Mexico: Bảo vệ rừng thông thị trấn Cheran khỏi những tay 'săn đất trồng bơ'

Trận chiến giữa trái bơ và các khu rừng

Ở thị trấn Cheran bang Michoacan, cuộc chiến chống khai thác và trồng rừng bất hợp pháp đã thành công đến mức như thể có một đường kẻ được vẽ xuyên qua các ngọn núi: một bên là bơ và những khu đất đã được dọn sạch, một bên là rừng thông. Nhưng để đạt được kết quả như hiện tại, người dân thị trấn Cheran đã phải tham gia vào những tranh chấp kéo dài hàng thập kỷ, thậm chí họ đã tuyên bố tự trị và thành lập chính phủ riêng.

David Ramos Guerrero, một thành viên của hội đồng nông dân tự quản cho biết, những nông dân ở thị trấn Cheran đã đồng ý về lệnh cấm hoàn toàn đối với các vườn bơ thương mại, thứ mà ông cho rằng sẽ chỉ mang lại ‘bạo lực và đổ máu’.

Ông nhấn mạnh: “Mọi người được phép có ba, bốn hoặc năm hoặc nhiều nhất là 10 cây bơ để cung cấp thực phẩm, nhưng không được phép trồng đại trà”.

Lý do cho điều này rất rõ ràng. Trong một chuyến tuần tra, Ramos Guerrero đã phát hiện một khu rừng gần như bị tàn phá hoàn toàn ở thị trấn lân cận, thay vào đó là những hàng cây bơ non xếp dọc theo sườn núi, nơi từng là khu rừng rộng lớn với vô số cây thông và cây linh sam. “Thị trấn Cheran đã bị bao vây bởi cuộc xâm lược của trái bơ”, ông nói. Đối với lâm tặc và những người nông dân trồng bơ, đây là một sự hợp tác ‘đôi bên cùng có lợi’. Trong khi lâm tặc có thể lấy gỗ khai thác trái phép để bán, người nông dân sẽ có đất để trồng bơ.

Bất cứ ai đã từng đi dưới những tán cây thông và linh sam ở các khu rừng thuộc bang Michoacan đều nhận thức được rằng, chúng có tác dụng bảo vệ rất lớn trong việc chống lại nhiệt và thoát hơi nước. Tấm thảm dày của lá thông rụng hoạt động như một miếng bọt biển, thấm nước và lưu giữ độ ẩm cho đất, trong khi rễ của cây thông sẽ giúp cản dòng nước và đất từ ​​các sườn dốc tràn xuống khu dân cư.

Thế nhưng điều đầu tiên mà những người trồng bơ sẽ làm đó là đào các ao giữ nước để tưới cho vườn cây của họ. Sau đó họ sẽ đào thêm một đường thoát nước ra các con suối từng được người dân sống ở dưới chân núi sử dụng. Ramos Guerrero khẳng định: “Chúng tôi nhận ra rằng điều duy nhất mà trái bơ làm là hấp thụ tất cả nguồn nước mà các khu rừng của chúng tôi tạo ra”.

Thị trấn Cheran đã bắt đầu ‘giải cứu rừng thông’ từ năm 2011 bằng cách chặn các con đường mà những kẻ khai thác gỗ bất hợp pháp đi qua. Đối với trái bơ, Ramos Guerrero kể lại: “Ban đầu, chúng tôi sẽ thiện chí nói chuyện với những người nông dân. Nếu không thỏa thuận được thì chúng tôi sẽ trực tiếp chặt cây bơ”. Và thậm chí, nếu nông dân vẫn không đồng ý ngừng đốn gỗ hoặc trồng bơ, đó sẽ là lúc các đội tuần tra lâm nghiệp của thị trấn Cheran bắt đầu hành động.

Đội vệ binh thị trấn Cheran

Cưỡi chiếc xe bán tải đi xuyên qua khu rừng, một đội tuần tra cộng đồng gồm những người đàn ông được trang bị súng trường có nhiệm vụ chặn lại những chiếc xe bị tình nghi, đồng thời tịch thu những khúc gỗ thông bị đốn hạ trái phép nếu có.

Ông Salvador Ávila Magaña, 65 tuổi, rùng mình khi nhớ lại cảm giác của những cuộc chiến ở thị trấn Cheran năm 2011. Ông đã từng sợ hãi rời bỏ mảnh đất quê hương trước lời đe dọa từ lâm tặc, những kẻ sau đó đã chặt phá toàn bộ đất đai của ông. “Lời đe dọa của những tay săn rừng là nếu chúng tôi còn xuất hiện ở các khu rừng một lần nữa, chúng tôi sẽ bị xử lý”, Ávila Magaña nói. “Một số người dân đã thiệt mạng”.

Mặc dù nhiều khu rừng rộng lớn đã bị khai thác hoàn toàn, Ávila Magaña cùng nhiều người dân khác vẫn quyết định trồng lại những cây thông mới với hy vọng ‘để lại tương lai cho thế hệ sau, những người mà ông hy vọng có thể hồi sinh những rừng thông rộng lớn.

Tuy vậy, sự thật bơ vẫn là một loại cây trồng kỳ diệu đối với hàng nghìn nông dân ở bang Michoacan. Với những cây bơ được chăm sóc tốt, các chủ đất nhỏ có thể chu cấp đủ cho con cái của họ học đại học hoặc mua một chiếc xe bán tải, điều mà không một loại cây trồng nào khác có thể làm được.

Nhưng vì lượng nước dồi dào mà cây bơ cần để phát triển, việc mở rộng diện tích trồng bơ đã chuyển vào những khu rừng thông ẩm ướt, thay vì những cánh đồng ngô bị bỏ hoang. Ngay cả người trồng bơ và các nhà xuất khẩu đều không có bất kỳ nỗ lực nghiêm túc nào để đảm bảo bơ của họ được trồng trên những vườn cây ăn trái bền vững.

Trong những trận chiến khác

Nếu trận chiến với trái bơ đang tạm thời thắng cuộc ở thị trấn Cheran, thì nó vẫn đang diễn ra ở các thị trấn khác tại bang Michoacan, những nơi người dân chưa thể tiếp quản chính quyền địa phương.

Cách đó khoảng 60 km tại thị trấn Villa Madero, nhà hoạt động Guillermo Saonedo đã cố gắng điều động người dân đi tuần tra để phát hiện các hoạt động khai thác gỗ lậu và các vườn bơ trái phép.

Có tới 60 hoặc 70 người đã tham gia vào các đội tuần tra, bắt đầu từ tháng 5/2021.Ở thị trấn Villa Madero, nơi từng được bao quanh bởi những cánh rừng thông rộng lớn, những người trồng bơ đã đào khoảng 360 hồ nước để nuôi những vườn cây khát của họ. Vô số rừng thông đã bị chặt phá, chính điều này đã khiến những người trồng bơ phải dùng đến các giếng sâu, làm cạn kiệt thêm nguồn nước ngầm trong khu vực.

Nhà bảo vệ môi trường Santoyo bức xúc: “Người dân trong khu vực này có truyền thống lấy nước từ các con suối cho đàn gia súc của họ, bao gồm dê, bò hoặc cừu. Giờ đây họ lại không thể tìm thấy nguồn nước nữa, thậm chí là cho chính họ”.