Lạm thu - chuyện đến mùa lại nóng

Chuyện là ngày 16/9, trong buổi họp phụ huynh đầu năm học, ban phụ huynh lớp 12 Văn của Trường Trung học phổ thông Chu Văn An đã thu của mỗi phụ huynh học sinh là 4,5 triệu đồng/học kỳ tiền quỹ phụ huynh.

Việc này khiến một số phụ huynh bức xúc và chiều ngày 23/9, Ban Giám hiệu Trường Trung học phổ thông Chu Văn An đã yêu cầu giáo viên chủ nhiệm lớp, ban đại diện cha mẹ học sinh lớp 12 Văn trả lại toàn bộ khoản thu này cho từng phụ huynh học sinh.

Lớp 12 Văn THPT Chu Văn An thu quỹ phụ huynh gây bức xúc với số tiền 4,5 triệu cho một học kỳ chỉ là một phần của “tảng băng” có tên gọi lạm thu đầu năm học mà năm nào cũng tái diễn.

Một người họ hàng của tôi có con thi đỗ một trường chuyên nổi tiếng của Hà Nội. Nhưng nỗi vui mừng của bố mẹ và con đã trở thành nỗi buồn tủi ngay trong buổi họp phụ huynh đầu năm. Nhà làm ruộng và lao động tự do, khi bước vào phòng họp phụ huynh, ông bố cảm thấy choáng khi hầu hết các phụ huynh trong lớp đều thể hiện sự sang trọng quyền quý. Và số tiền quỹ lớp được họ nhanh chóng thống nhất trong buổi họp khiến vị phụ huynh choáng váng. Đại loại nó bằng rất nhiều xe rau mà anh vừa bán trong phiên chợ sáng, trước khi vào họp cho con.

Nhưng nhìn quanh, anh chỉ là thiểu số. Nhà nghèo có con đỗ trường chuyên danh tiếng này hình như không nhiều. Và anh đành im lặng. Vài phụ huynh khác cũng im lặng.

4,5 triệu đồng tiền quỹ lớp cho một học kỳ có khi bằng một tháng thu nhập của một gia đình lao động. Nhà có 2 đứa con đi học. Mấy tháng sau lại đến học kỳ 2, lại thu quỹ lớp. Chưa kể tiền học phí, sách vở, quần áo và nhiều thứ khác. Thử hình dung như vậy để thấy gánh nặng của lạm thu.

Nhân danh ban phụ huynh để hợp pháp các khoản thu là việc năm nào cũng được nhắc đến. Vừa mới đây thôi, kết quả thanh tra đột xuất tại Trường THPT Lê Minh Xuân (huyện Bình Chánh, TPHCM) cho thấy việc tổ chức thực hiện các nguồn tài trợ giáo dục và kinh phí hoạt động của Ban đại diện cha mẹ học sinh tại Trường THPT Lê Minh Xuân không đúng quy định. Nhà trường sau đó cũng phải hoàn trả các khoản tiền này. Nhưng có vẻ như những kết quả thanh tra kiểm tra cũng chỉ cho ra những trường hợp nhỏ nhoi. Sự thật tình trạng lạm thu các khoản đóng góp đầu năm, đặc biệt là quỹ phụ huynh như ở các trường đã được phát hiện, xử lý vẫn là phổ biến.

Điều 10 (về kinh phí hoạt động của ban đại diện cha mẹ học sinh) trong Thông tư số 55/2011/TT-BGDĐT ngày 22/11/2011 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành điều lệ ban đại diện cha mẹ học sinh đã được quy định đầy đủ. Nhưng rồi vi phạm vẫn xảy ra.

Ban phụ huynh để làm gì? Quỹ phụ huynh nhằm mục đích gì? Theo chúng tôi khởi nguồn của những hình thức này đều mang ý nghĩa tốt đẹp. Ban phụ huynh nếu theo nghĩa tích cực thì là nơi kết nối, hỗ trợ tạo nên mối quan hệ thông suốt giữa thầy cô, nhà trường và gia đình. Ban phụ huynh không phải là mô hình hoạt động để hợp thức hoá những khoản chi tiêu không đúng quy định.

Có một điều khá băn khoăn là lạm thu đầu năm học không phải là câu chuyện mới mẻ. Nó là chuyện mà đầu năm học nào chúng ta cũng phải tốn giấy mực bàn tới. Thậm chí năm học nào rồi cũng có những phản ánh về lạm thu gây bức xúc dư luận. Vậy vì sao chuyện này không khắc phục được? Gốc rễ vấn đề nằm ở đâu trong cái gọi là xã hội hóa giáo dục của ngày hôm nay?

Có lẽ, những tác động mạnh từ tiêu cực xã hội, từ đạo đức và giá trị sống đã len vào trường học. Khiến nó không phải là chuyện dễ dàng để thay đổi. Ví dụ như lối sống của một số phụ huynh nhiều tiền khiến họ trở lên huênh hoang ngay cả trong ứng xử khi họp phụ huynh đã khiến họ thúc đẩy câu chuyện lạm thu trở thành trầm trọng hơn. Ví dụ như quan niệm thực dụng của nhiều nhà trường khiến những đòi hỏi về các khoản đóng góp ngày càng trở lên lạm dụng.

Giáo dục ngày nay có trường công lập và trường tư. Sự phân hoá giàu nghèo trong xã hội phát triển cũng là không tránh khỏi. Nhưng trong một mặt bằng chung, trong những ngôi trường Nhà nước lập ra để tạo điều kiện tiếp cận tới giáo dục một cách công bằng cho mọi người, thì chuyện lạm thu đầu năm là không chấp nhận được.