Lễ hội Chăm lịch ở làng Bỉnh Nghĩa

Cả sư Đổng Bạ - Phó Chủ tịch Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh Ninh Thuận, trụ trì tháp Pô Klong Garai cho biết, tháng diễn ra các lễ hội đầu năm trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận có tên gọi là Rija Nưgar. Rija Nưgar là nghi lễ quan trọng trong đời sống tâm linh của đồng bào Chăm diễn ra vào đầu năm mới. Nghi lễ gắn với các hoạt động văn hóa dân gian, nghệ thuật diễn xướng.

Tùy theo điều kiện của mỗi làng sẽ tổ chức Rija Nưgar trong những tuấn đầu tháng giêng Chăm lịch sao cho phù hợp với điều kiện địa phương. Chủ trì nghi thức cúng đầu năm mới do các ông: Maduen (thầy vỗ), Kadhar (thầy đàn kéo), Kaing (vũ công); Camanei (thủ đền) và Pajau (bà bóng). Lễ diễn ra vào ngày thứ Năm, thứ Sáu của tháng giêng Chăm lịch. Ông Maduen và ông Kadhar hát ca ngợi công ơn của thần linh, tổ tiên trên nền trống baranưng, trống ghi năng, đàn kanhi, kèn saranai hòa nhịp ông Kaing múa roi, múa chèo thuyền, múa đạp lửa tạo nên không khí vui tươi những ngày đầu năm mới.

Chúng tôi về thăm làng Chăm Bỉnh Nghĩa, xã Bắc Sơn, huyện Thuận Bắc, cách trung tâm thành phố Phan Rang-Tháp Chàm gần 20 cây số. Gặp người đứng đầu Ban Phong tục làng Bỉnh Nghĩa tại sân lễ đền thờ Pô Bin Thuen, ông Lượng Thị vui mừng chia sẻ: “Năm nay lúa được mùa, giá cả ổn định, làng xóm phấn khởi đón mừng năm mới 2025 đầm ấm, vui tươi. Bà con mua sắm đầy đủ lễ vật dâng cúng tạ ơn thần linh, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, gia đình bình an và cộng đồng thịnh vượng, gọi là lễ hội Rija Hrei. Đây là nghi lễ mở đầu chuỗi 8 lễ hội đón mừng năm mới 2025 ở Bỉnh Nghĩa, kết thúc vào ngày 21/5.

Trước khi diễn ra Rija Harei, từ sáng sớm các vị chức sắc và dân làng đưa lễ vật đến dâng cúng thần linh, lễ vật chủ yếu là trứng gà, trái cây, hoa quả, trầu cau, trà rượu, cơm canh. Ông Sầm Tánh vừa vỗ trống baranưng vừa hát ngợi ca công lao của các vị thần linh phù hộ dân làng năm mới an vui, no ấm, hạnh phúc. Ông Tà ing Lượng Văn Chối hóa trang các vị thần với các điệu múa cùng mái chèo tượng trưng đưa dân làng vượt qua sóng gió về đến bến đỗ bình an…

Tiếp theo Rija Harei là lễ hội Rija Nagar - lễ mừng năm mới, diễn ra vào ngày 10/5 tại nhà văn hóa thôn Bỉnh Nghĩa. Lễ hội Raja Nagar có tiết mục hát, múa do các nghệ nhân dân gian đảm nhận, cầu cho trời đất giao hòa, cây trồng, vật nuôi sinh sôi nẩy nở, mùa màng thắng lợi. Kế đó là lễ cúng Pô Bin Thuen vào ngày 14/5 diễn ra tại thôn Mỹ Tường, xã Nhơn Hải, huyện Ninh Hải...

Chuỗi hoạt động nghi lễ đầu năm kết thúc vào ngày 21/5 với lễ hội Palao Yang diễn ra tại kênh Bắc, thôn Bỉnh Nghĩa. Chuỗi hoạt động nghi lễ đầu năm của người Chăm làng Bỉnh Nghĩa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia năm 2021.