Nguy cơ béo phì ở trẻ em

Béo phì trẻ em gia tăng

Ủy ban Chấm dứt nạn béo phì trẻ em (ECHO) thuộc Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo trẻ em ngày nay đang lớn lên trong một môi trường dễ mắc bệnh béo phì. Báo cáo cho biết thế giới hiện có 41 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị béo phì. Việt Nam hiện có 300.000 trẻ dưới 5 tuổi bị thừa cân, béo phì trong đó tỷ lệ trẻ em ở một số đô thị như TP Hồ Chí Minh đã ở mức báo động, cao hơn so với mức trung bình của toàn cầu rất nhiều.

Theo kết quả điều tra nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng tiến hành trong giai đoạn 2017-2018, với cỡ mẫu 5.000 học sinh từ 75 trường từ Tiểu học đến THCS; THPT (thuộc 25 xã/phường) trên một số tỉnh thành phố cho thấy: Tỷ lệ thừa cân/béo phì chung ở học sinh là 29,0% (tỷ lệ này ở khu vực nông thôn là 17,8%; khu vực thành thị là 41,9%).

TS.BS Trương Hồng Sơn - Viện trưởng viện Y học ứng dụng Việt Nam thông tin, hiện nay, tỷ lệ thừa cân béo phì dưới 5 tuổi tại các đô thị lớn là 6%, với tổng số 86.000 trẻ. Tình trạng trẻ em thừa cân béo phì ở một số thành phố của Việt Nam đã ở mức cao so với trung bình của châu Á và các nước đang phát triển. Điển hình nhất là tại TP HCM có tỷ lệ 9,6% trẻ em bị thừa cân, béo phì, ở khu vực trung tâm thành phố thì mức tỷ lệ này lên tới trên 12%, trong khi mức trung bình toàn cầu khoảng 6,9%.

Phân tích về vấn đề thừa cân, béo phì ở trẻ nhỏ, PGS Lê Bạch Mai - nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia cho biết, những thay đổi về kinh tế xã hội đã dẫn đến những thay đổi về lối sống và khẩu phần ăn của người Việt Nam, nhất là ở các vùng đô thị. Cơ cấu khẩu phần ăn của trẻ em đã thay đổi cả về lượng và chất, có xu hướng giảm chất bột, tăng chất đạm và đặc biệt là chất béo. Điều đó một mặt giúp cải thiện tình trạng thiếu dinh dưỡng cho trẻ nhưng mặt khác lại làm tăng nguy cơ thừa dinh dưỡng dẫn đến béo phì, thừa cân và các bệnh mạn tính không lây.

Đề cập đến vấn đề chăm sóc trẻ em, PGS Mai nhấn mạnh: Phần lớn các bà mẹ chưa có hiểu biết về cân nặng nên có của trẻ. Có 30% bà mẹ có con bị thừa cân không biết trẻ đã thừa cân, 15% số bà mẹ có con thừa cân vẫn mong muốn con mình tiếp tục tăng cân, nhiều bà mẹ muốn con dư cân, béo khỏe để có thể lực cho phát triển và dự phòng những lúc trẻ ốm. Đặc biệt, khẩu phần ăn của trẻ em thành phố có xu hướng tiêu thụ giảm lương thực, tăng thức ăn động vật, chất béo và đường ngọt cao hơn so với khẩu phần ăn chung.

Rất nhiều phụ huynh tỏ ra lo ngại với tình trạng béo phì của con em mình. Mẹ bé Minh - chị Nga (Vĩnh Tuy, Hà Nội) kể: Nhà chị ăn uống đơn giản, thực đơn cũng nhiều rau xanh. Nhưng cách đây mấy năm một người bà con đi công tác về có cho gia đình một hộp mắm tép chưng thịt. Hai cậu con trai nhà chị mê ăn món này đến nỗi chỉ cần mỗi một món mà ăn liền đến 4 bát cơm, gần như bữa nào cũng thế, không có mắm tép con ăn ít đi, thậm chí không chịu ăn cơm. Ban đầu thấy con ngon miệng, phấn khởi cứ hết chị lại mua.

