Phát huy giá trị văn hóa Hà Nội – Khơi dậy niềm tự hào và khát vọng phát triển Bài 1: Từ nghị quyết đi vào đời sống
Trong giai đoạn 2021-2025, Hà Nội đặt trọng tâm vào việc xây dựng con người Thủ đô thanh lịch, văn minh, gắn liền với phát triển văn hóa và công nghiệp văn hóa. Hai văn kiện quan trọng – Chương trình 06-CTr/TU và Nghị quyết 09-NQ/TU của Thành ủy khóa XVII – được coi là kim chỉ nam, vừa khẳng định vai trò then chốt của văn hóa trong phát triển bền vững, vừa mở ra cơ hội hội nhập quốc tế. Thực tiễn triển khai đã chứng minh tính đúng đắn, sự đồng bộ và sức sống lan tỏa mạnh mẽ của những chủ trương này.
Chuyển hóa quyết tâm thành hiện thực
Thời gian qua, Đảng bộ Thành phố Hà Nội đã lãnh đạo quyết liệt, coi văn hóa là nguồn lực nội sinh quan trọng cho phát triển. Chương trình 06 không chỉ xác định rõ vai trò của văn hóa mà còn đặt nền móng cho sự hình thành công nghiệp văn hóa – lĩnh vực giàu tiềm năng, mang tính hội nhập cao.
Ngay từ khi ban hành, Chương trình 06 tập trung xây dựng hình ảnh người Hà Nội thanh lịch, văn minh trên ba trụ cột: môi trường văn hóa, phong trào cơ sở và quy tắc ứng xử đặc thù. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” lan tỏa từ nông thôn đến phố phường, từ cơ quan đến doanh nghiệp, trở thành sức sống mới trong cộng đồng.
Nổi bật là môi trường văn hóa gia đình gắn với hệ giá trị “Ấm no – Tiến bộ – Hạnh phúc – Văn minh”. Ở cộng đồng, nhiều mô hình sáng tạo được triển khai như “Thôn, tổ dân phố văn hóa”, “Ngõ phố sáng – xanh – sạch – đẹp”, “Thôn, tổ dân phố thông minh”… góp phần nâng cao chất lượng đời sống. Trong cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, phong trào “Đạt chuẩn văn hóa” gắn với việc xây dựng “Nếp sống văn hóa công nghiệp” cho công nhân, viên chức, người lao động.
Trong học đường, các mô hình giáo dục giàu tính nhân văn như “Trường học hạnh phúc”, “Nói không với bạo lực học đường”, “Em yêu Hà Nội”, “Nhà giáo thanh lịch, văn minh” đã góp phần định hình lối sống tích cực, thân thiện. Cùng với đó, việc thực hiện nếp sống văn minh trong cưới, tang, lễ hội có chuyển biến rõ rệt, các lễ hội ngày càng an toàn, văn minh, vừa đáp ứng nhu cầu tinh thần của người dân, vừa hấp dẫn du khách.
Đặc biệt, Hà Nội là địa phương đầu tiên cả nước ban hành Nghị quyết 09-NQ/TU về phát triển công nghiệp văn hóa giai đoạn 2021-2025, định hướng đến 2030, tầm nhìn 2045. Văn kiện này cùng Chương trình 06 và Chỉ thị 30-CT/TU đã cho thấy sự quan tâm đặc biệt của Thành ủy với lĩnh vực văn hóa, đặt văn hóa ở vị trí trung tâm chiến lược phát triển.
Sau thời gian triển khai, công nghiệp văn hóa Thủ đô đã có bước tiến đáng kể: điện ảnh, quảng cáo, thiết kế, thời trang, du lịch văn hóa… được đầu tư, tạo ra nhiều sản phẩm và sự kiện mới, nâng tầm thương hiệu Hà Nội. Đặc biệt, việc gia nhập Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo UNESCO năm 2019 đã được cụ thể hóa bằng loạt hoạt động thu hút đông đảo nghệ sĩ, doanh nghiệp sáng tạo và giới trẻ. Lễ hội Thiết kế Sáng tạo, Tuần lễ Thiết kế Việt Nam hay các không gian nghệ thuật cộng đồng đã trở thành điểm nhấn thường niên, chứng minh sức sống của công nghiệp văn hóa trong đời sống.
Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Văn Phong nhấn mạnh tại Hội nghị tổng kết Chương trình 06: “Chưa bao giờ chúng ta được quan tâm một cách tổng thể, toàn diện đến văn hóa như thế. Chúng ta có được hệ thống cơ chế, chính sách, quan điểm chỉ đạo về chính trị, pháp lý và nguồn lực đầy đủ nhất so với các Chương trình khác. Văn hóa Hà Nội còn được cụ thể hóa bằng Luật Thủ đô và nhiều nghị quyết, chỉ thị, đề án… tạo lợi thế lớn để phát triển”.
Củng cố niềm tin, phát huy giá trị bền vững
Điểm sáng lớn nhất của hai văn kiện trên chính là khơi dậy sinh khí mới trong đời sống xã hội, củng cố niềm tin của nhân dân. Khi chính sách văn hóa thấm sâu vào đời sống hằng ngày, từ hành vi nhỏ nhất, nó sẽ trở thành động lực phát triển bền vững.
