Nặng lòng với phim hoạt hình Việt

Tất nhiên, không phải đến bây giờ NSND Phương Hoa mới được vinh danh. Đã từ lâu, cái tên đạo diễn, hoặc NSND Phương Hoa được nhiều người nhắc đến, biết đến. Chị là con gái của đạo diễn - NSND Trần Vũ và đạo diễn, diễn viên Đức Hoàn – những tên tuổi trong giới làm điện ảnh, ai cũng biết. Trong địa hạt phim hoạt hình Việt Nam, Phương Hoa là cái tên được nhắc nhiều. Cũng như chồng là NSND Minh Trí, NSND Phương Hoa gặt hái nhiều thành công. Người ta nhớ chị là đạo diễn của nhiều bộ phim như: “Xe đạp” (Bông sen Vàng Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 13), “Quái vật hồ sen” (Cánh diều Vàng phim Hoạt hình xuất sắc nhất 2012), “Chuyện về những đôi giầy” (Cánh diều Vàng phim Hoạt hình xuất sắc nhất 2004), “Xe đạp và ô tô” (Cánh diều Vàng phim Hoạt hình xuất sắc nhất 2003), “Lá cây và lông vũ” (Cánh diều Vàng cho Đạo diễn phim Hoạt hình xuất sắc nhất 2006), “Truyền thuyết chiếc khăn Piêu” (Họa sĩ thiết kế xuất sắc nhất phim Hoạt hình, Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 20).

Sinh ra trong gia đình cha mẹ đều làm điện ảnh, việc Phương Hoa theo đuổi con đường làm phim cũng dễ hiểu. Chị sinh năm 1957, sau khi tốt nghiệp Đại học Điện ảnh quốc gia toàn Liên bang Xôviết (VGIK), Phương Hoa về công tác tại Hãng phim Hoạt hình Việt Nam đến năm 2004. Sau đó, chị chuyển sang Trung tâm sản xuất phim VFC (Đài Truyền hình Việt Nam) làm việc đến khi nghỉ hưu.

Gắn bó với công việc làm phim hoạt hình, đạo diễn Phương Hoa nhận ra một điều, trẻ em khao khát xem phim hoạt hình Việt Nam lắm. Nhưng sản lượng phim mình sản xuất quá ít so với nhu cầu. Người làm phim hoạt hình Việt Nam rất tâm huyết, có khả năng tổ chức sản xuất những series phim dài hơi, hấp dẫn và hữu ích nhưng chưa có… mạnh thường quân.

Thấm thoắt thế mà NSND Phương Hoa đã nghỉ hưu gần 10 năm rồi. 10 năm với người sau khi rời những bận rộn công sở kể cũng dài. Nhưng trong 10 năm ấy, bạn bè, người thân thấy NSND Phương Hoa vẫn không ngơi nghỉ. Chị vẫn còn nặng lòng với những bộ phim hoạt hình “made in Việt Nam” cho những đưa trẻ sinh ra, lớn lên ở đây và cả những đứa trẻ đang sống xa Tổ quốc. Tháng 11 năm ngoái, trong thời gian cả nước đảo lộn vì Covid-19, nghệ sĩ Phương Hoa đã hoàn thiện phim “Khúc gỗ mục” dài 14 phút. Chị kể: “Cách đây khoảng 2 năm, Hãng phim Hoạt hình Việt Nam có mời tôi về làm cố vấn trong Hội đồng nghệ thuật để thẩm định kịch bản và phim của hãng. Khi làm việc, các bạn hỏi tôi có kịch bản nào không, tôi đưa “Khúc gỗ mục” thì các bạn cũng thấy thích thú vì câu chuyện xúc động. Khi kịch bản được Cục Điện ảnh chấp nhận tôi được hãng phim hoạt hình tín nhiệm giao cho làm phim luôn”.

Kịch bản “Khúc gỗ mục” xuất phát từ ý tưởng của bạn thân của NSND Phương Hoa, đó là anh Phan Đức Tuấn. Hôm trao giải thưởng Dế Mèn, nghệ sĩ Phương Hoa cũng mời người bạn thân của mình lên nhận giải. Anh Tuấn là Đại tá - Phó tổng tư lệnh công binh, là người ở ngạch khác nhưng có nhiều cảm xúc văn chương. “Một lần tôi tình cờ được đọc chuyện “Khúc gỗ mục” của anh, tôi thấy rất thú vị và chúng tôi cùng nhau chuyển thể thành kịch bản phim hoạt hình”, nghệ sĩ Phương Hoa kể.

