Muốn start up thành công: Quản lý phải vì phát triển

Toàn cảnh hội thảo.

Xu hướng đầu tư start up tăng mạnh

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Nguyễn Hồng Sơn nhấn mạnh: Bắt nhịp với những diễn biến nhanh chóng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CN 4.0), một trong những cách thức ứng phó phù hợp được Việt Nam đưa ra là đẩy mạnh hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (startup). Các định hướng chính sách cho thấy, hoạt động khởi nghiệp doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân, đã được Đảng và Nhà nước Việt Nam hết sức quan tâm. Hội nghị Trung ương 5 (khóa XII) đã ban hành Nghị quyết 10-NQ/TW ngày 3/6/2017 về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Chủ trương phát triển kinh tế tư nhân cho thấy, việc đẩy mạnh hoạt động khởi nghiệp và khuyến khích tinh thần khởi nghiệp ở Việt Nam với nền tảng là các doanh nghiệp tư nhân có khả năng tăng trưởng nhanh dựa trên tài sản trí tuệ, công nghệ và mô hình kinh doanh mới đã trở thành hướng đi đúng đắn.

Thời gian qua, số lượng và chất lượng các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ngày càng tăng, cả nước có hàng nghìn doanh nghiệp khởi nghiệp, gần 70 khu không gian làm việc chung, 50 cơ sở ươm tạo và tổ chức thúc đẩy kinh doanh, đã hình thành thêm một số quỹ đầu tư mạo hiểm như Quỹ đầu tư mạo hiểm của Tập đoàn Vingroup, Startup Viet Partner..., với những vườn ươm tiêu biểu như: Vườn ươm doanh nghiệp công nghệ cao Hòa Lạc, Vườn ươm doanh nghiệp công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh, Vườn ươm Đà Nẵng (DNES), Trung tâm Hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp (BSSC), Vườn ươm doanh nghiệp công nghệ thông tin đổi mới sáng tạo Hà Nội.

Chất lượng và số lượng thương vụ đầu tư các startup có xu hướng tăng mạnh trong năm 2018 với tổng số vốn đầu tư 889 triệu USD, tăng gấp 3 lần so với năm 2017. Sự hiện diện của các nhà đầu tư quốc tế cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ngày càng tăng, số lượng và hoạt động của nhà đầu tư thiên thần bắt đầu có xu hướng tăng, với nhận diện chủ yếu là những doanh nhân khởi nghiệp đã thành công ở thế hệ đầu mong muốn đầu tư cho các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ở thế hệ sau. Hoạt động của các nhà đầu tư thiên thần ở Việt Nam đã bắt đầu có tính hệ thống hơn qua việc phát triển một số hoạt động liên kết, kết nối, hình thành một số câu lạc bộ, mạng lưới đầu tư cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo như: VIC Impact, iAngel, Angel4us,…

Ông Nguyễn Hồng Sơn phát biểu khai mạc Hội thảo.

Nhưng vẫn còn khó khăn

Hội nghị Trung ương 5 (khóa XII) đã ban hành Nghị quyết 10-NQ/TW ngày 3/6/2017 về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thi trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Chủ trương và chính sách phát triển kinh tế tư nhân cho thấy, việc đẩy mạnh hoạt động khởi nghiệp và khuyến khích tinh thần khởi nghiệp ở Việt Nam với nền tảng là các doanh nghiệp tư nhân có khả năng tăng trưởng nhanh dựa trên tài sản trí tuệ, công nghệ và mô hình kinh doanh mới đã trở thành hướng đi đúng đắn.

Tuy nhiên, môi trường phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam vẫn còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là các chính sách về đầu tư, các vấn đề liên quan đến thoái vốn, cho vay, vốn đầu tư mạo hiểm… tạo thành các rào cản, nút thắt khiến các nhà đầu tư còn e ngại, các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo mất đi cơ hội kinh doanh.

Ông Trần Văn Tùng, đứng từ góc độ nhà quản lý thì cho rằng, đây là năm đầu tiên sau khi Nghị quyết TW5 khóa 10 và nghị quyết 98 của Chính phủ, nhấn mạnh vai trò của kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế.

Chính phủ và Ban Kinh tế Trung ương đã đồng tổ chức Diễn đàn kinh tế tư nhân với trọng tâm phát triển kinh tế tư nhân Việt Nam trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo nghị quyết 10 của hội nghị TW5 khóa 12 và nghị quyết 98 của Chính phủ. Hội nghị sẽ là kênh tham vấn đối với chính sách công – tư, liên tục, chặt chẽ nhằm phát triển kinh tế tư nhân, đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế bền vững của đất nước.

“Cụ thể hơn, những doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo được hiểu là những doanh nghiệp mà nguồn lực chủ yếu bằng phát triển công nghệ, là công nghệ, là tri thứ và sáng tạo, hướng tới phát triển nhanh trên cơ sở khai thác tài sản trí tuệ, có những sản phẩm, có các dịch vụ mô hình kinh tế mới nhằm đa dạng hóa, số hóa các sản phẩm, dịch vụ thương mại, tài chính, sản xuất, tiếp tục đóng góp cho sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên chuyển đổi số mà các quốc gia trên thế giới đều đang nỗ lực để có được thành tựu trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0”, ông Tùng nói.

