Nét đẹp trong trang phục của phụ nữ Pà Thẻn

Biểu diễn văn nghệ trong trang phục Pà Thẻn.

Màu chủ đạo trên trang phục của phụ nữ Pà Thẻn là màu đỏ. Theo phong tục truyền thống của người Pà Thẻn, màu đỏ cũng là màu mang ý nghĩa đặc trưng của dân tộc. Do định cư trên núi cao, thường xuyên phải chống chọi với thiên tai, nắng gió nên trang phục truyền thống của họ hết sức kín đáo.

Một thiếu nữ Pà Thẻn trưởng thành, chuẩn bị đi lấy chồng thì phải tự tay mình thêu, dệt được bộ khăn, váy, áo để về nhà chồng cùng các vật dụng khác như chăn, gối. Vì vậy, trang phục của phụ nữ Pà Thẻn không chỉ là chuyện ăn mặc mà còn đánh dấu sự trưởng thành của người con gái mới lớn, là truyền thống trong mỗi gia đình. Vào dịp cuối năm, khi mùa màng đã thu hoạch xong, phụ nữ Pà Thẻn lại miệt mài bên khung cửi. Các chàng trai Pà Thẻn đến tuổi trưởng thành chọn bạn đời, cũng thường tìm đến các cô gái đang chăm chỉ ngồi bên khung cửi dệt may trang phục cho cả gia đình. Những tấm thổ cẩm đẹp, những đường thêu, mũi chỉ, hoa văn trang trí trên bộ áo váy của các thiếu nữ chính là điểm để những chàng trai nhận biết về sự khéo léo, đảm đang của cô gái mà họ sẽ ướm hỏi làm vợ sau này.

Bộ nữ phục của người Pà Thẻn bao gồm: Khăn, áo, thắt lưng, váy, yếm. Nữ thường để tóc dài vấn khăn quanh đầu, hai đầu khăn có đính hai chùm tua rua màu vàng, đỏ trông đẹp và lạ mắt. Loại khăn dài vấn đầu của họ gồm 1 đôi: Khăn trong làm bằng vải sợi bông nhuộm chàm, dài khoảng 350-500cm, rộng khoảng 30cm nhưng được gấp nhỏ chỉ còn khoảng 5cm. Khăn ngoài được làm bằng vải màu đỏ dệt xen những sọc trắng. Khi sử dụng, khăn trong được quấn nhiều vòng xung quanh đầu, tạo thành một vành rộng, sau đó mới quấn lớp khăn ngoài. Quấn xong, người ta dùng chỉ khâu đính để giữ cho khăn không bị xô lệch, vì vậy có thể tháo ra khỏi đầu mà không cần quấn lại.

Ngày nay, phụ nữ Pà Thẻn chủ yếu để đầu trần, các cô gái chưa chồng thì cặp tóc, còn những phụ nữ đã có chồng thì tết tóc vấn tròn quanh đầu.

Điểm đặc biệt nhất trong trang phục của phụ nữ Pà Thẻn, có thể kể đến chiếc áo. Theo Từ điển hiện vật văn hóa các dân tộc Việt Nam do PGS. TS Nguyễn Văn Huy chủ biên miêu tả: “Áo của phụ nữ Pà Thẻn là loại áo dài nữ, xẻ ngực, không có cổ và khuy cài, thân sau rất dài nhưng thân trước chỉ ngắn đến thắt lưng và có 2 dây dài. Màu chủ đạo là màu đỏ, điểm thêm các màu đen, trắng bằng cách ghép trên thân áo các mảnh vải đen, trắng, vàng và các mảng hoa văn hình học sặc sỡ được dệt sẵn khâu đáp vào. Người phụ nữ phải bỏ ra nhiều thời gian và công sức để làm một chiếc áo công phu này. Khi mặc thân trái vắt sang thân phải và được thắt bằng dây lưng vải màu đen”.

Ngoài áo, phụ nữ Pà Thẻn còn dùng yếm. Yếm của phụ nữ có 2 phần: Dải dây và yếm. Dải dây là một dải vải rộng khoảng 10cm, hai đầu có dây buộc. Mặt yếm hình thoi được ghép lại từ nhiều mảnh vải đỏ, đường viền màu trắng; tiếp giáp với dải dây ở phía trên được trang trí thêm các viền bằng len đỏ. Yếm do phụ nữ tự làm. Khi mặc đeo yếm vào cổ thắt dây sau gáy. Trước đây yếm được mặc hàng ngày cùng với bộ váy áo, nhưng hiện nay chỉ mặc trong các dịp hội hè, lễ tết.

Thêu dệt trang phục truyền thống.

Với chiếc áo không cổ đặc trưng của người Pà Thẻn, các cô gái trẻ ngày nay thường mặc thêm một chiếc áo sơ mi ở bên trong và lật cổ áo ra bên ngoài tạo thành cổ áo mềm mại, nổi bật trên nền vải đỏ. Thêm vào trang phục áo là chiếc dây quấn quanh eo buộc thắt trước bụng tăng thêm vẻ cân đối duyên dáng cho bộ trang phục. Góp phần tăng thêm vẻ đẹp của bộ trang phục là chiếc váy màu đỏ với những mảng được phối màu hài hòa giữa nghệ thuật dệt thổ cẩm và ghép vải kết hợp các mảng mầu đen ở hai bên cánh tay. Trên nền vải đỏ của thân áo, tay áo, gấu là những dạng hoa văn hình học, hoa văn hình chữa A, hình thoi, hình núi, hình sao, hình mắt cua, hình chân gà… được khéo léo trang trí cho các mảng màu. Đó chính là tinh hoa truyền thống được các thế hệ trước truyền dạy lại cho thế hệ sau.

Cùng với trang phục, phụ nữ Pà Thẻn còn làm đẹp bằng các đồ trang sức như vòng cổ, vòng tay bằng bạc. Màu trắng của vòng bạc nổi bật trên nền đỏ, hoa văn trên áo khiến người phụ nữ Pà Thẻn trông vô cùng duyên dáng, ấn tượng.

Nhìn tổng thể, bộ trang phục của phụ nữ Pà Thẻn thể hiện kỹ thuật ghép vải và thêu chỉ màu hài hòa. Xen giữa các mảng dệt mảng hoa văn, còn là các họa tiết thêu bằng tay với nhiều màu sắc sặc sỡ. Chính điều đó làm cho bộ trang phục của phụ nữ Pà Thẻn vừa độc đáo vừa mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Trang phục Pà Thẻn được phân biệt theo giới tính, không phục sức theo địa vị giàu nghèo. Giữa các lớp tuổi trong cùng giới, trang phục hoàn toàn tương đồng, có khác chút ít về mô típ hoa văn. Người già và trẻ em thường mặc những bộ trang phục đơn giản hơn thanh niên.

Được biết, đối với tang ma, người chết thường mặc bộ quần áo khi cưới để lại hoặc bộ trang phục cổ truyền để về thế giới bên kia tổ tiên còn nhận ra họ là con cháu Pà Thẻn. Con cái phục tang vẫn mặc y phục truyền thống, chít thêm khăn trắng trong lúc đưa tang…