Câu chuyện kể về khúc gỗ mục một thời đã từng là bộ phận quan trọng nhất ở mũi một con thuyền lớn, được gọi là “sống đầu”. Nó đã từng dẫn dắt con thuyền vượt sóng gió đại dương đi khắp muôn nơi, chinh phục bao miền xa lạ… Giờ đây, khi chỉ còn là khúc gỗ mục, nằm trên bờ biển vắng, nó thường hay mơ về quá khứ hào hùng và cảm thấy mình chỉ còn là một khúc gỗ mục cô đơn, bị cuộc đời bỏ quên. Cuộc sống cứ trôi đi, tình cờ có một con chim tới trú mưa, đậu lại và khúc gỗ có cảm xúc trở lại, thấy mình có ích, là nơi che chở cho con chim nhỏ.

Ý tứ phim thú vị mà sâu sắc, đó là tình cảm của người lớn với lớp trẻ, luôn có sự bao bọc, bảo vệ, thậm chí sẵn sàng hi sinh cả bản thân mình. Tình cảm đó lúc nào cũng ẩn chứa trong mỗi con người, sự hi sinh cho lớp trẻ nối tiếp thầm lặng không cần ai biết đến.

Cụ thể trong phim, có lẽ chỉ có con chim là cảm nhận được sự quan trọng của khúc gỗ mục thôi. Cuộc sống cứ trôi đi, con người sinh ra, lớn lên rồi mất đi, thứ còn lại là mình giữ được dấu ấn trong tâm tưởng của ai đó, vậy là đáng quý rồi.

Là người có kinh nghiệm sản xuất phim hoạt hình nhiều năm, theo NSND Phương Hoa, phim hoạt hình Việt Nam hiện giờ khá tốt về kỹ thuật và cách thể hiện, có nhiều phim gọn gàng, đáng yêu. Bên cạnh đó, sự phát triển của mạng xã hội, đặc biệt là kênh Youtube, cũng giúp nhiều cho việc đến nhanh, đến gần với khán giả ở bất ở nơi nào. Quan sát trên mạng, có thể nhận ra nhiều bộ phim hoạt hình của Việt Nam có tính nhân văn, tính giáo dục cao, thu hút hàng triệu lượt xem.

NSND Phương Hoa cho rằng, Việt Nam quá yếu hay quá kém trong việc đưa phim hoạt hình tiếp cận công chúng. Nhưng sản lượng phim hoạt hình của mình sản xuất quá ít so với nhu cầu. Mỗi ngày trẻ em cần xem vài phim chứ 1 phim không đủ. Mà Hãng phim Hoạt hình Việt Nam sản xuất 1 năm khoảng 20 tập phim, hơn 200 phút. “Sản lượng ít thì khó đi vào lòng công chúng, nếu mình có những dự án hàng trăm tập, chạy dài, xuất hiện liên tục thì trẻ con thích xem. Những phim nước ngoài giản dị nhưng rất hay, có ích cho trẻ em. Mình cũng có thể làm tốt được, kể những câu chuyện gần gũi trẻ em Việt Nam”, nghệ sĩ Phương Hoa nhận xét.

Để có thể tăng sản lượng phim, cần nhiều yếu tố, trong đó kịch bản tốt bao giờ cũng quan trọng. Nhưng theo đạo diễn Phương Hoa, chúng ta thiếu mạnh thường quân đầu tư kinh phí để có thể thực hiện những dự án dài hơi. “Ai có thể đầu tư kinh phí làm 100-200 tập phim hoạt hình? Dù là series phim đơn giản thôi, không quá cầu kỳ, phức tạp?”, đạo diễn Phương Hoa tự vấn. “Nhà đầu tư làm gì cũng tính hiệu quả kinh tế, trong khi làm phim hoạt hình để phục vụ thiếu nhi, mang giá trị tinh thần là chính. Tôi mong muốn có mạnh thường quân nào thực sự yêu thích, bỏ ra một khoản tiền không lớn lắm để cho các cháu, giống như làm công việc hữu ích cho xã hội. Đầu tư làm phim cho các cháu mà đặt câu hỏi không bán được à, không thu lại được tiền ngay à, thì khó. Tôi luôn tin rằng, đến một thời điểm nhất định khi phát triển thì phim hoạt hình Việt Nam cũng đem lại lợi nhuận lớn bởi bố mẹ nào cũng muốn cho con xem”.

Bên cạnh đó, để phim hoạt hình Việt Nam ra rạp cũng là một cậu chuyện dài. Đến nay, chúng ta mới có một phim hoạt hình ra rạp là “Người con của Rồng” của đạo diễn Phạm Minh Trí, ra mắt năm 2010 tại rạp Kim Đồng (Hà Nội). Mặc dù còn nhiều khó khăn, nhưng nghệ sĩ Phương Hoa hy vọng trong thời gian tới, chúng ta sẽ có những bộ hoạt hình dài ra rạp phục vụ công chúng.