Dưới góc độ đơn vị chủ trì xây dựng và phát triển một môi trường bền vững và thuận lợi cho sự hình thành và phát triển của các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ thời gian qua đã thu hút mạng lưới khởi nghiệp toàn cầu và năm 2018 thì đại diện của Mạng lưới khởi nghiệp toàn cầu đã tới Việt Nam tham dự sự kiện Ngày hội khởi nghiệp quốc gia 2018. Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, điều đó cho thấy, hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam đã và đang đi cùng khởi nghiệp trên thế giới. “Chúng tôi hy vọng trong năm nay sẽ tiếp tục mời được Mạng lưới khởi nghiệp toàn cầu tham dự Ngày hội khởi nghiệp quốc gia 2019”, ông nói.

Bồi dưỡng hoạt động trung gian hỗ trợ khởi nghiệp

Trong 3 năm qua, từ khi Thủ tướng phát động chương trình quốc gia khởi nghiệp, được sự hưởng ứng của nhiều bộ ngành như Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Giáo dục Đào tạo..., hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã bắt đầu đi vào thực chất, chứ không còn là phong trào hay tạo công ăn việc làm nữa mà hướng đến làm giàu, tạo ra những thị trường có những ứng dụng mới. Nguồn vốn không cần nhiều nhưng khả năng tăng trưởng cao - ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Phát triển thị trường khoa học và công nghệ nêu ý kiến.

Tuy nhiên, TS. Nguyễn Đình Cung thì cho rằng, trong bối cảnh khởi nghiệp đổi mới sáng tạo là không gian mà chúng ta gọi là cách mạng 4.0, tạo ra những cơ hội suy nghĩ khác và làm khác để đạt được các mục tiêu. Thế thì, những gì chúng ta nói ở đây là phải thay đổi một cách căn bản với sự tham gia của Chính phủ chứ không phải chỉ vài ba bộ ngành.

Từ nhận xét ấy, ông thẳng thắn cho rằng: “Hệ sinh thái của chúng ta đang thiếu rất nhiều. Bắt đầu từ đăng ký kinh doanh đã gặp vướng mắc, như doanh nghiệp khởi nghiệp còn chưa biết làm gì, mà đăng ký đòi hỏi phải cụ thể. Một mô hình kinh doanh du lịch nhỏ phải xin phép 6 tháng, đi đến đâu vướng đến đấy, ngăn cản đổi mới sáng tạo. Ứng xử với nó theo tôi là đừng lo quản lý, cứ để dân làm. Không phải nhà nước biết đến đâu quản đến đấy, mà quản lý phải vì phát triển. Start up sẽ tin rằng khó khăn của mình sẽ được giải quyết”.

Ông Trần Ngọc Thái Sơn, nhà sáng lập - CEO Tiki từ góc độ Doanh nghiệp tư nhân thì cho rằng, các công ty khởi nghiệp ngày càng giỏi lên, tuy nhiên họ vấp phải vấn đề nguồn vốn. Thực tế là doanh nghiệp start up khi mời gọi đầu tư đều phải trả lời các câu hỏi như lợi nhuận ra sao? “Khi nhà đầu tư vào Việt Nam sẽ nhìn vào quy mô thị trường và Việt Nam là thị trường hấp dẫn nhưng chưa đủ lớn, chưa đạt mức nghìn tỷ USD. Cần khuyến khích các công ty đi ra khỏi Việt Nam, hướng tới thị trường Đông Nam Á với quy mô hơn 2.000 tỷ USD và lớn hơn nữa”.

Còn ông Csaba Bundik, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp châu Âu tại Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm về giáo dục cho khởi nghiệp, theo đó, ông cho là cần giải thích để các ngân hàng hiểu về khởi nghiệp, từ đó đầu tư cho khởi nghiệp.

Ở khía cạnh khác, ông Trần Trí Dũng (chuyên gia chương trình khởi nghiệp Thuỵ Sỹ) cho rằng, chúng ta đã có các vườn ươm, chương trình tăng tốc, chương trình hỗ trợ khởi nghiệp trong các trường đại học. Nhưng có một thực tế là năng lực của các tổ chức này còn nhiều mặt cần bồi dưỡng. Những hoạt động trung gian hỗ trợ khởi nghiệp này gần như không thể sinh lời, vậy làm sao những tổ chức này có thể hoạt động và phát triển?, ông đề xuất về sự phát triển của các tổ chức trung gian trong khởi nghiệp.

Tổng giám đốc BK- Holding Nguyễn Trung Dũng sau khi nhận định rằng, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo ở Việt Nam đã phát triển và tiến bộ nhưng, ông vẫn cho rằng, hệ sinh thái ấy như một dàn nhạc mà thiếu nhạc trưởng để dẫn dắt. Hệ sinh thái và chính sách cần chiến lược và chiến thuật đúng đắn. Chúng ta hô hào có những doanh nghiệp tỷ USD nhưng không có chính sách, chiến lược bài bản, dài hơi mà chỉ làm ngắn hạn thì sẽ rất khó. Và, phải kéo giới đại học và doanh nghiệp đang đứng ngoài cuộc chơi vào cuộc. Trong cuộc chơi ấy, yếu tố quan trọng nhất vẫn là con người, nếu thiếu con người sẵn sàng cho khởi nghiệp sáng tạo thì chúng ta sẽ không thể có Startup với quy mô khổng lồ.