Rồi một ngày mùa hè đưa các con đi bơi, chợt nhận thấy hai cậu con trai đã thừa cân khá nhiều, chị muốn dừng không cho con ăn món khoái khẩu nhưng các cháu không chịu.

Nhiều chuyên gia dinh dưỡng từng cảnh báo về mức độ nguy hiểm của việc ăn theo quảng cáo của trẻ em. Bé Hà (Long Biên, Hà Nội) mới 6 tuổi đã nặng 35 kg, vượt tiêu chuẩn đến 9kg. Chị Trang - mẹ bé chia sẻ: Mỗi bữa cháu chỉ ăn có một bát cơm nhưng rất thích ăn vặt, mà phải ăn những thứ được quảng cáo trên TV. Nào bánh snack, khoai tây chiên, xúc xích..., ăn rả rích suốt buổi tối.

Đối diện với nguy cơ bệnh tật

Béo phì được WHO coi là một thách thức của thiên niên kỷ và là một trong “tứ chứng nan y” của loài người: AIDS, ung thư, béo phì và ma túy. Điều này chứng tỏ đây là một bệnh khó trị. Béo phì không chỉ gây bệnh tim mạch, ngừng thở khi ngủ, tiểu đường tuýp 2, rối loạn hoóc môn sinh dục... Viện nghiên cứu ung thư Mỹ vừa chính thức công bố kết quả một nghiên cứu mới: Thêm cân nặng là thêm nguy cơ ung thư.

Theo PGS Lê Thị Bạch Mai, béo phì khiến trẻ thừa mỡ, mỡ thừa đọng lại ở các tạng gây nguy cơ: Gan nhiễm mỡ, lâu dài ảnh hưởng chức năng gan; chít hẹp đường thở khiến trẻ thiếu ô xy, dẫn đến ngủ không sâu, ngủ kém giảm khả năng tăng trưởng chiều cao, trong khi đó trẻ hạn chế chiều cao càng dễ béo phì do chỉ tăng trọng lượng kéo chiều ngang và đó là vòng luẩn quẩn ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của trẻ. Ngoài ra, với trẻ béo, trọng lượng nặng gây quá tải khớp gối, dễ dẫn đến bệnh về cơ xương khớp.

Về nguyên nhân béo phì, theo PGS Mai, dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng. Bữa ăn hiện mới chú trọng về đảm bảo an toàn thực phẩm nhưng một số khảo sát cho thấy khẩu phần ăn còn nhiều năng lượng từ đạm động vật, chất béo, chưa có thực đơn phù hợp cho nhu cầu dinh dưỡng. Trong đó, can xi cần cho tăng trưởng chiều cao, cung cấp cho quỹ xương, răng, nhưng khẩu phần ăn hiện mới đáp ứng 50 - 60% nhu cầu can xi. Thói quen ăn ngọt cũng làm trẻ dư cân.

Tuy nhiên, kiểm soát béo phì không chỉ là chế độ ăn, mà trẻ còn cần được vận động. Tăng vận động cho trẻ không chỉ là thực hành ở nhà trường mà chính cha mẹ cũng phải vào cuộc.

Thói quen thức khuya cũng không tốt cho phát triển của trẻ. Trẻ nên được ngủ trước 22h vì ngủ sau thời gian này sẽ hạn chế việc tiết hormone tăng trưởng. Do đó, nên cho trẻ ngủ sớm, ngủ đủ và ngủ sâu. Phần lớn các cháu gầy mới là phát triển bình thường, nhưng tâm lý chung của các bậc cha mẹ, ông bà đều muốn con cháu mình phải bụ bẫm mà không biết rằng như vậy rất dễ dẫn đến tình trạng thừa cân hoặc béo phì.