Mở ra cơ hội chăm sóc người cao tuổi
“Trẻ cậy cha, già cậy con” là truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Nhưng trong bối cảnh hiện nay, khi lao động dịch chuyển khắp nơi, thì việc chăm sóc cha mẹ già đang đặt ra những thách thức. Cần được nhìn như một vấn đề an sinh và sức khỏe cộng đồng.
Tại hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai các nghị quyết mới của Bộ Chính trị gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đưa ra gợi ý: phát triển mô hình dưỡng lão, nhất là các trung tâm bán trú, để chống cô đơn cho người cao tuổi. Tiếp đó, trong buổi tiếp xúc cử tri tại Hà Nội, Tổng Bí thư tiếp tục nhắc lại, nhấn mạnh rằng mục tiêu cuối cùng của mọi chính sách là nâng cao đời sống nhân dân. Đất nước có tăng trưởng, phát triển, thì cuộc sống người dân phải được nâng cao, không chỉ ở vật chất mà cả tinh thần.
Chống cô đơn cho người cao tuổi tưởng chừng giản dị, nhưng lại chạm tới một trong những vấn đề cốt lõi của xã hội hiện đại. Người cao tuổi không chỉ cần thuốc men, điều dưỡng, mà còn cần sự sẻ chia, được trò chuyện, được tham gia các hoạt động cộng đồng. Cô đơn kéo dài chính là “căn bệnh thầm lặng” dẫn tới trầm cảm, suy giảm sức khỏe nhanh hơn cả bệnh tật thể xác. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) từng cảnh báo: cứ ba người cao tuổi thì có một người thường xuyên cảm thấy cô đơn.
Trong bối cảnh dân số Việt Nam đang già hóa nhanh, gợi ý của Tổng Bí thư càng thể hiện tầm nhìn chiến lược và tính nhân văn sâu sắc. Hiện cả nước có khoảng hơn 14 triệu người từ 60 tuổi trở lên, dự báo sẽ gần 18 triệu vào năm 2030. Tuổi thọ tăng, nhưng hệ thống dịch vụ chăm sóc người cao tuổi chưa theo kịp. Một thống kê cho thấy, toàn quốc mới có hơn 300 trung tâm chăm sóc người cao tuổi, chỉ phục vụ được khoảng 11.000 người, quá nhỏ so với nhu cầu thực tế.
Do đó, đã đến lúc chúng ta phải tính tới phát triển mô hình viện dưỡng lão. Bởi nếu chậm trễ, gánh nặng chăm sóc sẽ đè nặng lên vai lực lượng lao động. Một người con đang tuổi làm việc khó lòng toàn tâm phát triển sự nghiệp nếu buộc phải vừa đi làm, vừa lo chăm sóc cha mẹ già yếu, đặc biệt trong những trường hợp sống xa quê hay cha mẹ mắc bệnh mãn tính. Nếu có trung tâm dưỡng lão, cha mẹ được chăm sóc y tế định kỳ, được tham gia sinh hoạt cộng đồng; con cái cũng yên tâm làm việc, cống hiến.
Nhiều chuyên gia và rất nhiều người dân đều đồng tình, ủng hộ ý tưởng xây dựng các viện, trung tâm dưỡng lão, với những hình thức đa dạng, từ “sáng đón đi, chiều đưa về”; cho tới người già có thể ở lại lâu hơn, tùy theo điều kiện, hoàn cảnh, nhu cầu...
Trong xã hội vẫn còn định kiến “gửi cha mẹ vào viện dưỡng lão là bất hiếu”. Với mô hình sáng đón người già đến sinh hoạt, chiều đưa về sẽ phần nào gỡ bớt định kiến ấy. Nhiều quốc gia đã thực hiện mô hình này, nó được gọi là "day centre" hay "adult day care" - tức trung tâm chăm sóc ban ngày dành cho người cao tuổi. Những mô hình này vừa giữ được sự gắn bó gia đình, vừa tạo môi trường sinh hoạt tập thể vui vẻ, phòng ngừa cô đơn, và còn giảm chi phí hơn so với dưỡng lão toàn thời gian… Thực chất, mô hình này không thay thế mà bổ trợ cho gia đình. Khi chính sách phù hợp và được truyền thông thuyết phục, định kiến xã hội cũng sẽ dần được tháo gỡ.
Để hệ thống dưỡng lão vận hành bền vững, cần khung chính sách rõ ràng: ưu đãi đất đai, thuế cho nhà đầu tư; cơ chế bảo hiểm chi trả một phần chi phí; trợ giúp đối tượng yếu thế. Một mô hình giá linh hoạt sẽ giúp mọi tầng lớp đều có cơ hội tiếp cận.
Điều quan trọng nhất, như Tổng Bí thư khẳng định, là nâng cao đời sống nhân dân. Khi người già được chăm lo chu đáo, xã hội trở nên nhân văn, người trẻ có thêm thời gian cống hiến, đồng thời biết rõ rằng khi về già, họ không bị bỏ lại phía sau.
Phát triển trung tâm dưỡng lão, chống cô đơn cho người cao tuổi mở ra một hướng đi mới: phát triển phải gắn liền với nhân văn, tăng trưởng phải song hành cùng chất lượng cuộc sống và con người luôn ở vị trí trung tâm của mọi chính sách.
