Mùa hè và nỗi lo béo phì ở trẻ nhỏ

Kỳ nghỉ hè chưa kết thúc, nhưng không ít phụ huynh đã ngỡ ngàng khi thấy con mình thay đổi về vóc dáng – không phải vì cao lớn hơn, mà vì “tròn trịa” bất thường. Mỗi mùa hè trôi qua, một số trẻ có thể tăng 2 - 5kg chỉ sau vài tháng nếu không được kiểm soát chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng. Điều đáng nói là đà tăng cân này không phải lúc nào cũng được phụ huynh nhận thức đúng mức.

Theo dữ liệu từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em tại khu vực thành thị năm 2023 đã vượt 41%, trong khi ở nông thôn là 18% . Điều đáng lo ngại là tốc độ gia tăng diễn ra nhanh nhất trong các dịp nghỉ kéo dài – đặc biệt là mùa hè, khi chế độ sinh hoạt của trẻ bị thay đổi hoàn toàn.

GS.TS Lê Danh Tuyên - nguyên Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia lý giải: “Mùa hè, nhiều trẻ nghỉ học kéo dài nhưng lại không tham gia hoạt động thể chất, thay vào đó là thức khuya, ngủ dậy muộn, xem tivi, chơi điện tử và ăn uống không kiểm soát. Đây là nguyên nhân khiến trọng lượng cơ thể tăng nhanh bất thường chỉ trong 2 - 3 tháng”.

Phóng viên đã thực hiện khảo sát nhanh trong khu vực Hà Nội, hơn 30% phụ huynh thừa nhận “không can thiệp gì” vào chế độ ăn – ngủ – chơi của con trong mùa hè, thực tế, phần lớn phụ huynh quan tâm tới việc học hè của con hơn là vấn đề cân nặng. Nhiều phụ huynh vẫn giữ quan điểm “hè là lúc con được xả hơi”, không quản lý sát chế độ sinh hoạt của trẻ.

“Cháu được nghỉ thì cho cháu thoải mái, dù sao đến khi vào năm học, ăn uống không được như ở nhà thì sẽ tự gầy đi” – một phụ huynh chia sẻ. Tuy nhiên, sự “thả lỏng” này lại trở thành nguy cơ khiến nhiều trẻ nhỏ tăng cân không phanh, đặc biệt là trẻ tiểu học và tiền dậy thì – lứa tuổi vốn chưa có khả năng tự điều chỉnh hành vi ăn uống và vận động.

Trong thực tế, nhiều trẻ đã rơi vào nhóm thừa cân, béo phì sau kỳ nghỉ hè mà cha mẹ không nhận ra. Thậm chí. một số ông bà, cha mẹ còn xem việc trẻ “bụ bẫm, có da có thịt” là biểu hiện của sức khỏe tốt, dẫn đến việc ép con ăn nhiều hơn mức cần thiết. PGS.TS Bùi Thị Nhung, khoa Dinh dưỡng (Bệnh viện Mặt Trời) chia sẻ: “Chúng tôi đã gặp rất nhiều trường hợp mà khi được các bác sĩ thông báo con mình thừa cân, béo phì, phụ huynh choáng váng vì lâu nay chỉ nghĩ con mũm mĩm, đáng yêu”.

Trước thực trạng trẻ em tăng cân nhanh trong kỳ nghỉ hè, nhiều phụ huynh bắt đầu lo lắng, song không phải ai cũng biết cách can thiệp đúng đắn. Trong khi đó, các chuyên gia dinh dưỡng và y tế đều nhấn mạnh rằng, phòng chống béo phì ở trẻ không thể chờ đến khi năm học bắt đầu. Mọi điều chỉnh cần được thực hiện ngay từ những ngày đầu nghỉ hè – bằng những việc làm nhỏ nhưng có tính bền vững: bữa cơm hợp lý, giấc ngủ điều độ, thói quen vận động mỗi ngày.

GS.TS Lê Danh Tuyên - nguyên Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia cho rằng: “Chế độ ăn hiện nay của nhiều trẻ thành thị thừa cả đạm, béo, đường nhưng lại thiếu rau xanh, vitamin, khoáng chất – dẫn đến hiện tượng “thừa cân nhưng thiếu chất”.

Một khảo sát cho thấy trẻ em ở đô thị tiêu thụ vượt 200% lượng đạm và 130% chất béo so với nhu cầu, trong khi lượng rau chỉ bằng một nửa khuyến nghị. Điều này không chỉ khiến trẻ dễ tăng cân mà còn làm suy giảm miễn dịch và rối loạn chuyển hóa ngay từ tuổi học trò.

Về nguyên tắc, chế độ ăn cho trẻ trong mùa hè – đặc biệt là với những em đã có dấu hiệu thừa cân – cần đảm bảo cân bằng giữa 4 nhóm thực phẩm chính: tinh bột, chất đạm, chất béo và vitamin – khoáng chất. Cần tránh lạm dụng thịt đỏ, đồ chiên rán, sữa đặc, nước ngọt và các loại bánh kẹo. Ưu tiên các thực phẩm giàu chất xơ, trái cây ít ngọt, sữa chua không đường, ngũ cốc nguyên cám và rau xanh.

Theo các nghiên cứu, nhiều trẻ em Việt Nam hiện dành hơn 4 - 6 tiếng mỗi ngày trước màn hình vào mùa hè, cao gấp 2 - 3 lần khuyến nghị. Hệ quả là không chỉ tăng nguy cơ béo phì mà còn ảnh hưởng đến thị lực, giấc ngủ và khả năng tập trung. Phụ huynh nên thiết lập “khung giờ không thiết bị” trong ngày và thay vào đó là các hoạt động thủ công, đọc sách, vẽ tranh, nấu ăn cùng gia đình, những lựa chọn vừa lành mạnh, vừa gắn kết.