'Lời nguyền' và 'lằn ranh đỏ'

Dòng người Idlib, Syria bắt đầu trở về nhà sau thỏa thuận ngừng bắn.

Một lần nữa vùng đất Idlib lịch sử lại là “lằn ranh đỏ” để bất cứ một bên nào không dám vượt qua như một lời nguyền.

Gần 10.000 năm trước, Syria từng là một nền văn minh cổ đại với sự những dấu tích thịnh vượng của thành phố cổ đại Ebla, một trong những trung tâm của tỉnh Idlib hiện tại. Trong suốt mấy chục năm gần đây, vùng phía bắc của Idlib thực tế chính là thủ phủ của al-Qaeda tại Syria. Đó là ngôi nhà của các chi nhánh, đối tác và đồng minh của al-Qaeda bao gồm nhóm Tahrir al-Sham có tiền thân là Jabhat al-Nusra, một tổ chức khủng bố nước ngoài có tên trong danh sách của Bộ Ngoại giao Mỹ.

Kể từ khi rơi vào tay các nhóm khủng bố do nước ngoài bảo trợ, Idlib đã trở nên nguy hiểm. Những người dân ở vùng Idlib vốn truyền miệng một lời nguyền: “Những kẻ dùng Idlib để thực hiện những âm mưu quỷ dữ sẽ phải trả giá bằng máu. Không một thế lực nào dám vượt qua lằn ranh máu đó”.

Và một lần nữa, Idlib rơi vào cảnh tan hoang. Năm 2011, lấy cớ Tổng thống Assad đàn áp dân chủ, Mỹ và phương Tây đem quân vào toàn cõi Syria. Khi Mỹ có ý định rút quân khỏi Syria sau kỳ bầu cử Tổng thống 2016, với các toan tính lợi ích địa chính trị, Thổ Nhỹ Kì đã bắt đầu trám chỗ và hỗ trợ cho các lực lượng nổi dậy với thành trì là Idlib.

Nhưng dù Mỹ hay Thổ Nhỹ Kì, thì phía bên kia, lực lượng quân sự của Nga đã có mặt và hỗ trợ quân Chính phủ Syria vẫn nắm vững một đầu chiến tuyến. Một cuộc chiến “ủy nhiệm” diễn ra mà ác liệt nhất tại Idlib đã biến nơi đây thành “vùng đất chết”.

Tháng 2/2020, trong nỗ lực kiểm soát hoàn toàn vùng đất cuối cùng này, quân chính phủ Syria đã tăng cường các đợt tấn công có sự hỗ trợ của không quân Nga. Khoảng 60 thị trấn và làng mạc còn lại tại khu vực Idlib và tỉnh Hana gần đó đã rơi vào tay quân Chính phủ.

Thời gian gần đây, các diễn biến liên tiếp tăng tiến về tình hình chiến sự Syria tại Idlib với thương vong lớn khiến người ta nghĩ đến một cuộc chiến tranh. Idlib là vùng lãnh thổ cuối cùng do lực lượng thân Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát. Quân đội Syria mở chiến dịch tái chiếm Idlib từ tháng 12/2019 với sự yểm trợ của không quân Nga và đã tái chiếm được nhiều vị trí quan trọng, buộc Thổ Nhĩ Kỳ đưa quân can thiệp nhằm duy trì ảnh hưởng ở Idlib.

Tính đến ngày 5/3, đã có ít nhất 57 binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ đã thiệt mạng tại Syria, trong đó có 34 lính chết trong vụ không kích ngày 28/2. Thổ Nhĩ Kỳ cũng bắn rơi 2 cường kích Su-24, một máy bay huấn luyện L-39 và tấn công nhiều vị trí của quân đội chính phủ Syria để trả đũa.

Nhưng cả hai đã kiềm chế để không vượt qua “lời nguyền” của “lằn ranh đỏ” bằng một cuộc gặp kéo dài 6 giờ đồng hồ của Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tại Điện Kremlin, Matxcơva ngày 5/3. Người đứng đầu 2 nước đã nhất trí ngừng bắn và thành lập hành lang an ninh rộng 6 km tại Idlib, quân đội hai nước sẽ thống nhất các chi tiết trong vòng một tuần tới. Thỏa thuận được ký nhấn mạnh cam kết bảo đảm chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Syria. “Điều đáng mừng nhất là cả Nga và Thổ Nhỹ Kì đều đồng thuận các chiến dịch quân sự không phải phương án giải quyết xung đột và vận mệnh của Syria là do người dân nước này quyết định” - bình luận của nhiều tờ báo khu vực Trung Đông viết.

Trong cảnh quay mới nhất về Idlib ngày 6/3 xuất hiện trên các mạng xã hội, người ta đang thấy những dòng người Idlib và Syria quay về nhà. Thấp thoáng trong dòng người, một em bé Syria vừa lau mồ hôi cho mẹ, vừa nở nụ cười trên môi, dù rất vội.