Lễ hội đua ngựa Bắc Hà: Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Bộ Văn Thể thao và Du lịch vừa ký Quyết định số 1732/QÐ-BVHTTDL ngày 27/5/2021 công bố Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với Lễ hội đua ngựa Bắc Hà (huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai).

Theo lịch sử, giải đua ngựa Bắc Hà thường được tổ chức vào mùa xuân với quy mô toàn vùng. Vào năm 1975, ở Bắc Hà tổ chức một buổi diễu hành với trên 200 con ngựa đi khắp khu vực trung tâm chào mừng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Đến mùa xuân năm 1980, Huyện đội (Ban Chỉ huy Quân sự) Bắc Hà tổ chức giải đua ngựa, bắn súng chọn kỵ sĩ, xạ thủ giỏi để tham gia dân binh vận chuyển lương thực bằng đường bộ.

Đến năm 2007, sau 27 năm Lễ hội đua ngựa truyền thống huyện Bắc Hà mới chính thức được khôi phục lại. Lễ hội đua ngựa truyền thống đã trở thành hoạt động thường niên của huyện Bắc Hà tổ chức mỗi năm 1 lần, thực sự đã đáp ứng nhu cầu hưởng thụ đời sống văn hoá, tinh thần của nhân dân, góp phần bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa, thể thao đặc sắc của đồng bào các dân tộc địa phương; đồng thời, quảng bá hình ảnh con người, du lịch Bắc Hà đến du khách trong và ngoài nước.

Lễ đội đua ngựa Bắc Hà trước đây diễn ra xung quanh cánh đồng, các quả đồi và đích là bãi đất ở trung tâm thị trấn. Khi gần về tới đích, các kị mã nhảy thật nhanh xuống đất, rút khẩu súng kíp trên vai và nhằm vào bia bắn 5 phát súng rồi cướp quả cầu đỏ, nhảy lên ngựa quay về điểm xuất phát. Ai vừa nhanh, vừa bắn súng trúng đích nhiều nhất là người chiến thắng. Huyền thoại về những chàng kị sĩ Bắc Hà có tài cưỡi ngựa phi nước đại mà vẫn bắn súng trăm phát đều trúng đích cũng từ đó mà có.

Ngày nay, cuộc đua ngựa ở Bắc Hà đã không còn thi bắn súng, các nài ngựa cũng có một sân thi đấu riêng, cuộc đua cũng được tổ chức chuyên nghiệp và hấp dẫn người xem hơn. Đua ngựa ở Bắc Hà không phải là cuộc đua của những vận động viên chuyên nghiệp mà là những người nông dân và ngựa đua là những con ngựa thồ…

Lễ hội đua ngựa truyền thống hàng năm đã trở thành điểm nhấn về du lịch của huyện Bắc Hà, với mỗi mùa giải đã thu hút bình quân từ 2,5 - 3 vạn lượt du khách tới tham quan. Đến với lễ hội, khách du lịch cũng có cơ hội tham quan, khám phá dinh thự Hoàng A Tưởng, thung lũng hoa, trang trại hoa hồng hoặc trải nghiệm các làng du lịch cộng đồng; tìm hiểu về văn hóa, phong tục tập quán, cuộc sống của đồng bào dân tộc gắn với ruộng đồng, ngựa, nghề truyền thống, ẩm thực...

Ngoài Lễ hội đua ngựa Bắc Hà, đợt này, tỉnh Lào Cai còn có 2 di sản khác cũng được ghi danh vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia gồm: Nghệ thuật trang trí trên trang phục của người Nùng Dín (huyện Mường Khương) và Nghệ thuật trang trí trên trang phục của người Mông Hoa (huyện Bắc Hà). Cả hai di sản đều thuộc nhóm di sản văn hóa tri thức dân gian.

Cùng đợt này, Bộ trưởng Bộ VHTTDL ký quyết định ghi danh nhiều di sản và thêm 10 Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Trong đó, Hà Nội có hai di sản được ghi danh gồm: Lễ hội Năm làng Mọc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân và phường Trung Văn, quận Nam Từ Liêm; Lễ hội kết chạ Phú Mỹ - Kiều Mai phường Mỹ Đình 2, quận Nam Từ Liêm và phường Phúc Diễn, quận Bắc Từ Liêm.

Ngoài ra còn Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn xã Cẩm Nhượng, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh; Nghề làm nước mắm Phú Quốc, phường Dương Đông, phường An Thới, thành phố Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang; Lễ “Ét đông” của nhóm Giơ Lâng (Ba Na) huyện Kon Rẫy, tỉnh Kon Tum; Lễ hội xã Đại Đồng, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc; Nghề thêu ren Thanh Hà, xã Thanh Hà, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam.