Lập pháp cần chuyển từ tư duy “an toàn tuyệt đối” sang chủ động chấp nhận rủi ro có kiểm soát, mở rộng không gian cho đổi mới sáng tạo
Theo ông Hoàng Thanh Tùng, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, cần đổi mới tư duy lập pháp theo hướng chủ động, kiến tạo và dẫn dắt sự phát triển là một bước chuyển mang tính nền tảng. Lập pháp cần chuyển từ tư duy “tiền kiểm”, “an toàn tuyệt đối” sang chủ động chấp nhận rủi ro có kiểm soát, mở rộng không gian cho đổi mới sáng tạo.
Ngày 22/11, phát biểu tại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất do Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức, ông Hoàng Thanh Tùng, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho rằng, Diễn đàn Xây dựng pháp luật lần thứ nhất được tổ chức trong bối cảnh đất nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với những vận hội lớn đòi hỏi phải có hệ thống thể chế – pháp luật đồng bộ, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả. Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW với yêu cầu đổi mới căn bản công tác xây dựng và thi hành pháp luật, coi đây là “đột phá của đột phá” nhằm tạo
Để tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lập pháp của Quốc hội trong thời gian tới, theo ông Tùng cần đổi mới tư duy lập pháp theo hướng chủ động, kiến tạo và dẫn dắt sự phát triển là một bước chuyển mang tính nền tảng. Lập pháp cần chuyển từ tư duy “tiền kiểm”, “an toàn tuyệt đối” sang chủ động chấp nhận rủi ro có kiểm soát, mở rộng không gian cho đổi mới sáng tạo. Cần mạnh mẽ luật hóa cơ chế sandbox; nâng cao chất lượng công tác dự báo chính sách; xây dựng đội ngũ “kiến trúc sư thể chế” có tư duy toàn diện, xuyên ngành, đủ khả năng nắm bắt xu thế toàn cầu và kiến tạo các mô hình mới. Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường hiện đại trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế xanh và sự xuất hiện của các mô hình kinh tế mới là yêu cầu cấp thiết. Các vấn đề mới then chốt như dữ liệu và tài sản số, trí tuệ nhân tạo, thị trường carbon, đổi mới sáng tạo cần được luật hóa và tiếp tục hoàn thiện qua thực tiễn phát triển.
Bên cạnh đó, vận hành đồng bộ, hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền phù hợp với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Hoàn thiện pháp luật về quyền con người, quyền công dân trong kỷ nguyên số. Đồng thời hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng, lãng phí và kiểm soát quyền lực vẫn là yêu cầu cấp bách để củng cố liêm chính và niềm tin của xã hội. Đối với công tác xây dựng pháp luật cần phải tiếp tục rà soát để hoàn thiện bảo đảm sự minh bạch trong các khâu của quy trình xây dựng, ban hành văn bản, tránh việc để xảy ra các sơ hở, tiêu cực và cơ chế xin – cho trong các quy định pháp luật; đồng thời, tăng cường công tác giám sát, kiểm tra việc thực thi pháp luật và nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, bảo đảm răn đe thực chất.
Liên quan đến đổi mới, hoàn thiện quy trình lập pháp, ông Tùng nhấn mạnh, cần rút ngắn thời gian nhưng đồng thời phải nâng cao chất lượng các khâu trong quy trình, đặc biệt là khâu xây dựng, hoạch định chính sách và đánh giá tác động chính sách; tăng cường tính minh bạch, giải trình và trách nhiệm trong quy trình lập pháp. Khắc phục dứt điểm tình trạng “nợ đọng văn bản” quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật. Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) vào tất cả các bước của quy trình lập pháp, bao gồm cả vấn đề nghiên cứu triển khai “Luật máy đọc được” (Machine-Raedable Law), là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả, tính hiện đại và tính kịp thời của pháp luật nhưng cần làm rõ ranh giới và trách nhiệm pháp lý, mức độ “được phép” dựa vào trí tuệ nhân tạo trong các bước của quy trình, đặc biệt ở các khâu liên quan đánh giá tác động chính sách, soạn thảo, thẩm định, thẩm tra; nhận diện đầy đủ những thách thức và rủi ro của quá trình chuyển đổi, chuẩn hóa hệ thống pháp luật dưới dạng dữ liệu có cấu trúc để xây dựng lộ trình triển khai khả thi, bảo đảm tính bền vững của cuộc cải cách mang tính hệ thống ở tầng kiến trúc dữ liệu của pháp luật.
“Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV đề ra mục tiêu tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, minh bạch và khả thi, làm nền tảng cho quản lý, quản trị hiện đại, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển các lĩnh vực mới, tháo gỡ khó khăn, khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh và nguồn lực, tạo động lực cho phát triển nhanh và bền vững của đất nước. Để hiện thực hóa mục tiêu này, đòi hỏi công tác lập pháp của Quốc hội cần phải được tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, nâng cao chất lượng, hiệu quả để cùng Chính phủ, các ngành, các cấp xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật thực sự trở thành khâu “đột phá của đột phá” và là động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”, ông Tùng nói.
