Nguy hiểm bệnh than

Các bệnh nhân hầu hết có tổn thương điển hình là một vùng viêm tấy đỏ, đau nằm vùng gáy, lưng. Sau vài ngày, vết thương trên người bệnh nhân xuất hiện vỡ mủ nhưng thành nhiều nốt nhỏ trông giống tổ ong hoặc đài sen, đau nhức.

Bệnh nhân liên quan đến bệnh than đang “trẻ hóa”. Ảnh minh họa.

Bệnh than là gì?

Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), bệnh than (hay còn gọi là hậu bối) thuộc nhóm B trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm. Đây là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính thường làm tổn thương da, hiếm khi gây tổn thương mồm-họng, đường hô hấp dưới, trung thất hoặc bộ máy tiêu hóa. Ở thể da, chỗ da bị nhiễm trùng xuất hiện ngứa đầu tiên, sau đó dẫn đến tổn thương, nổi sần, mụn nước và từ 2 - 4 ngày sau phát triển thành nốt loét màu đen. Xung quanh chỗ loét thường có phù mức độ từ nhẹ đến nặng và lan rất rộng, đôi khi có mụn nước nhỏ thứ phát. Nốt loét thường không đau, nếu có đau là do phù hoặc bội nhiễm. Đầu, cánh tay và bàn tay là nơi hay bị tổn thương nhất. Nốt loét có thể bị nhầm lẫn với viêm da.

Nơi nhiễm khuẩn không được điều trị có thể lan tới các hạch bạch huyết vùng rồi vào máu gây nhiễm trùng huyết và tổn thương não. Tỷ lệ tử vong bệnh than thể da không được điều trị từ 5 - 20%. Nếu điều trị kháng sinh có hiệu quả ít khi xảy ra tử vong.

Triệu chứng đầu tiên của bệnh than thể phổi là triệu chứng cấp tính nhẹ và không đặc trưng của suy hô hấp giống như bị nhiễm đường hô hấp trên thông thường. Trên X quang cho biết trung thất to hơn, sốt và sốc sau 3-5 ngày và sau đó là tử vong. Bệnh than thể ruột hiếm gặp và khó phát hiện trừ khi bệnh có xu hướng xảy ra thành dịch lớn ở dạng ngộ độc thức ăn. Đau bụng dữ dội kèm theo sốt, nhiễm khuẩn huyết và kết thúc bằng tử vong trong những trường hợp điển hình. Thể mồm-họng của bệnh tiên phát cũng đã được mô tả.

Con người bị lây nhiễm bệnh than chủ yếu thông qua các động vật mang vi khuẩn Bacillus anthracis. Vi khuẩn than gây bệnh nhiệt thán cho động vật, đặc biệt phổ biến ở các loài gia súc ăn cỏ như trâu, bò, ngựa, cừu,...Những gia súc mắc bệnh nhiệt thán hầu hết sẽ bị chết. Nếu con người tiếp xúc hoặc ăn thịt gia súc mắc bệnh thì sẽ bị lây nhiễm bệnh. Tùy theo con đường lây nhiễm mà biểu hiện và tính chất bệnh sẽ khác nhau.

Bệnh than quay trở lại

Theo các chuyên gia y tế, thời gian gần đây, bệnh hậu bối đang quay trở lại và ảnh hưởng nghiêm trọng tới những người có bệnh lý nền.

Tại khoa Phẫu thuật Nhiễm khuẩn (Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức) mới đây tiếp nhận một số ca bệnh được chẩn đoán “hậu bối”. Các bệnh nhân có đặc điểm chung là bệnh lý nền (tiểu đường) với tổn thương điển hình là một vùng viêm tấy đỏ, đau nằm vùng gáy, lưng. Sau vài ngày diễn biến xuất hiện vỡ mủ nhưng thành nhiều nốt nhỏ trông giống tổ ong hoặc gương sen, đau nhức.

Được biết, bệnh nhân nam quốc tịch Sri Lanka vốn là một nhân viên tàu viễn dương, mang trong mình bệnh tiểu đường mạn tính. Trong những tháng ngày lênh đênh trên biển, ông không may xuất hiện các cụm nhọt nhiễm trùng vùng lưng. Vì điều kiện thiếu thốn thuốc men trang thiết bị, tổn thương nhanh chóng lan rộng và tạo thành ổ mủ dọc suốt chiều dài từ lưng xuống tận hông hai bên. Cũng đúng thời điểm đại dịch Covid-19 đang bao trùm và ảnh hưởng lên cả thế giới, ông và các thủy thủ phải mất 40 ngày mới cập được cảng Quảng Ninh, Việt Nam.

