Một ASEAN đoàn kết

Đồng hồ đếm ngược đang bớt đi từng ngày, từng giờ và chúng ta chỉ còn 40 ngày nữa là bước sang một trang mới trong lịch sử ASEAN. Nó sẽ đánh dấu một mốc mới trong lịch sử ASEAN giống như đã từng đánh dấu ngày 8 tháng 8 năm 1967. Trong Hội nghị Cấp cao vừa kết thúc tại Malaysia, các nhà lãnh đạo ASEAN bên cạnh việc tập trung rà soát những việc đã làm còn đưa ra những ý kiến, những tầm nhìn xa hơn cho quá trình củng cố, phát triển cộng đồng trong tương lai.

Nghe thì có vẻ còn quá sớm nhưng, trong bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực có nhiều biến động nhanh chóng, rõ ràng, việc định hướng tương lai sẽ giúp ASEAN không chỉ đón đầu các cơ hội phát triển mới mà còn giúp toàn khối “đề kháng’ tốt hơn với những thách thức có thể đến bất cứ lúc nào, bất cứ ở đâu mà không bị động, bất ngờ.

Trong hai ngày diễn ra Hội nghị chính thức, các nhà lãnh đạo ASEAN đã tập trung đánh giá về kết quả triển khai Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN và việc hình thành Cộng đồng ASEAN 2015, quyết định về phương hướng thúc đẩy liên kết ASEAN - nói cách khác là một sự đẩy mạnh liên kết lên tầng nấc cao hơn trong thập kỷ tới.

Với việc ký Tuyên bố hình thành Cộng đồng ASEAN 2015, tại Kuala Lumpur, các nhà lãnh đạo chính thức “khai sinh” Cộng đồng ASEAN. Đây là thành tựu lớn được vun đắp từ quá trình không ngừng nỗ lực và phấn đấu của ASEAN trong suốt gần nửa thế kỷ qua. Từ một Hiệp hội hợp tác lỏng lẻo, một thực thể mà tiếng nói chưa có trọng lượng ở Đông Nam Á, ASEAN đã vươn lên mạnh mẽ trở thành một Cộng đồng đoàn kết, liên kết sâu rộng, đóng vai trò quan trọng đối với hòa bình, ổn định và thịnh vượng ở khu vực và một đối tác không thể thiếu của các nước lớn và các tổ chức khu vực khác.

Cùng với Tuyên bố hình thành Cộng đồng ASEAN 2015, các nhà lãnh đạo ASEAN cũng đồng thời ký Tuyên bố về tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, khẳng định quyết tâm và cam kết tiếp tục củng cố và làm sâu sắc liên kết của ASEAN trong 10 năm tới.

Việc các nhà lãnh đạo ASEAN ký hai Tuyên bố này, theo như Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung - Trưởng SOM ASEAN của Việt Nam thì đã “nói lên ý nghĩa kế thừa và tiếp nối của tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, một quá trình liên tục, tiếp diễn và lâu dài. Thành công hôm nay sẽ là nền tảng cho ngày mai. Cộng đồng ASEAN 2015 là kết quả được tích lũy sau gần nửa thế kỷ hợp tác và phát triển, và đồng thời cũng là một sự khởi đầu, tạo xung lực mới cho giai đoạn phát triển tiếp theo của ASEAN”.

Một Cộng đồng chung sẽ thế nào? Đây là điều đã được các nhà lãnh đạo ASEAN cùng nhau bàn thảo nhiều năm, trong nhiều hội nghị cấp cao; nhưng có một điều gần như luôn nhận được sự thống nhất cao độ có cùng nhận thức chung, ấy là: Cộng đồng chung trước hết và trên hết phải là một cộng đồng đoàn kết. Và, vì thế, củng cố đoàn kết, thống nhất và phát huy hơn nữa vai trò trung tâm của ASEAN ở khu vực, tăng cường năng lực của ASEAN ứng phó hữu hiệu với các yêu cầu và thách thức đang và sẽ đặt ra trong thời gian tới luôn là mục tiêu hàng đầu của Cộng đồng ASEAN. Theo thông lệ, các nhà lãnh đạo ASEAN cũng sẽ có những cuộc trao đổi sâu rộng về tình hình quốc tế và khu vực, nhất là những diễn biến mới liên quan đến hòa bình, ổn định và an ninh ở khu điều mà các nhà lãnh đạo quan tâm chia sẻ.