Sự gắn kết giữa xây dựng môi trường văn hóa và phát triển công nghiệp văn hóa đã giúp Hà Nội vừa giữ gìn bản sắc, vừa mở rộng cánh cửa hội nhập. Trên nền tảng đó, Thủ đô hướng tới những sản phẩm công nghiệp văn hóa mang thương hiệu quốc tế, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong của mình.
PGS, TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội khẳng định: “Chính nhờ những định hướng này mà Hà Nội có thêm nền tảng vững chắc để khẳng định thương hiệu ‘Thành phố vì hòa bình’ và ‘Thành phố sáng tạo’ do UNESCO công nhận. Văn hóa Hà Nội đang dần chuyển hóa thành nguồn lực nội sinh quan trọng, nuôi dưỡng khát vọng vươn lên của Thủ đô và đất nước. Đây không chỉ là ý nghĩa chính trị – kinh tế – xã hội, mà còn là một thông điệp đầy cảm xúc: Hà Nội sẽ luôn là nơi hội tụ, lan tỏa tinh hoa”.
Để các phong trào và mô hình văn hóa đi vào chiều sâu, giới chuyên gia cho rằng cần thay đổi cách tiếp cận: đặt nhân dân ở vị trí trung tâm, khơi dậy sự tự nguyện tham gia, coi họ là chủ thể sáng tạo. Chính quyền đô thị giữ vai trò kiến tạo, tạo khung thể chế và hỗ trợ nguồn lực, trong khi cộng đồng mới là nơi làm nên bản sắc văn hóa.
Theo ông Bùi Hoài Sơn: “Mỗi phong trào, mỗi mô hình phải được đánh giá bằng mức độ thay đổi hành vi, lối sống, thói quen ứng xử của người dân, chứ không chỉ qua báo cáo. Và quan trọng hơn, phải làm sao để văn hóa trở thành ‘hơi thở’ tự nhiên trong đời sống đô thị Hà Nội – từ con phố, ngôi nhà, không gian công cộng đến ứng xử thường nhật của người dân. Khi ấy, mọi phong trào mới có sức sống dài lâu”.
Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức – nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội (nay là Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội) nhận định: “Chương trình số 06-CTr/TU của Hà Nội là một chủ trương rất kịp thời và đúng đắn. Đây là chương trình vừa mang tầm chiến lược, vừa có tính thực tiễn sâu sắc.”
Theo Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức, ngay sau khi Đại hội XIII của Đảng kết thúc, Hà Nội đã thể hiện vai trò tiên phong trong việc cụ thể hóa đường lối phát triển văn hóa. Chương trình 06 là một trong những chương trình đầu tiên trên cả nước đặt nền móng cho phát triển công nghiệp văn hóa ở cấp địa phương. Thực tế những năm qua cho thấy, lĩnh vực công nghiệp văn hóa của Thủ đô đã có những bước chuyển biến rõ rệt, khẳng định hướng đi đúng đắn và hiệu quả của thành phố.
Cùng với đó, Nghị quyết 09 của Thành ủy Hà Nội cũng mang tầm chiến lược, thể hiện tầm nhìn dài hạn trong việc xây dựng con người Hà Nội. Nhiều năm qua, thành phố đã kiên trì triển khai chủ trương “Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”, coi đây là nền tảng cho sự phát triển bền vững. Nghị quyết này không chỉ có ý nghĩa tuyên truyền, vận động mà còn xác định rõ quyền hạn, trách nhiệm của từng cấp ủy, từng cán bộ trong việc nêu gương, thực hiện và lan tỏa các giá trị văn hóa Hà Nội.
Theo ông Chức, đây là một nghị quyết vừa có tính chiến lược, vừa gắn chặt với đời sống thực tiễn. Bởi, xây dựng văn hóa chính là để phát triển con người, và từ con người lại tạo nên sự phát triển bền vững của văn hóa – đó là mối quan hệ tương hỗ, gắn bó mật thiết.
“Hàng ngày, hàng giờ, chúng ta đều có thể cảm nhận được những chuyển biến tích cực trong đời sống văn hóa của Thủ đô. Nhận thức về vai trò, vị thế tiên phong của văn hóa Hà Nội đã trở thành một sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong mọi hoạt động của thành phố”, Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức nhấn mạnh.
Ý nghĩa lớn nhất của hai văn kiện này là tạo nên sự đồng thuận xã hội, khơi dậy niềm tự hào và ý thức trách nhiệm trong mỗi người dân Thủ đô. Chúng không chỉ đề ra những nhiệm vụ, mục tiêu, mà còn mở ra một cách tiếp cận toàn diện: từ bảo tồn di sản, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phát triển công nghiệp văn hóa, cho đến nâng cao đời sống tinh thần của Nhân dân. Nói cách khác, Chương trình 06 và Nghị quyết 09 đã góp phần biến những giá trị truyền thống lâu đời của Hà Nội thành sức mạnh mềm mới, vừa gắn với bản sắc, vừa phù hợp với yêu cầu phát triển trong thời đại toàn cầu hóa và công nghệ số.
