con nơi đây đã có câu ca nhắc nhớ: “Dù ai đi ngược về xuôi/ Tháng Giêng mùng 9 Động Tiên nhớ về…”.
Với vẻ đẹp độc đáo, đạo Tiên Tuyên Quang được mệnh danh là một Phong Nha giữa đại ngàn Đông Bắc.