Nguy cơ suy hô hấp ở trẻ do virus hợp bào hô hấp (RSV)
Từ những biểu hiện giống cảm lạnh thông thường, virus hợp bào hô hấp (RSV) có thể khiến trẻ nhỏ nhanh chóng rơi vào suy hô hấp, phải thở oxy hoặc can thiệp hồi sức. Thực tế điều trị tại các bệnh viện cho thấy, việc nhận diện sớm và theo dõi đúng cách có ý nghĩa quyết định trong bảo vệ tính mạng trẻ.
Cuối năm, thời điểm thời tiết lạnh và giao mùa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội tiếp nhận một bé trai 6 tháng tuổi nhập viện trong tình trạng ho nhiều, sốt cao tới 39°C, thở khò khè và rút lõm lồng ngực. Chỉ số SpO₂ của trẻ giảm còn 92%, buộc phải thở oxy và theo dõi sát. Theo người nhà, trước đó trẻ chỉ sổ mũi, ho nhẹ như cảm lạnh thông thường. Tuy nhiên, chỉ sau một đến hai ngày, đặc biệt về đêm, tình trạng khó thở tăng nhanh, buộc gia đình phải đưa trẻ đi cấp cứu.
Từ ca bệnh này, các bác sĩ cho biết thủ phạm là virus hợp bào hô hấp, một tác nhân hô hấp phổ biến nhưng thường bị xem nhẹ. Thạc sĩ. BS. Thân Thị Thùy Linh, Khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết RSV là nguyên nhân thường gặp gây viêm tiểu phế quản và viêm phổi ở trẻ nhỏ. “Điều đáng lo là bệnh có thể diễn tiến rất nhanh. Trẻ ban đầu chỉ ho, sổ mũi, sau đó xuất hiện khò khè, thở nhanh, rút lõm lồng ngực và suy hô hấp nếu không được theo dõi kịp thời,” bác sĩ Linh nói. Theo chuyên gia, đường thở của trẻ nhỏ vốn hẹp, khả năng khạc đờm kém, khi RSV gây phù nề và tăng tiết dịch, đường thở dễ bị bít tắc, khiến tình trạng hô hấp xấu đi trong thời gian ngắn.
Thực tế lâm sàng cho thấy, trường hợp nói trên không phải cá biệt. RSV được ghi nhận là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhiễm trùng hô hấp dưới ở trẻ dưới 5 tuổi. Virus này có thể lưu hành quanh năm, nhưng thường tăng mạnh vào những tháng lạnh và thời điểm giao mùa. Phần lớn trẻ em đều có nguy cơ nhiễm RSV ít nhất một lần trong những năm đầu đời, thậm chí có thể tái nhiễm do miễn dịch sau mắc không bền vững. Chính sự phổ biến này khiến nhiều phụ huynh chủ quan, cho rằng đây chỉ là cảm lạnh thông thường, dẫn tới việc đưa trẻ đi khám muộn.
Theo các bác sĩ, RSV thường khởi phát với các triệu chứng rất dễ nhầm lẫn như sổ mũi, nghẹt mũi, ho, hắt hơi, sốt nhẹ hoặc thậm chí không sốt. Từ ngày thứ ba đến thứ bảy, bệnh có thể nặng dần với ho tăng, khò khè, thở nhanh, trẻ bỏ bú, quấy khóc, mệt mỏi. Khi xuất hiện các dấu hiệu như rút lõm lồng ngực, phập phồng cánh mũi, tím tái hay li bì, đó là lúc bệnh đã chuyển sang giai đoạn nguy hiểm và cần được can thiệp y tế ngay.
BSCKI Tăng Thị Minh Thu, Khoa Nhi, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, cho biết: “Không phải trẻ nào nhiễm RSV cũng diễn tiến nặng, nhưng một số nhóm có nguy cơ cao cần đặc biệt lưu ý. Trẻ sơ sinh, trẻ dưới 6 tháng tuổi, trẻ sinh non, nhẹ cân, suy dinh dưỡng hoặc mắc bệnh tim phổi bẩm sinh, suy giảm miễn dịch là những đối tượng dễ gặp biến chứng nặng khi nhiễm RSV. Với các nhóm này, virus có thể gây viêm tiểu phế quản, viêm phổi nặng, suy hô hấp, thậm chí ngưng thở nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.”
Ngoài nguy cơ suy hô hấp cấp, RSV còn có thể dẫn tới nhiều biến chứng khác. Theo các bác sĩ, trẻ mắc RSV nặng có nguy cơ xẹp phổi, tràn khí màng phổi, bội nhiễm vi khuẩn, mất nước và rối loạn nhịp thở. Một số trường hợp sau khi qua giai đoạn cấp vẫn có thể khò khè tái diễn trong nhiều tháng, làm tăng nguy cơ các vấn đề hô hấp về sau. Chính vì vậy, RSV không chỉ là bệnh “thoáng qua” như nhiều người vẫn nghĩ.
Về điều trị, các chuyên gia cho biết hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu đối với virus hợp bào hô hấp. Việc điều trị chủ yếu mang tính hỗ trợ, bao gồm hạ sốt, hút đờm, giữ thông thoáng đường thở, thở oxy và theo dõi sát các chỉ số hô hấp. Trong những trường hợp nặng, trẻ có thể cần thở máy hoặc chăm sóc hồi sức tích cực. Các bác sĩ cũng nhấn mạnh, kháng sinh không có tác dụng với RSV và chỉ được sử dụng khi có bội nhiễm vi khuẩn, do đó phụ huynh không nên tự ý dùng thuốc cho trẻ khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Từ thực tế điều trị và những ca bệnh đã ghi nhận, các chuyên gia khuyến cáo việc phòng ngừa và phát hiện sớm RSV đóng vai trò then chốt. Phụ huynh cần giữ vệ sinh tay sạch sẽ, thường xuyên vệ sinh đồ chơi, bề mặt tiếp xúc của trẻ; hạn chế cho trẻ đến nơi đông người trong mùa dịch; tránh để trẻ tiếp xúc với người đang ho, sốt. Việc nuôi con bằng sữa mẹ cũng được khuyến khích để tăng sức đề kháng tự nhiên cho trẻ. Với những trẻ thuộc nhóm nguy cơ cao, khi có biểu hiện hô hấp dù nhẹ cũng cần được theo dõi sát và thăm khám sớm tại cơ sở y tế, không tự điều trị tại nhà.
RSV có thể khởi phát âm thầm và dễ bị nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường. Tuy nhiên, với trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh và nhóm nguy cơ cao, virus này có thể nhanh chóng trở thành mối đe dọa nghiêm trọng. Nhận diện sớm, theo dõi đúng cách và đưa trẻ đi khám kịp thời chính là yếu tố quan trọng nhất giúp ngăn chặn những hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.
