‘Lưới’ an sinh nào cho người cao tuổi?

Mất việc làm và gánh nặng chi phí

Khảo sát của Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) thuộc Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ cho thấy, có tới 62% trong tổng số hơn 69 nghìn người lao động (NLĐ) cho biết hiện đang mất việc làm (trên 42.700 người).

Trong số người mất việc, nhóm ở độ tuổi từ 31 đến 45 chiếm nhiều nhất, với khoảng 69,4%; nhóm từ 16 đến 30 tuổi (16,3%); từ 46 đến 60 tuổi (13,2%) và nhóm người mất việc trên 60 tuổi (khoảng 1,2%).

Theo bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban IV, tỷ lệ mất việc làm tăng dần theo nhóm tuổi.

“Trên 60 trước đây được coi là nhóm tuổi ngoài lực lượng lao động, tuy nhiên khi xem xét kỹ số liệu khảo sát thì nhóm tuổi này vẫn có nhu cầu tìm việc và phần lớn là lao động tự do, vì họ không có các khoản lương hưu để đảm bảo cuộc sống tối thiểu khi đến tuổi 60. Nhóm này có tỷ lệ mất việc là 76%” - bà Thủy cho biết.

Vốn là đối tượng yếu thế khi nhiều NCT không có lương hưu, là hộ nghèo…trước “bão” dịch, NCT là đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất. Không chỉ ảnh hưởng về mặt sức khỏe, tinh thần, nhiều NCT đứng trước nguy cơ nghèo vì không có thu nhập và việc làm.

Hiện nay để hỗ trợ NCT, đã có nhiều chính sách được ban hành, tuy nhiên trợ cấp xã hội với mức hỗ trợ tối thiểu 270.000 đồng/tháng không thể đủ để giúp NCT đảm bảo mức sống tối thiểu.

Thực tế so với các nước phát triển thì dịch vụ chăm sóc sức khoẻ, tinh thần cho NCT ở nước ta chưa đa dạng về mô hình và ở cấp độ cá nhân thì phần lớn NCT thiếu hụt nguồn lực tài chính. Ở khu vực nông thôn đa số NCT vẫn sống dựa vào sự chăm sóc, hỗ trợ của con cháu.

Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra với tốc độ già hóa vào nhóm nhanh nhất thế giới thì trong vài thập kỷ tới NCT Việt Nam cùng lúc đối mặt với khó khăn về nhà ở, chăm sóc y tế và an sinh xã hội. Hơn nữa khi tuổi thọ tăng lên thì nhóm hưởng lương hưu cũng kéo dài hơn và là áp lực dễ nhìn thấy nhất là hệ thống y tế và quỹ lương hưu.

Vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, việc thiết kế hệ thống chính sách xã hội cho người cao tuổi thích ứng với quá trình già hóa dân số nhanh ở Việt Nam cần được coi là một trọng tâm của chính sách xã hội.

Tạo việc làm bền vững

Trước thách thức trên, theo Tiến sĩ kinh tế lao động Nguyễn Lê Minh, tạo việc làm cho NCT, trong bối cảnh nước ta bước vào giai đoạn già hóa dân số và tác động của dịch bệnh Covid-19 hiện nay rất cần thiết, bởi vừa bảo đảm quyền làm việc, đóng góp cho xã hội của NCT, vừa tận dụng được kinh nghiệm và chất xám của lực lượng lao động này.

Đồng quan điểm, ông Lê Quang Trung, nguyên Phó Cục trưởng Cục Việc làm, Bộ LĐTB&XH, các cuộc khảo sát gần đây cho thấy, có khoảng 50-60% NCT vẫn có đủ sức khỏe và nhu cầu tìm việc làm, khoảng 30% NCT sống bằng chính nguồn thu từ việc lao động hàng ngày. Chính vì vậy, lưới an sinh tốt nhất cho NCT chính là tạo việc làm bền vững.

“Việt Nam có một chương trình việc làm và hệ thống thông tin việc làm riêng dành cho NCT. Nếu giải quyết được việc làm cho người lao động cao tuổi, nhà quản lý có thể thực hiện một “mũi tên trúng nhiều đích”. Đó là khi NCT duy trì được việc làm và thu nhập, gánh nặng về an sinh sẽ nhẹ bớt và hạn chế nhiều vấn đề phát sinh trong xã hội” - ông Trung đề xuất.

Còn theo PGS.TS Đặng Thị Ánh Tuyết, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, cần rà soát tổng thể các chính sách xã hội cho NCT hiện nay và tập trung vào các chính sách hỗ trợ an sinh xã hội, việc làm và tham gia các hoạt động xã hội để đánh giá một cách tổng thể những điểm mạnh, điểm yếu và khoảng trống của chính sách để từ đó từng bước xây dựng một hệ thống chính sách xã hội tổng thể, bao trùm cho NCT.

Bà Phạm Thị Hải Chuyền, Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam: Nhu cầu được làm việc và đóng góp của NCT rất lớn

Nhu cầu được làm việc của NCT hiện rất lớn nhưng để tìm được việc làm không dễ. Trên các trang Website tuyển dụng hiện nay, giới hạn tuổi mà nhà tuyển dụng thường yêu cầu từ 18 đến 35 tuổi. Với NLĐ tuổi từ 50 trở lên, công việc tìm được chủ yếu là bảo vệ, giúp việc gia đình…, còn với nhóm từ 60 tuổi trở lên hầu như không có việc làm cần tuyển qua kênh chính thức. Để hỗ trợ NCT tìm kiếm việc làm, thời gian qua, Hội NCT đã có những đề xuất những sửa đổi, bổ sung các chính sách về luật, về cơ chế đối với NCT cho phù hợp với giai đoạn già hóa dân số. Bên cạnh đó, có những hoạt động chăm sóc, giúp đỡ những NCT có hoàn cảnh khó khăn, nhất là trong bối cảnh ảnh hưởng của dịch. Tuy nhiên, về lâu dài cần có thêm các chính sách phù hợp hơn để quan tâm, tạo điều kiện hơn nữa cho NCT tiếp tục làm việc.