Không tách bạch dẫn đến nhiều hậu quả

Thị phần ngành đường sắt Việt Nam giảm từ năm 2008 đến nay.

Chiều ngày 12/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) và Dự án Luật Thủy lợi.

Tách chức năng quản lý nhà nước khỏi chức năng kinh doanh

Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải đặt vấn đề: Khi thị phần vận tải đường sắt chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong tổng sản lượng vận tải toàn ngành trong thời gian qua có xu thế giảm dần từ 1,3% năm 2008 xuống còn 0,7% năm 2012.

Trong những năm gần đây thị phần liên tục giảm. “ Bộ GTVT cho rằng ngành đường sắt phát triển sớm nhưng thị phần lại phát triển chậm là do luật cũ không sửa đổi. Vậy bây giờ sửa đổi thị phần sẽ tăng lên bao nhiêu?

Khi luật ra đời thì việc lấn chiếm có chấm dứt không khi theo quy định các công trình cách đường sắt 15m nhưng hiện chỉ cách 1,5m. Vậy có giải quyết được không? kinh phí ở đâu?”- bà Hải đặt vấn đề. Cùng chung quan điểm, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh băn khoăn khi mục tiêu đến năm 2020 đạt 1%, chưa bằng năm 2008.

Giải trình, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cho rằng, thị phần vận tải của đường sắt liên tục giảm so với các lĩnh vực khác là thực tế diễn ra từ năm 2008 cho đến nay. Năm 2014, và 2015 vận tải hành khách đạt 11,2 triệu khách, giảm so với trước rất lớn.

Hàng hóa thị phần cũng chỉ chiếm 0,39-0,4%. Đây là do mô hình cơ cấu, tổ chức.

Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam quản lý cả hạ tầng và vận tải nên tính cạnh tranh còn hạn chế. Mặt khác tính kết nối giữa đường sắt với các cơ sở hạ tầng khác còn hạn chế, nhiều nơi hàng hóa từ bến cảng vận chuyển lên tàu phải bốc xếp cho nên thị phần giảm.

“Nếu sửa đổi luật, sẽ tách hạ tầng cho thuê tuyến để khai thác, thu hút tư nhân vào dịch vụ đầu máy toa xe, còn Nhà nước chỉ lo phần hạ tầng. Khi kết nối vào các mối hàng vào các cảng thì thị phần hàng hóa sẽ tăng lên.

Do hạn chế của đầu máy toa xe, nên khi tư nhân vào sẽ kết nối tốt hơn, tính cạnh tranh cao hơn. Hiện chưa có tuyến tư nhân đầu tư, kêu gọi, cho thuê vì chúng ta đang giao cho Tổng Công ty đường sắt Việt Nam quản lý khai thác. Khi sửa Luật kêu gọi tư nhân sẽ tăng được thị phần”- ông Đông phân trần.

Liên quan đến đường sắt tốc độ cao, Thứ trưởng Đông cho biết, Quốc hội khóa XII chưa thông qua và yêu cầu làm rõ hiệu quả của dự án và lộ trình đầu tư, phương án huy động nguồn lực nhà nước và tư nhân. Chính phủ đang giao Bộ GTVT cập nhật, nghiên cứu tiền khả thi. Phấn đấu đến năm 2018 Bộ sẽ trình Chính phủ thẩm định lại; còn tầm nhìn đến năm 2050 phấn đấu hoàn thành toàn tuyến đường sắt đôi tốc độ cao.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nhận định, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam vừa lo quản lý kết cấu hạ tầng, vừa lo kinh doanh. "Chúng ta không tách bạch dẫn đến nhiều hệ quả".

Vừa qua Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam đã có những sai phạm và bị cơ quan thanh tra chỉ rõ. “Tại sao cùng trong mảng chính sách giao thông nhưng ngành hàng không phát triển nhanh còn đường sắt phát triển chậm? Có nước nào xả thẳng vệ sinh như nước ta không? Chúng ta đề nghị cấm đổ phế thải ra đường sắt vậy có cấm kinh doanh đường sắt mà xả thải thẳng ra đường như vậy không?”- bà Nga đặt vấn đề.

Mô hình quản lý chưa phù hợp

Cùng ngày Ủy ban TVQH cho ý kiến về Dự án Luật Thủy lợi.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội Phan Thanh Bình, phí để làm nông nghiệp là cao so với thu nhập của người nông dân nên cần nghiên cứu tác động chứ không chỉ đơn giản là ngôn từ rằng chuyển qua kinh tế thị trường thì phải là giá dịch vụ.

Tổng chi phí của người nông dân rất cao, thực sự phải giúp người dân chứ không chỉ phục vụ quản lý nhà nước. Trách nhiệm quản lý nhà nước và người khai thác công trình thuỷ lợi cũng cần làm rõ. Không để lãi thuộc về tôi, còn lỗ và sửa chữa thuộc về Nhà nước.

Đồng quan điểm, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh nhận định, đánh giá tác động về việc chuyển từ thuỷ lợi phí sang giá dịch vụ thuỷ lợi chưa rõ như khó khăn nào sẽ gặp phải? Kinh nghiệm chuyển từ phí sang giá là gì? Hưởng ứng của nhân dân ra sao? Từ đó bà Thúy Anh cho rằng cần quan tâm đến công tác tuyên truyền để người dân sẵn sàng chấp nhận chuyển từ phí sang giá.

Trong khi đó, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, việc quản lý công trình thuỷ lợi thời gian qua chưa hiệu quả, nhất là mô hình quản lý chưa phù hợp như vừa quản lý nhà nước vừa quản lý khai thác dẫn đến dễ xung đột, thất thoát tiền khi Nhà nước đầu tư nhưng cá nhân doanh nghiệp hưởng lợi, thất thoát nước rất lớn một số hồ xuống cấp do nhiều năm thiếu tiền đầu tư.

Đề cập đến trách nhiệm bảo vệ an toàn công trình thuỷ lợi lớn, Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ cho rằng, vấn đề này liên quan đến an ninh quốc phòng nếu mất an toàn là thảm họa.

“Bảo vệ không tốt mà đập bị vỡ thì không biết hậu quả đến đâu. Ta mới quy định mang tính kỹ thuật chứ chưa yêu cầu bắt buộc bộ ngành, địa phương phải làm, trong đó có trách nhiệm Bộ Quốc phòng, Bộ Công an. Do đó công tác bảo vệ an ninh an toàn cần làm rõ hơn để tránh đùn đẩy khi tình huống xảy ra. Bên cạnh đó, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trực tiếp khai thác, vận hành, sử dụng công trình thuỷ lợi cũng cần cụ thể để khi xảy ra sự cố quy trách nhiệm được ngay”- ông Tỵ chỉ rõ.