Khi FDI lấn sân
Sự xuất hiện ngày càng nhiều các đại gia nước ngoài thâm nhập vào các lĩnh vực kinh tế đã dấy lên những lo lắng “mất sân nhà” của doanh nghiệp nội. Theo TS. Nguyễn Đức Thành- Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách, dù không còn sớm, nhưng vẫn chưa quá muộn để thay đổi tư duy, nhà quản lý cần xây dựng những chính sách tập trung vào khu vực kinh tế tư nhân để tạo điều kiện cho khu vực này phát triển.
Có một thực tế là doanh nghiệp FDI đang chiếm vị thế vượt trội so với doanh nghiệp nội. Minh chứng là nhiều mặt hàng sản xuất, xuất khẩu hiện nay đều thuộc về doanh nghiệp FDI. Lo ngại doanh nghiệp nội trước nguy cơ bị lấn át trong lĩnh vực nông nghiệp, trao đổi với Đại Đoàn kết TS. Nguyễn Đức Thành – Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách nhìn nhận, nếu vẫn tiếp tục bình chân thì chúng ta sẽ thua ngay trên sân nhà. Do vậy, dù muộn chúng ta vẫn phải nỗ lực làm. “Nhưng tôi muốn nhấn mạnh ở đây là tư duy phải thay đổi”- TS. Thành nói.
PV: Thưa ông, thời gian qua doanh nghiệp nội rất ít đầu tư vào nông nghiệp. Nhưng gần đấy, người ta lại thấy ở lĩnh vực này nhiều DN FDI “chen” vào, cả ở trồng trọt lẫn chăn nuôi. Ông đánh giá ra sao về vấn đề này?
TS. Nguyễn Đức Thành: Đúng như vậy! Chúng ta đang chứng kiến DN FDI đang ngày càng chiếm thế thượng phong ở các lĩnh vực của nền kinh tế mà không riêng gì nông nghiệp. Họ có lợi thế về quy mô vốn, tri thức trên thị trường quốc tế, và khả năng họ tiếp cận được nguồn nguyên liệu cũng như chủ động được đầu ra trên thị trường, hay nói cách khác, họ đã nắm được cả một chuỗi sản xuất trên toàn cầu. Vấn đề này, trong quá trình cạnh tranh toàn cầu, những DN có thế mạnh đều sẽ lấn át các DN tư nhân, không chỉ có ở Việt Nam thôi đâu, mà nền kinh tế nhiều nước khác cũng đều có diễn biến như vậy. Đó là nguyên nhân khách quan, tức là bản chất các DN nước ngoài họ mạnh, mạnh lấn át yếu, điều đó là không thể tránh được trong kinh tế khi hội nhập sâu.
Còn đối với nguyên nhân từ phía mình, tôi thấy có một thực tế là, trong thời gian qua, chúng ta đã thất bại trong việc tạo ra những tổ hợp, tập đoàn mạnh hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng ta cần những DN đầu tàu với sự tích lũy về vốn, tri thức và khả năng quản trị cũng như sự xâm nhập vào các chuỗi toàn cầu, nhưng chúng ta vẫn chưa làm được… Tôi nghĩ bởi chúng ta chưa có được một khu vực kinh tế tư nhân đủ mạnh, vẫn nhùng nhằng giữa việc duy trì trong thị trường đó cả DN Nhà nước lẫn DN tư nhân, tức là không rõ ràng một chiến lược cụ thể.
Trong khi sự vận động của thế giới không chờ chúng ta, song chúng ta lại vẫn tiếp tục duy trì lối tư duy cũ: đó là coi các DN nhà nước là trụ cột, là “quả đấm thép”, kể cả trong lĩnh vực nông nghiệp. Hiện tại thì số lượng DN Nhà nước cũng đã giảm đi rồi, nhưng đáng lẽ họ phải rút ra từ rất sớm, để cho các DN tư nhân có thể tích lũy được, phát triển được mà không bị lấn át. Có thể bao quát lại bức tranh kinh tế của chúng ta như thế này, trước đây thì DN tư nhân bị lấn át bởi DN nhà nước, còn bây giờ họ bị lất át bởi các DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), và do đó họ không có cơ hội để phát triển.
