Lỗ hổng thị trường vàng

Lại nóng buôn lậu vàng

Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao vừa hoàn tất cáo trạng truy tố 11 bị can trong vụ án “buôn lậu, vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”, xảy ra tại tỉnh Lào Cai, Công ty cổ phần Đầu tư và Kinh doanh vàng Việt Nam và các tổ chức, địa phương liên quan. Đây là nhóm các bị can đã buôn lậu hơn 546 kg vàng, trị giá hơn 1.200 tỷ đồng từ nước ngoài về Việt Nam.

Theo đó, lợi dụng chênh lệch giá vàng nguyên liệu trong nước cao, các bị can thực hiện hành vi buôn lậu vàng nguyên liệu từ Trung Quốc qua cửa khẩu quốc tế Lào Cai về Việt Nam.

Trong cơn sốt vàng, giá vàng tăng vọt lên 154 triệu đồng/ lượng, nhiều thương hiệu vàng thông báo hết hàng thì tình trạng buôn lậu vàng càng nóng hơn bao giờ hết.

Ông Đặng Văn Đức - Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan Việt Nam) cho biết, điều kiện địa lý của nước ta với đường biên dài hơn 4.000 km nhưng chỉ có 157 cửa khẩu và 88 điểm kiểm soát khiến nguy cơ buôn lậu vàng luôn hiện hữu. Khi giá trong nước chênh lệch và nhu cầu tăng, rủi ro buôn lậu càng lớn.

Thời gian qua, Cục Hải quan đã triển khai nhiều biện pháp nghiệp vụ và xác định chống buôn lậu vàng là nhiệm vụ trọng tâm. Đến nay, lực lượng Hải quan đã phát hiện nhiều vụ việc, mỗi vụ thường có giá trị lớn, điển hình trên tuyến đường bộ khoảng 10 kg. Lượng vàng xử lý có thể cao hơn khi phối hợp với các lực lượng khác.

Cục Hải quan cảnh báo, điểm nóng buôn lậu trong thời gian tới vẫn là mặt hàng vàng, do có sự chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới, tiềm ẩn nhiều nguy cơ vận chuyển trái phép vàng và tiền tệ qua biên giới.

Vì vậy, cơ quan Hải quan sẽ đẩy mạnh kiểm soát các tuyến đường bộ, đường thủy nội địa tại các tỉnh biên giới phía Nam giáp Campuchia (cửa khẩu Tịnh Biên, cửa khẩu Khánh Bình - An Giang, cửa khẩu Bờ Y - Gia Lai) và giáp Lào (cửa khẩu Lao Bảo - Quảng Trị).

Bên cạnh đó, tuyến đường hàng không qua các cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng cũng là tiêu điểm tăng cường kiểm tra của ngành Hải quan trong những tháng cuối năm 2025.  Phương thức, thủ đoạn của các đối tượng ngày càng tinh vi, buộc lực lượng chức năng phải thích ứng và có phản ứng linh hoạt, phù hợp.

Một khó khăn nữa là lưu lượng hàng hóa và người xuất nhập cảnh qua các cửa khẩu đường hàng không, đường bộ, đường biển ngày càng tăng. Vì vậy, áp lực đối với cơ quan chức năng rất lớn, buộc phải áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro và lựa chọn trọng điểm.

Thống kê cho thấy, từ năm 2024 đến nay, lực lượng Hải quan đã chủ trì phát hiện, bắt giữ 16 vụ liên quan đến mặt hàng vàng với tổng cộng gần 30 kg. Nhiều vụ đã bị cơ quan chức năng khởi tố, xử lý theo quy định pháp luật.

Mua vàng vẫn khó

TS Lê Xuân Nghĩa - thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ đã chia sẻ, 10 năm nay Ngân hàng Trung ương không nhập vàng hoặc nhập không đáng kể. Theo Hội đồng Vàng thế giới, khoảng 75% lượng vàng mà người dân đang tích trữ có nguồn gốc từ nhập lậu. Con số này phản ánh rõ việc hạn chế nhập khẩu chính thức đã khiến thị trường trở nên méo mó, hình thành chênh lệch giá lớn và thúc đẩy các hoạt động buôn lậu.

“Cơ quan quản lý không nhập vàng chính thức, người dân buộc phải mua vàng nhập lậu, mua hàng kém chuẩn. Điều này là vô lý. Cơ quan quản lý thị trường không thể chỉ dựa trên tư duy “siết cho chặt” mà bỏ qua quyền lợi của người dân” - ông Nghĩa bày tỏ quan điểm.

Quy định từ Nghị định 232 hiện nay đã bỏ độc quyền sản xuất và nhập khẩu vàng miếng, đây là điểm mấu chốt để đảm bảo thị trường minh bạch, giá vàng trong nước tiệm cận thế giới, giảm buôn lậu và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân. Tuy nhiên, theo ông Nghĩa, việc này nếu để lâu, vàng nhập chính thức và vàng nhập lậu sẽ tiếp tục cạnh tranh trực diện. Người Việt Nam có thu nhập thấp lại phải mua vàng đắt hơn người nước ngoài, đó là điều vô lý. Vì vậy cần sớm mở rộng quyền nhập, xuất khẩu cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện; Lập sàn vàng vật chất; Công khai giá theo chuẩn thế giới; Kiểm soát buôn lậu bằng nghiệp vụ, chứ không phải bằng siết cung.