Phải đảm bảo đủ nước ngọt cho dân

Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc kiểm tra độ mặn tại Hậu Giang.

Không chỉ là nguy cơ

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát nhận định: Hiện tượng El Nino đã ảnh hưởng đến nước ta từ cuối năm 2014 và tiếp tục kéo dài đến năm 2016. Mùa khô năm 2015-2016 này, ngoài cường độ mạnh, El Nino còn kéo dài nhất trong gần 100 năm qua, lượng mưa đến trễ và kết thúc sớm.

Tổng lượng mưa trên lưu vực thiếu hụt so với trung bình nhiều năm từ 20 đến 50%. Lượng dòng chảy các sông suối thiếu hụt so với trung bình nhiều năm từ 30-50%. Một số nơi lên đến 80%. Mực nước thượng nguồn sông Mekong tiếp tục xuống nhanh và thấp nhất trong vòng 90 năm qua.

Do vậy, xâm nhập mặn vùng cửa sông ở Nam Bộ tiếp tục sâu hơn cùng kỳ của mùa khô năm 2015. Trên sông Tiền, sông Hậu, độ mặn trên 4g/l xâm nhập sâu khoảng 50-70 km tính từ cửa sông, có nơi sâu đến hơn 70 km. Độ mặn sẽ còn tăng cao và kéo dài đến tháng 5-2016. Tính đến nay hạn mặn lấy đi hơn 1.000 tỉ đồng của người dân trồng lúa vùng ĐBSCL.

Thiệt hại chưa dừng lại ở đó mà còn tiếp tục diễn biến phức tạp. Hạn mặn là 1 trong 19 loại thiên tai cần phải xử lý theo luật phòng chống thiên tai. Các giải pháp chúng tôi thấy cần phải ứng phó khẩn cấp đầu tiên là diện tích lúa Đông Xuân, nếu chúng ta không kịp thời sẽ còn nhiều diện tích lúa nữa bị thiệt hại. Bộ NN&PTNT kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính khẩn trương xuất ngân sách đền bù thiệt hại cho nhân dân bị thiệt hại do hạn mặn.

GS. TS Tăng Đức Thắng, Phó Giám đốc Viện Khoa học thủy lợi Việt Nam cho biết: Lường trước diễn biến phức tạp của thời tiết mùa khô năm 2015-2016, từ tháng 10/2015, Bộ NN&PTNT đã có 2 văn bản khẩn cấp thông báo cho các địa phương năm nay độ mặn sẽ đến sớm, sâu và kéo dài tới tháng 7, độ mặn sâu nhất có thể đến ăn sâu vào nội đồng từ 60 đến 65 km.

Cũng theo ông Thắng, năm nay, mặn sớm, sâu do nhiều nguyên nhân trong đó có nguyên nhân hệ thống công trình thủy lợi của chúng ta chưa đạt chuẩn, còn quá thấp so với thực tế nhu cầu. Bên cạnh đó, phía thượng lưu cực kỳ phức tạp do hàng loạt đập thủy điện được xây dựng dẫn đến năm 2015, vùng ĐBSCL không có lũ, khiến cho chuỗi cơ cấu sản xuất mùa vụ thay đổi rất lớn ở khu vực ĐBSCL.

Ông Mai Anh Nhịn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang nhận định: Chưa năm nào mà hạn mặn lại hoành hành quyết liệt như mùa khô này. Độ mặn cao hơn cùng kỳ, tiếp tục lấn sâu từ tháng 10-2015, tỉnh chỉ đạo đóng hệ thống cống ven biển Tây; đắp 82 đập ngăn mặn kinh phí gần 20 tỷ đồng; chỉ đạo các địa phương tiến hành nạo vét kênh mương.

Ngành nông nghiệp đã triển khai một lúc nhiều hạng mục công trình chống hạn mặn kết hợp với thay đổi lịch thời vụ xuống giống sao cho phù hợp và đảm bảo nước sinh hoạt cho người dân và ven biển, hải đảo. Tỉnh cũng đã xuất ngân sách hỗ trợ người dân mua lu, bồn chứa nước sinh hoạt, có kế hoạch trữ nước từ ban đầu.

Về nguy cơ cháy rừng, ông Nguyễn Tiến Hải, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau phân tích: Mực nước trung bình đã giảm hơn 0,3m, thời gian tới nếu khô hạn kéo dài, nắng nóng, nguy cơ cháy rừng rất cao. Hiện, tỉnh đã phê duyệt phương án phòng chống cháy rừng (PCCR) cho khu vực U Minh Hạ, triển khai các lực lượng thường xuyên kiểm tra các bộ phận cảnh giác PCCR. Cà Mau vừa bị khô hạn, mặn xâm nhập vừa bị triều cường ở khu vực biển Tây gây ngập nặng. Tỉnh kiến nghị Chính phủ có chính sách hỗ trợ đầu tư nạo vét hệ thống kinh rạch trong rừng để trữ nước mùa mưa, hỗ trợ xây dựng hồ chứa nước trong quy hoạch đối với vùng rừng U Minh Hạ.

Không để người dân hoang mang

Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao những nỗ lực của các tỉnh, thành, các Bộ ngành Trung ương trong việc khắc phục thiệt hại của hạn, mặn và chăm lo cuộc sống cho nhân dân vùng bị ảnh hưởng. Năm nay, hạn, mặn diễn ra gay gắt, các địa phương phải huy động cả hệ thống chính trị và sức dân phòng chống hạn, mặn.

Bộ NN&PTNT cần phối hợp với các tỉnh, thành vùng ĐBSCL rà soát lại lịch thời vụ, chủ động dự báo cho các địa phương và nhân dân để đối phó và bình tĩnh xử lý các tình huống xảy ra; tập trung chăm lo đời sống nhân dân không để dân đói, bị bệnh, thiếu nước uống. Những giải pháp mà các địa phương đưa ra cần phải hành động ngay vì đây là thiên tai.

Cần gia cố cống bọng, nạo vét kênh mương những nơi có thể làm được. Trước mắt phải đảm bảo dân có đủ nước ngọt để sống và phục vụ tưới tiêu, sản xuất. Những diện tích lúa bị thiệt hại trên 70% các địa phương phải hỗ trợ ngay cho người dân để người dân kịp thời phục hồi sản xuất.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu các địa phương triển khai các biện pháp ngắn hạn, trung hạn kịp thời nhưng có lộ trình dài hạn, dài hơi, bình tĩnh xử lý các tình huống thiên tai gây ra. Sử dụng ngân sách hiệu quả kịp thời, đặc biệt huy động hệ thống chính trị vào cuộc, dân phải vào cuộc, dân phải được tuyên truyền một cách rộng rãi, cụ thể để có cách ứng phó. Đặc biệt phải chủ động dự báo và làm tốt công tác thông tin truyền thông cho nhân dân không để người dân hoang mang.

Sau Hội nghị, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã đi thị sát tình hình xâm nhập mặn và công tác triển khai đầu tư xây dựng hệ thống đê bao ngăn mặn tại tuyến đê bao Vị Thanh – Long Mỹ (Hậu Giang).