Vâng, đó là cách nhìn nhận của ông. Tuy nhiên, DN nội ngại đầu tư vào nông nghiệp còn là bởi thu hồi vốn chậm, chưa có sự tích tụ ruộng đất cần thiết, lợi nhuận thấp, lại rủi ro cao. Trong bối cảnh ngày càng hội nhập sâu, theo ông xu hướng DN FDI đầu tư vào nông nghiệp của Việt Nam lấn át DN nội có mạnh mẽ hơn trong thời gian tới?
- Đó là điều có thể nhìn thấy trước nếu chúng ta còn trù trừ. Nếu vẫn tiếp tục bình chân thì chúng ta sẽ thua. Cứ tưởng tượng sức cạnh tranh của chúng ta trong lĩnh vực nông nghiệp nói riêng, và trong các ngành kinh tế của Việt Nam như thế này: Chúng ta mở cửa và tiếp nhận thêm nhiều đối thủ cạnh tranh, trong khi chính chúng ta lại ngồi ở trong nhà và trói tay ở sau lưng. Thì đương nhiên, chúng ta sẽ bị mất sân nhà. Việc mà chúng ta cần làm mà đáng lẽ phải làm từ cách đây khoảng 20 năm, là giải phóng khu vực kinh tế tư nhân, không chỉ trong khu vực sản xuất nông nghiệp thuần túy mà trong tất cả mọi lĩnh vực để tạo ra những tập đoàn tư nhân lớn, thì họ sẽ có thời gian để phát triển, để giờ đây khi Việt Nam mở cửa, các tập đoàn kinh tế tư nhân đó hoàn toàn có thể cạnh tranh được với các DN FDI.
Gần đây mới bắt đầu xuất hiện một số tập đoàn lớn thuộc lĩnh vực nông nghiệp như Hoàng Anh Gia Lai, VinEco… nhưng thực tế là quá ít so với sức mạnh của các đối thủ. Có thể một vài DN của chúng ta mạnh về vốn nhưng chúng ta vẫn thua so với họ về công nghệ, kinh nghiệm và cả độ dày về thời gian. Các chính sách bây giờ mới quan tâm đến khu vực kinh tế tư nhân, là đã muộn, thật đáng tiếc. Song như vậy, không có nghĩa là chúng ta buông bỏ hoặc chịu thất bại. Dù muộn, chúng ta cũng vẫn phải nỗ lực làm, tôi cho rằng, chỉ là xuất phát hơi muộn thôi. Nhưng, tôi muốn nhấn mạnh ở đây là tư duy phải thay đổi. Là phải dựa vào khu vực kinh tế tư nhân, và các chính sách cần phải hỗ trợ để khu vực này phát triển, kinh tế tư nhân mới là tương lai của Việt Nam, chúng ta muốn nâng sức cạnh tranh thì phải tập trung vào khu vực đó chứ không còn cách nào khác.
Khó cơ giới hóa nông nghiệp khi ruộng đất chưa tích tụ.
Như ông vừa nói, muộn nhưng vẫn phải làm. Thế nhưng thời gian qua, mặc dù cũng đã có nhiều chính sách cho các DN phát triển, đặc biệt trong việc cố gắng để hình thành những DN đầu tàu trong lĩnh vực nông nghiệp, song dường như hiệu quả vẫn chưa được như ý, thưa ông?
- Vấn đề nằm ở chất lượng chính sách, nhiều chính sách không có nghĩa sẽ giải quyết được hết các bất cập hiện nay. Quan trọng là chính sách đó được xây dựng thế nào, đôi khi có những chính sách không có còn hơn. Có thể thấy điểm mới là thời gian qua, Chính phủ đang tập trung đầu tư xây dựng chính sách để kiến tạo, gỡ khó cho DN tư nhân, tạo điều kiện cho khu vực này phát triển. Nhưng để triển khai vào thực tế như thế nào? Đó là điều đáng quan tâm hiện nay.
Theo ông, giải pháp gì để tháo gỡ những nút thắt cản trở sự phát triển của DN tư nhân hiện nay, trong lĩnh vực nông nghiệp?
- Nút thắt đầu tiên và quan trọng nhất phải là giảm dần tác động của khối DNNN, đó là điều phải làm. Lúc đó thì tự DN tư nhân sẽ phát triển lên. Và như vậy nông nghiệp sẽ có bước phát triển mới.
Trân trọng cảm ơn ông!
