Nhà máy giấy bức tử sông Mã?

Nhà máy sản xuất bột giấy của Công ty cổ phần Hapaco Đông Bắc.

“Coi trời bằng vung”

Nhà máy Hapaco Đông Bắc tại xóm Khám, xã Vạn Mai chính thức đi vào hoạt động sản xuất từ tháng 2-2003, với công suất 6.000 tấn nhiên liệu/năm. Năm 2004, Nhà máy này mở rộng quy mô sản xuất và nâng công suất lên 12.000 tấn/năm.

Tại Báo cáo đánh giá tác động môi trường thì Dự án nhà máy sản xuất bột giấy Hapaco Đông Bắc đã đưa ra những giải pháp xử lý nước thải và cam kết việc xử lý nước thải trước khi xả vào môi trường. Ngày 5/5/2003, Sở Khoa học và Công nghệ có quyết định số 63 phê chuẩn nội dung Báo cáo đánh giá tác động môi trường, yêu cầu nhà máy khẩn trương hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải trước ngày 30/8/2003, đảm bảo khi xả thải ra môi trường đạt tiêu chuẩn đã quy định.

Nhưng trên thực tế, 5 năm đầu hoạt động, Nhà máy giấy Hapaco Đông Bắc không có hệ thống xử lý nước thải. Toàn bộ nước thải từ dây chuyền sản xuất giấy bột của nhà máy chỉ được thu gom vào bể chứa rồi bơm trực tiếp qua đường ống dẫn ra suối Sia và sông Mã.

Do nước thải không qua xử lý đổ trực tiếp ra suối Sia trên địa bàn huyện Mai Châu khiến con suối này bị ô nhiễm. Dòng suối Sia lại hòa vào dòng sông Mã khiến sông Mã trên địa bàn huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa cũng bị ô nhiễm trầm trọng nên người dân huyện Quan Hóa nhiều lần kiến nghị và ngành chức năng tỉnh Thanh Hóa gửi công văn đến UBND tỉnh Hòa Bình đề nghị giải quyết vấn đề xử lý nước thải của Nhà máy giấy Hapaco Đông Bắc.

Do Nhà máy giấy không chấp hành việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải và liên tục xả thải vượt quá tiêu chuẩn quy định nên ngành chức năng tỉnh Hòa Bình đã nhiều lần xử phạt hành chính đối với nhà máy giấy. Đến tháng 7-2008, Nhà máy giấy Hapaco Đông Bắc mới lắp đặt và đưa vào sử dụng, vận hành hệ thống xử lý nước thải.

Tuy nhiên, việc lắp đặt hệ thống xử lý nước thải của công ty chỉ là hình thức nhằm đối phó với các cơ quan chức năng còn trên thực tế nước thải vẫn “âm thầm” xả thải độc hại thẳng ra môi trường.

Theo thống kê của ngành chức năng, riêng trong gần 7 năm đầu hoạt động, có tới 8 lần các cơ quan chức năng ở tỉnh Hòa Bình kiểm tra, phát hiện và xử phạt việc Nhà máy giấy xả nước thải chưa qua xử lý ra môi trường. Những năm tiếp theo, Phòng Cảnh sát môi trường, Công an tỉnh Hòa Bình cũng nhiều lần bắt quả tang Nhà máy giấy Hapaco Đông Bắc không vận hành hệ thống xử lý nước thải mà xả thẳng ra môi trường qua hệ thống ống ngầm.

Theo quan sát, dọc suối Sia chảy ra sông Mã, dòng suối màu vàng đục, có những đoạn bọt màu trắng xóa bốc mùi hóa chất nồng nặc. Theo người dân xóm Khám phản ánh, trước kia dòng suối Sia trong xanh là nguồn cung cấp nước sinh hoạt, nước sản xuất, chăn nuôi cho hàng trăm hộ dân. Nguồn lợi thủy sản, cá tôm ở suối Sia và sông Mã gần khu vực Nhà máy giấy cũng rất dồi dào.

Tuy nhiên, từ khi nhà máy bột giấy đi vào hoạt động, tôm cá, thực vật thủy sinh bị chết dần, chết mòn. Trước kia, người dân cũng lấy nước suối Sia và sông Mã để sinh hoạt và phục vụ tưới tiêu, chăn nuôi, nhưng giờ chẳng ai dám sử dụng. Trâu bò, gà vịt uống nước suối Sia là cứ gầy mòn rồi chết dần, chết mòn.

Theo quan sát, chúng tôi nhận thấy có một ống dẫn được thải có đường kính hơn 20 cm được nối từ trong bể nước thải trong Nhà máy Hapaco Đông Bắc cắm thẳng xuống Suối Sia. Nơi đầu ống, nước thải ra cuồn cuộn và sủi bọt đục ngầu. Dọc suối Sia chạy dài khoảng 1km là hòa mình vào dòng sông Mã chảy về xuôi. Nơi cửa suối nước đục ngàu, nổi bọt trắng xóa, màu vàng khè nhuộm cả một khúc sông lớn.

Ngành chức năng xử lý thiếu kiên quyết?

Trao đổi với phóng viên về vấn đề trên, ông Hà Công Pình- Trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Mai Châu khẳng định, Công ty Giấy Hapaco Đông Bắc chấp hành pháp luật không nghiêm túc, vi phạm về môi trường rất nghiêm trọng. Công ty này đã bị nhắc nhở nhiều lần và bị xử phạt nhiều lần. Khi đoàn vào kiểm tra thì Công ty mới vận hành hệ thống xử lý nước thải còn họ xả trộm là cơ bản.

Do gây ô nhiễm nghiêm trọng nên từ năm 2013, UBND tỉnh Hòa Bình xếp Công ty giấy Hapaco Đông Bắc vào danh sách các công ty gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng trên địa bàn tỉnh.

Cũng theo lãnh đạo Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Mai Châu cho biết, mới đây nhất trong hai năm liên tiếp là 2015 và 2016, Công ty Giấy liên tiếp bị phạt mỗi năm số tiền 102 triệu đồng vì hành vi xả thải vượt quá tiêu chuẩn cho phép xả ra môi trường.

Trước vấn đề vì sao Công ty Giấy liên tục vi phạm mà ngành chức năng không có biện pháp xử lý kiên quyết thì lãnh đạo Phòng Tài nguyên - môi trường huyện Mai Châu không quên nêu ra những khó khăn trong công tác quản lý, giám sát bảo vệ môi trường của Nhà máy giấy như Phòng Tài nguyên huyện không có thiết bị máy móc để kiểm soát ô nhiễm; cán bộ phòng chỉ làm vào giờ hành chính mà Công ty chủ yếu xả thải trộm vào ban đêm… Và nếu trong thời gian tới Công ty không chấp hành, Phòng Tài nguyên sẽ báo cáo với tỉnh để có biện pháp xử lý mạnh hơn.

Dường như điệp khúc vi phạm, xử phạt, lại vi phạm liên tục “lặp đi, lặp lại” thể hiện sự coi thường pháp luật của Nhà máy giấy Hapaco Đông Bắc. Và việc ngành chức năng không có biện pháp “mạnh tay” để xử lý dứt điểm khiến nhân dân địa phương bất bình nghi ngờ có sự bao che, dung túng khiến Nhà máy này càng ngày càng “coi trời bằng vung”.