Lúng túng kiểm soát phân bón giả
Phát triển quá nóng thời gian qua đẩy thị trường phân bón Việt Nam đến thực trạng, tồn tại hàng ngàn chủng loại, sản phẩm phân bón khiến người mua không biết đâu mà lần, nhà quản lý cũng khó kiểm soát. Cần phải lập lại trật tự thị trường này bắt đầu từ khâu quản lý, giao về một Bộ chứ không phải nhiều Bộ cùng quản lý như hiện nay. Nhận định nêu trên được đưa ra tại Hội nghị quốc gia “Lập lại thị trường phân bón” do Hội Nông dân, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Bộ Công thương
Có đến 5.700 loại phân bón
Thống kê của Hiệp hội Phân bón cho biết, cả nước có từ 800-1.000 cơ sở sản xuất mặt hàng này. Trong đó, gần 50% số mẫu phân bón được kiểm tra không đạt chỉ tiêu chất lượng như đăng ký, công bố trên bao bì. Các đối tượng lợi dụng kẽ hở quy định pháp luật về tổng chất lượng dinh dưỡng, mập mờ hàm lượng trên vỏ bao bì... gây nhầm lẫn, đánh lừa người tiêu dùng.
Theo các chuyên gia, mặc dù thời gian qua, sự vào cuộc của các cơ quan chức năng đã góp phần đẩy lùi vấn nạn phân bón giả, tuy nhiên, do lợi nhuận quá lớn, và chính sách quản lý vẫn còn nhiều lỗ hổng nên xuất hiện ngày càng nhiều vụ việc vi phạm về phân bón kém chất lượng. Báo cáo của Cục Quản lý thị trường (Bộ Công thương) cũng cho thấy, kết quả kiểm ra xử phạt sản xuất, kinh doanh phân bón giả, kém chất lượng bình quân mỗi năm ghi nhận gần 4.000 vụ. Năm 2013 và 6 tháng cuối năm 2014, cơ quan này đã kiểm tra vi phạm hơn 5.300 sai phạm, xử phạt gần 1.500 vụ.
Mánh khóe của các đối tượng cũng rất tinh vi. Theo ông Lại Xuân Môn - Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam, các đối tượng lợi dụng sự thiếu hiểu biết, tâm lý ham của rẻ của bà con nông dân, nhất là ở vùng sau, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, trình độ dan trí thấp đã sử dụng chiêu trò lừa đảo bằng cách: chiết khấu tỷ lệ cao cho các đại lý bán vật tư nông nghiệp nhỏ lẻ, áp dụng chính sách bán thiếu, trả chậm... Sản xuất quy mô nhỏ tại tỉnh này nhưng lại bán cho đại lý ở tỉnh khác với giá rẻ, mỗi nơi bán một số lượng nhỏ nhằm tiêu thụ nhanh nhằm tránh việc kiểm tra, xử lý của lực lượng chức năng. “Nếu quá trình tiêu thụ sản phẩm kém chất lượng bị cơ quan chức năng phát hiện, họ sẵn sàng bỏ hết rồi lại cho ra những món hàng kém chất lượng mới và tung ra thị trường theo phương thức cũ, tiếp tục lừa bà con nông dân. Các hộ nông dân sử dụng phải đến cuối vụ mùa thấy cây trồng héo úa kiệt quệ đi mới biết đã sử dụng phân bón kém chất lượng. Lúc đó chả biết kêu ai” – Chủ tịch Hội Nông dân bức xúc.
Theo ông Lại Xuân Môn, vấn nạn phân bón giả, phân bón kém chất lượng không những gây thiệt hại lớn cho đời sống của bà con nông dân, làm méo mó thị trường, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống. Nhiều hộ nông dân đã phải rời bỏ đồng ruộng vì thiệt hại mất mùa do sử dụng phải phân bón “rởm”.
Quá nhiều chủng loại phân bón, nông dân không biết đâu mà lần.
Nên giao về một Bộ quản lý
Đặc biệt, thực trạng phát triển quá nhanh, quá nóng khiến cho thị trường phân bón xuất hiện hàng ngàn chủng loại phân bón, đẩy người tiêu dùng vào “ma trận” không phân biệt nổi đâu là phân bón chất lượng tốt, đâu là phân bón kém chất lượng.
Theo ông Lương Quốc Đoài – Phó chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam, trong khi các nước phát triển chỉ sử dụng khoảng 30-40 loại phân bón, thì tại Việt Nam có đến 5.700 loại. Ngay cả những nước láng giềng, như Thái Lan, Trung Quốc – những quốc gia được cho là sản xuất nông nghiệp lớn – cũng chỉ sử dụng có khoảng 100 loại. “Mọc lên quá nhiều, quá đa dạng các sản phẩm phân bón chỉ có ở Việt Nam và đẩy người tiêu dùng vào “ma trận” không biết đâu mà lần. Bản thân các cơ quan quản lý cũng khó bề kiểm soát” – ông Đoài đánh giá. “Câu hỏi đau đáu của hơn 10 triệu nông hộ hiện nay mong được cơ quan quản lý trả lời, đó là: Cần bao nhiêu loại phân bón mới là vừa đủ để bà con nông dân có thể dễ phân biệt, dễ sử dụng” – Phó Chủ tịch Hội Nông dân nhấn mạnh.
Nhiều DN sản xuất kinh doanh phân bón cũng cho biết, vấn nạn phân bón giả, phân bón kém chất lượng không những gây hại mùa màng, thiệt hại cho bà con nông dân, mà còn ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu của chính các DN làm ăn chân chính.
Ổn định, lành mạnh lại thị trường phân bón không chỉ là mong mỏi của người nông dân, của DN mà chính là tâm tư, nguyện vọng của toàn xã hội, bởi chỉ khi thị trường này phát triển lành mạnh, đời sống của nông dân mới bớt khổ, các DN mới yên tâm sản xuất.
Theo ông Lê Quốc Phong - Giám đốc Công ty Phân bón Bình Điền, để lập lại trật tự thị trường này, một trong những yếu tố cần đó là phải có quy định cụ thể về các sản phẩm lưu thông trên thị trường. Theo đó, các DN nhập khẩu sản phẩm phân bón mà không qua sản xuất thì phải đăng ký vỏ bao bì cùng với sản phẩm khi gửi hồ sơ hợp quy lên Sở Công thương, nhằm tránh tình trạng gian lận thương mại, mập mờ nhãn mác.
Đứng ở góc độ quản lý, ông Nguyễn Như Cường, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị, nên đưa lĩnh vực này về một Bộ quản lý. “Bộ Nông nghiệp cũng được. Bộ Công thương cũng được. Nhưng phải đưa về một mối. Chứ hiện nay một Bộ quản phân bón hữu cơ, một Bộ quản phân bón vô cơ, DN nào muốn kinh doanh cả hai loại thì lại phải sang hai nơi để xin giấy phép, rất chồng chéo, mất thời gian của DN. Và cũng khó phân rạch ròi trách nhiệm” – ông Cường nêu quan điểm.
Tại hội nghị, các chuyên gia, DN kiến nghị Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định 202 về quản lý phân bón theo hướng quy định cụ thể hơn trách nhiệm của chính quyền các cấp ở địa phương khi để xảy ra những vụ việc vi phạm về sản xuất, kinh doanh phân bón giả, kém chất lượng...
