Nam Trung Bộ vào đỉnh điểm nắng hạn

Nhiều hồ đập ở Nam Trung bộ không còn nước cho Vụ Hè Thu 2016.

Đồng khô, hồ trơ đáy

Nam Trung bộ là khu vực tiếp tục bị ảnh hưởng nặng của hạn hán (bắt đầu từ vụ Hè Thu năm 2014); năm 2016, hạn hán đã xảy ngay từ vụ Đông Xuân ở các tỉnh Bình Thuận, Ninh Thuận và Khánh Hòa (Bình Thuận đang là địa phương bị ảnh hưởng nặng nhất trong khu vực) và khả năng xảy ra gay gắt, trên diện rộng ở vụ Hè Thu.

Theo thống kê của Tổng cục Thủy lợi, tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, đã gây thiệt hại nặng nề và tiếp tục đe dọa nghiêm trọng đến sản xuất và dân sinh. Tính riêng năm 2015, ở khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, đã có gần 40.000 ha lúa phải dừng sản xuất do thiếu nước, 122.000 ha cây trồng bị hạn hán và hàng chục ngàn hộ dân bị thiếu nước sinh hoạt. Theo nhận định của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Trung ương, lượng mưa từ tháng 3-6 thiếu hụt so với trung bình nhiều năm từ 30-50%.

Nhiều hồ chứa thủy lợi, thủy điện đang có dung tích trữ thấp, không đủ đáp ứng cho cây trồng vụ Hè Thu. Tại tỉnh Phú Yên, 10/22 hồ đủ khả năng đáp ứng đủ cho vụ Hè Thu, các hồ còn lại chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu dùng nước.

Riêng lưu vực sông Cái Nha Trang, một trong những con sông lớn nhất khu vực Nam Trung Bộ - xuống thấp kỷ lục từ trước đến nay. Mực nước trên sông Cái Nha Trang đo tại trạm Đồng Trăng đã xuống 2,97m, trong khi mức nước thấp nhất ghi nhận trước đó là 3,1m. 8/19 hồ chứa chỉ đáp ứng tưới 1 phần nhu cầu, đặc biệt là các hồ Suối Lớn, Suối Luồng (đáp ứng được 20-30%), Láng Nhớt, Đá Bàn (đáp ứng được 40-50%), tổng diện tích dừng sản xuất khoảng gần 10.000 ha.

Lưu vực sông Cái Phan Rang (thuộc tỉnh Ninh Thuận), các hồ chứa thủy lợi hiện có dung tích trữ đạt 30-35%, đầu vụ Hè Thu dung tích trữ còn lại khoảng 25%. Vụ Hè Thu chỉ có 4/21 hồ đáp ứng đủ tưới, 7/21 hồ đáp ứng được 1 phần nhu cầu và 10/21 hồ không có khả năng phục vụ sản xuất. Còn tại lưu vực sông La Ngà-Lũy (thuộc tỉnh Bình Thuận), vụ Hè Thu một số hồ sẽ không đủ khả năng cung cấp tưới; diện tích phải dừng sản xuất khả năng cao hơn, khoảng gần 20.000ha.

Người dân điêu đứng

Trong 3 năm vừa qua, do El Nino hoạt động mạnh đã ảnh hưởng trực tiếp đến vùng Nam Trung bộ, lượng mưa thiếu hụt nghiêm trọng, nền nhiệt độ tăng cao gây ra tình trạng hạn hán, thiệt hại lớn cho sản xuất và đời sống nhân dân.

Theo thống kê của các địa phương, năm 2015, toàn vùng có trên 30,8 ngàn ha bỏ đất trắng không sản xuất được, trong đó, đất lúa gần 15,7 ngàn ha, đất rau, màu 15,2 ngàn ha; diện tích cây trồng bị thiệt hại do hạn hán là 29.621 ha, mất trắng 2.719 ha , trong đó lúa mất trắng 2.182 ha, cây rau màu và cây công nghiệp, cây ăn quả dài ngày bị thiệt hại 6.820 ha. Các tỉnh bị thiệt hại lớn là Ninh Thuận, Khánh Hòa, Bình Thuận.

Năm 2016 do ảnh hưởng El-Nino vùng Nam Trung bộ lượng mưa năm 2015 thấp và đầu năm 2016 không đáng kể, lượng nước dự trữ các hồ đập đang xuống ở mức thấp chỉ đạt từ 30-60% dung tích thiết kế. Đặc biệt, 3 tỉnh Khánh Hoà, Ninh Thuận và Bình Thuận bị hạn nặng.

Theo thống kê của Cục Trồng trọt, tổng diện tích không xuống giống Đông Xuân được là 16.423 ha (trong đó nhiều nhất là Bình Thuận 12.717 ha, Ninh Thuận 2.060 ha, Khánh Hoà 1.646 ha). Tổng diện tích Đông Xuân đã xuống giống đang bị thiệt hại do hạn hán là 10.829 ha, trong đó: cây lúa 5.790 ha, cây màu 3.388 ha, cây công nghiệp dài ngày 308 ha, cây ăn quả 434 ha, cây khác 909 ha.

Đồng thời, vụ Hè Thu được dự báo khả năng hạn hán sẽ xảy ra gay gắt hơn. Căn cứ tình hình lượng nước hiện có trong hồ chứa, diễn biến hạn hán trong những năm vừa qua, cho thấy nếu không có lũ Tiểu Mãn vào tháng 5/2016 thì khả năng, tiểu vùng 2 và 3 có khoảng trên 90 ngàn ha lúa màu bị thiếu nước. Trong đó, khả năng không sản xuất được khoảng trên 30 ngàn ha, 60 ngàn ha phải có phương án phòng, chống hạn hán.

Không chỉ thiệt hại về cây trồng, nắng hạn gay gắt, thiếu nguồn nước còn khiến hàng trăm ngàn nhân khẩu ở các tỉnh Nam Trung bộ đang lâm vào cảnh khốn khó do thiếu nước sinh hoạt. Chỉ tính riêng tại tỉnh Bình Thuận đã có hơn 90.000 nhân khẩu đang thiếu nước sinh hoạt. Hầu hết công trình cấp nước trên địa bàn các tỉnh đã và đang trong nguy cơ thiếu hụt nguồn nước nghiêm trọng trong mùa khô 2016.