Ông đã được đưa đến cơ sở y tế địa phương hội chẩn và sau đó chuyển đến Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức điều trị trong tình trạng nhiễm trùng dai dẳng, đường huyết dao động. Ngày 14/5, người bệnh được được tiến hành hội chẩn và phẫu thuật rạch tháo mủ, cắt lọc làm sạch các ổ nhiễm trùng vùng lưng, đùi cùng với việc kiểm soát đường huyết. Vi khuẩn xét nghiệm là tụ cầu vàng (Staphylococcus Aureus).

Một trường hợp khác là nữ bệnh nhân (75 tuổi, Hà Nội). Bà có tiền sử điều trị tiểu đường nhiều năm, ung thư vú trái đã mổ. Bà có biểu hiện sưng tấy đau lưng hai tuần nhưng do tâm lý sợ đến bệnh viện nên tự điều trị, tổn thương lan rộng đau nhức nhiều mới đến khám. Bác sĩ khoa Phẫu thuật Nhiễm khuẩn, Bệnh viện Việt Đức đã điều trị cho người bệnh ổn định và tiến hành phẫu thuật ngày 19-5. Xét nghiệm vi khuẩn là Staphylococcus Aureus.

Cuối tháng 5 vừa qua, các bác sĩ Bệnh viện Việt Đức cũng đã tiến hành phẫu thuật cho người bệnh nữ 56 tuổi đến từ Lạc Thủy, Hòa Bình với tổn thương vùng gáy gần hai tuần. Tổn thương là những ổ áp xe nhỏ nhiều vách và ngóc ngách, tổ chức dưới da hoại tử và mủ trắng. Người bệnh đã được cắt lọc, làm sạch và để da hở. Xét nghiệm mủ cũng là Staphylococcus Aureus.

PGS.TS Nguyễn Đức Chính, Bệnh viện Việt Đức cho biết “hậu bối” là cụm nhọt, bao gồm nhiều các nhọt nhỏ do viêm lỗ chân lông tập trung thành đám tạo nên và có quá trình hoại tử phần mềm tổ chức dưới da. ở Việt Nam, bệnh còn được gọi là “cụm nhọt tổ ong” hay “ nhọt gương sen ” do hình ảnh tổn thương khi vỡ mủ lỗ chỗ giống như tổ ong hoặc như gương sen đã lấy hết hạt. Tác nhân gây bệnh chủ yếu là do tụ cầu vàng. Nếu không được xử lý, nhiễm trùng có thể lan tỏa đến các phần khác của cơ thể. Hậu bối hay mọc ở gáy, lưng, ở những người có sức đề kháng kém, người cao tuổi, người mắc bệnh đái tháo đường...

Cũng theo BS Chính, hậu bối xuất hiện ban đầu là một đám mảng đỏ có đường kính rất khác nhau, có thể từ 5-10-20 cm kèm theo biểu hiện viêm đỏ, sưng tấy, gồ cao, đau, có nhiều ngòi, tiến triển hoại tử tổ chức dưới da, tổn thương lõm sâu khoảng 0,5-1cm. Hậu bối không tự khỏi theo cách thay băng thông thường hoặc tự uống thuốc mà cần sự can thiệp của các bác sĩ. Hơn nữa, khác với nhọt bọc là tổn thương rất nông và thường là một khối mủ có thể trích đơn giản, hậu bối bắt buộc phải phẫu thuật mở rộng và lấy tổ chức hoại tử bên dưới mới khỏi được.

Do đó, khi người bệnh xuất hiện những triệu chứng đầu tiên của bệnh, đặc biệt là người đề kháng kém hay có bệnh chuyển hóa như đái tháo đường… cần đến ngay các cơ sở y tế khám và điều trị.

Bệnh than là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, có 3 đường nhiễm bệnh chính là qua da, qua đường tiêu hóa và qua đường hô hấp. Bệnh than nhiễm qua đường hô hấp là thể nguy hiểm nhất với tỷ lệ tử vong lên đến 90%.