Không phải là quốc gia sáng lập nhưng với ASEAN Việt Nam luôn là một thành viên chủ động, tích cực tham góp vào quá trình hình thành Cộng đồng chung và rất có trách nhiệm trong tiến trình xây dựng Cộng đồng.

Trong Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao, trù bị cho Hội nghị Cấp cao khai mạc sau đó một ngày, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã nhấn mạnh ASEAN cần củng cố vai trò trung tâm để hỗ trợ xây dựng Cộng đồng, nhất là trong việc bảo đảm hòa bình, an ninh khu vực và trong quan hệ giữa ASEAN với các đối tác cũng như định hình cấu trúc khu vực trên cơ sở các cơ chế do ASEAN dẫn dắt. ASEAN cũng cần nâng cao hiệu quả hoạt động, bao gồm củng cố Ban Thư ký ASEAN và tăng cường phối hợp giữa các cơ quan trong ASEAN.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng còn nhấn mạnh việc ASEAN cần củng cố vững chắc đoàn kết, thống nhất làm điều kiện tiên quyết cho sự phát triển và thành công chung của Cộng đồng.

Thực ra, với ASEAN, mỗi thành viên có một xuất phát điểm khác nhau, trình độ phát triển khác nhau ở thế «xôi đỗ» và việc « nương nhau » để phát triển, để đi lên là rất cần thiết. Mà muốn thế, rõ ràng sẽ phải có vai trò dẫn dắt nhưng cũng cần sự nỗ lực của tất cả các quốc gia. Phát biểu tại Phiên họp toàn thể, ngay sau Lễ khai mạc hôm 21/11, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh việc hình thành Cộng đồng ASEAN 2015 có ý nghĩa lịch sử, thể hiện nhận thức chung và quyết tâm của các quốc gia thành viên ASEAN trong việc nâng liên kết và hợp tác lên tầm cao mới, phản ánh sự trưởng thành mạnh mẽ của Hiệp hội sau 48 năm phát triển.

Về giai đoạn phát triển tiếp theo của ASEAN, Thủ tướng chia sẻ nhận thức chung xây dựng Cộng đồng ASEAN là một tiến trình liên tục và việc thông qua Tầm nhìn ASEAN 2025 và các kế hoạch triển khai cụ thể tại Hội nghị này sẽ định hướng và tạo thuận lợi cho ASEAN liên kết sâu rộng hơn, đóng vai trò quan trọng hơn ở khu vực.

Bởi, hơn lúc nào hết, ASEAN cần phát huy xung lực mới cũng như các giá trị và phương cách ASEAN, kết hợp hài hòa lợi ích quốc gia với lợi ích chung của ASEAN. Mà, giải quyết tốt vấn đề Biển Đông cũng chính là một cách tốt để ASEAN không chỉ xích lại gần nhau và hiểu nhau hơn; nó còn là một thử thách với một ASEAN đang giương cao ngọn cờ đoàn kết, hữu nghị và hợp tác.

Năm 2015 chứng kiến bước ngoặt lịch sử mới trong quá trình phát triển của ASEAN với việc Cộng đồng ASEAN ra đời và cũng trùng khớp với dấu mốc 20 năm Việt Nam gia nhập và gắn bó với ASEAN. 20 năm tham gia hợp tác ASEAN, đóng góp của Việt Nam đã làm tăng thêm sức mạnh chung của Hiệp hội và bạn bè luôn đánh giá chúng ta không chỉ là thành viên tích cực mà còn là thành viên có trách nhiệm- một đánh giá hết sức chính xác và Việt Nam dù không phải là thành viên sáng lập nhưng sẽ là một trong những thành viên đi đầu trong việc gắn kết cộng đồng.