Ký ức mùa Thu độc lập: 80 năm vẫn vẹn nguyên cảm xúc

Ký ức về mùa thu lịch sử

Những ngày này, khi cả nước hướng về kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, tôi tìm gặp cụ Nguyễn Túc trong căn nhà nhỏ bên hồ Kim Liên, phố Phương Mai (Hà Nội). Ở tuổi xấp xỉ 90, mái tóc ông bạc trắng, giọng nói vẫn đanh gọn, cảm xúc như còn giữ nguyên ngọn lửa từ mùa Thu độc lập năm nào.

Ông Túc chính là người năm xưa đã mang lời Tuyên ngôn Độc lập từ Quảng trường Ba Đình về làng quê đọc lại cho bà con nghe. Ngày ấy, 95% dân số mù chữ, báo chí hiếm hoi, vậy mà áng hùng văn khai sinh đất nước vẫn đến được với người dân nhờ giọng đọc mộc mạc của những đứa trẻ như ông.

“Khi đó tôi mới 8 tuổi,” ông nhớ lại. “Năm 1945, tôi học lớp 3. Ngày 2/9 năm ấy, khi Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn Độc lập tôi không được biết. Mãi đến ngày hôm sau (ngày 3/9), khi lên lớp học, thầy giáo của chúng tôi cầm về tờ báo có in toàn văn Tuyên ngôn Độc lập. Thầy giao cho mỗi học trò chép lại, mang về dán trong nhà. Những gia đình không biết chữ thì chúng tôi đến đọc lại cho họ nghe. Khi đó, tuổi còn nhỏ, chúng tôi chưa hiểu hết ý nghĩa của hai chữ ‘độc lập – tự do’. Nhưng đọc những dòng đầu tiên của Tuyên ngôn, tôi thấy trong lòng mình dâng lên một điều gì đó rất lớn lao.”

Rồi cụ chậm rãi kể về ký ức đau thương: “Mẹ tôi không biết chữ, làm nghề nông. Nhật bắt nhổ lúa trồng đay, bà phản đối thì bị đánh đập. Bố tôi là dân quân tự vệ, đi phá kho thóc cứu đói, bị chúng chém vào đầu. Những hình ảnh ấy khiến trong lòng tôi dậy lên một ý nghĩ: lớn lên sẽ thay cha mẹ mà đấu tranh.”

Đọc Tuyên ngôn Độc lập trong bối cảnh ấy, cậu bé tám tuổi Nguyễn Túc chỉ hiểu một điều giản dị: Dân tộc mình đã vùng lên, thoát khỏi kiếp áp bức.

Ông Túc không bao giờ quên được cảm giác của người dân hôm ấy:
“Khi chúng tôi đọc cho bà con nghe, ai cũng xúc động. Không ai nói nhiều, nhưng gương mặt rạng rỡ, ánh mắt hân hoan đã nói lên tất cả. Hạnh phúc nhất là được nghe hai chữ tự do. Họ chưa hiểu tường tận, nhưng biết đó là điều giải thoát, là thành quả lớn lao mà dân tộc đã giành được.”

Ngày ấy, cả làng vỡ òa khi nghe đọc Tuyên ngôn: “Sướng nhất là được độc lập, được tự do là sướng rồi. Còn cụ thể độc lập, tự do là gì, người ta không nói ra. Nhưng chính điều đó đã khiến dân tộc mình vùng lên.”

Giữ vững giá trị độc lập, tự do

Ở tuổi gần 90, ông Nguyễn Túc càng thấm thía hai chữ độc lập, tự do: “Bây giờ tôi mới hiểu hết giá trị ấy. Một dân tộc đất không rộng, người không đông, kinh tế lạc hậu mà phải chống lại giặc ngoại xâm mạnh hơn mình gấp bội về quân số, vũ khí. Vậy mà, nhờ đường lối đúng đắn của Đảng do Bác Hồ sáng lập, nhờ tinh thần yêu nước và đoàn kết, chúng ta đã chiến thắng trong những cuộc chiến không cân sức.”

Ông nhấn mạnh: “Bài học lớn nhất là: chính sự đoàn kết và đường lối đúng đắn của Đảng đã giúp dân tộc ta biến truyền thống thành sức mạnh, hi sinh để hôm nay đất nước có cơ đồ, tiềm lực và vị thế như hiện nay.”

Ánh mắt ông sáng lên khi nhắc đến những dấu mốc vàng son: “Có người nói với tôi: trước đây chúng tôi không biết Việt Nam ở đâu. Nhưng sau Điện Biên Phủ 1954, khi các bạn đánh bại thực dân Pháp, chúng tôi biết đến các bạn. Đến khi các bạn đánh cho Mỹ cút, Ngụy nhào, thống nhất Bắc – Nam, chúng tôi thực sự khâm phục sự anh hùng, thông minh và dũng cảm của đất nước các bạn.”

Rồi ông trăn trở khi nhắc đến thế hệ trẻ hôm nay: “Các bạn sinh ra trong hòa bình, chưa nếm trải gian khổ, nên dễ bị cuốn theo mặt trái của cơ chế thị trường. Tôi chỉ mong các bạn giữ gìn bản sắc, truyền thống, đạo lý dân tộc. Bao giờ cũng phải lấy đức làm đầu. Giữa tài và đức, thì đức tạo điều kiện cho tài phát triển, còn tài phải góp phần bồi đắp cho cái đức Việt Nam.”

Cụ nhắc lại một bài học xưa: “80 năm trước, đất nước giành độc lập nhưng cùng lúc phải chống ba thứ giặc: giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm. Nay đất nước phát triển, quan hệ quốc tế rộng mở, nhưng càng như vậy càng phải giữ vững bản lĩnh, phẩm chất và sự đoàn kết. Đừng bao giờ quên gốc rễ, đừng bao giờ để mất tự do.”

Câu chuyện của ông Nguyễn Túc không chỉ là hồi ức, mà là lời nhắn gửi thế hệ hôm nay: Độc lập, tự do không phải điều tự nhiên mà có, mà được đánh đổi bằng máu, nước mắt và niềm tin của cả dân tộc.

Tám mươi năm trước, một cậu bé tám tuổi đọc cho làng nghe bản Tuyên ngôn Độc lập với niềm tự hào ngây thơ. Tám mươi năm sau, người đàn ông tóc bạc ấy vẫn nhắc về độc lập bằng giọng chắc nịch, chứa chan cảm xúc xen lẫn niềm tự hào khi nhớ về mùa thu lịch sử năm nào.