Những người giữ nghề dệt ở Yang Mao

Bà H’ Rách Niê bên khung dệt thổ cẩm truyền thống.

Buôn Tul là buôn có 105 hộ đồng bào M’nông. Trước đây trong buôn có hàng chục phụ nữ thường xuyên dệt thổ cẩm truyền thống thế nhưng đến nay chỉ còn vài người duy trì được nghề này. Họ chủ yếu tranh thủ những lúc nông nhàn dệt những tấm chăn, tấm vải để may váy, áo cho những người trong gia đình sử dụng.

Bà H’Lim Niê (tên thường gọi là Mí Slớp) năm nay gần 70 tuổi, được mẹ dạy dệt vải từ lúc 12 tuổi. Những người biết dệt cùng lứa tuổi như bà ở trong buôn giờ đã bỏ nghề vì nhu cầu sử dụng thổ cẩm dệt ngày càng ít. Nhưng với niềm đam mê dệt thổ cẩm, bà vẫn dành nhiều thời gian dệt vải.

Bà H’Lim cho biết: “Những lúc rảnh rỗi mình lại ngồi vào dệt. Dệt vải để may áo cho chồng, váy áo cho con, cho cháu. Khi có đứa con, đứa cháu nào sắp lấy chồng, lấy vợ mình lại dệt để tặng cho chúng. Ai có nhu cầu đến nhà đặt dệt thì mình cũng nhận làm. Tiền công dệt ít lắm, không bằng đi làm những việc khác nhưng vì đam mê nên mình muốn lưu giữ nghề truyền thống của dân tộc”.

Mí Blý (dân tộc M’nông) ở buôn Mnang Dơng là một trong số ít phụ nữ trong buôn còn giữ được nghề dệt truyền thống. Bà dệt rất đẹp với những hoa văn, màu sắc tinh xảo được thể hiện trên những tấm chăn, tấm khăn hay váy, áo. Bà đã gắn bó với nghề dệt thổ cẩm được gần 50 năm. Đến nay dù sức khỏe đã yếu nhưng thỉnh thoảng bà vẫn ngồi vào khung dệt. Bà Mí Blý trăn trở: Giờ lớp trẻ hầu như không còn ai theo nghề dệt nữa.

Buôn Hằng Năm là buôn xa nhất của xã Yang Mao. Người dân đa số là dân tộc M’nông. Trước đây trong buôn có rất nhiều phụ nữ gắn bó với nghề dệt thổ cẩm truyền thống. Nhiều người dệt rất đẹp vừa để phục vụ cho gia đình, dòng họ vừa bán, trao đổi cho những người trong buôn và các buôn khác. Song đến nay chỉ còn duy nhất bà H’Rách Niê (Mí Lê A, dân tộc M’nông) còn duy trì được nghề này. Gần 50 tuổi nhưng hàng ngày, bà vẫn miệt mài ngồi bên khung dệt.

Việc duy trì nghề dệt truyền thống ở các buôn đồng bào của xã Yang Mao hiện nay thực sự khó khăn, mặc dù năm 2010 được mở 2 lớp truyền dạy tại đây. Đến nay cả xã chỉ còn khoảng 7 người duy trì được nghề. Nguyên nhân là nhu cầu sử dụng các trang phục được may từ vải dệt truyền thống của người dân ngày một ít đi. Nhiều nghệ nhân do già yếu hoặc sản phẩm làm ra bán rất rẻ hay không bán được nên không còn duy trì.

Ông Ama Phi Líp, trưởng buôn Ea Chố lo ngại: “Trong buôn có 90 hộ đồng bào M’nông nhưng hiện nay không còn ai giữ được nghề dệt thổ cẩm truyền thống. Lớp trẻ bây giờ hầu như không còn thiết tha với việc mặc trang phục truyền thống trong sinh hoạt hàng ngày nên họ cũng không còn học dệt nữa. Một số ít người còn sử dụng trang phục truyền thống trong các lễ cúng, cưới hỏi, ma chay… khi cần đến váy áo truyền thống thì họ đi mượn hoặc họ mua đồ may sẵn, đồ dệt bằng máy. Nghề dệt thổ cẩm truyền thống ở đây chắc sẽ dần bị mai một, đó quả là điều đáng tiếc”.