Phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong thời kỳ mới
Trong bối cảnh đất nước đang bước vào một giai đoạn phát triển mới, việc tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội không chỉ là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm mà còn là một yêu cầu tất yếu để củng cố “thế trận lòng dân”, bảo đảm sự ổn định chính trị, phát triển bền vững.
Ngày 30/9, tại TP Hồ Chí Minh, Ban Chủ nhiệm Đề tài khoa học và công nghệ cấp quốc gia đã tổ chức Hội thảo khoa học “Phát huy vai trò nòng cốt của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội để nhân dân làm chủ trong thời kỳ phát triển mới của đất nước - Thực trạng và giải pháp”.
Nhiều kiến nghị được xem xét, thông qua
Tại hội thảo, ông Ngô Sách Thực, Nguyên Phó Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho biết, nhằm tăng cường quyền làm chủ của nhân dân, thời gian qua, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã thực hiện nhiều hoạt động hiệu quả. Trong đó, điển hình là việc phối hợp xây dựng pháp luật, nhất là những văn bản quy phạm pháp luật về tổ chức bộ máy nhà nước, về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Nhiều ý kiến của Mặt trận và các tổ chức thành viên là cơ sở quan trọng giúp các cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, thông qua các văn bản quy phạm pháp luật.
Ngoài ra, Mặt trận Tổ quốc các địa phương đã chủ động phối hợp với HĐND và UBND cùng cấp để kiến nghị, thảo luận đóng góp ý kiến và các chính sách, kế hoạch của Nhà nước; chính sách kế hoạch của chính quyền địa phương phù hợp với nguyện vọng và lợi ích chính đáng của nhân dân. Các tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng đã chủ động phối hợp có hiệu quả các cơ quan, tổ chức ở Trung ương trong công tác xây dựng pháp luật…
Theo ông Thực, trung bình hàng năm, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam góp ý khoảng 80 dự thảo, phản biện khoảng 5-10 văn bản quy phạm pháp luật. Đặc biệt vừa góp ý, vừa phản biện xã hội với Luật Đất đai (sửa đổi), Luật ban hành văn bản quy pháp pháp luật, Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở.... được cơ quan chủ trì soạn thảo nghiêm túc tiếp thu, giải trình vào nhiều ý kiến góp ý vào các vấn đề liên quan trực tiếp tới quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân tiếp tục được Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia ý kiến trong quá trình Quốc hội xem xét, thảo luận.
Trong khi đó, TS. Nguyễn Hữu Dũng, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chủ nhiệm đề tài cho hay, trong thời gian qua, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên đã có nhiều đổi mới về nội dung, phương thức hoạt động, tính chủ động cao hơn, hướng nhiều hơn về cơ sở. Tổ chức bộ máy từng bước được sắp xếp lại phù hợp hơn với yêu cầu mới của đất nước. Đồng thời, xác định rõ nhiều nhiệm vụ trọng tâm trong từng nhiệm kỳ của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên, để phản ánh tiếng nói của người dân trong các sự kiện lớn của đất nước.
Có nơi vẫn còn lùng túng
Tại hội thảo, nhiều đại biểu cũng cho rằng, trong công tác phát huy quyền làm chủ của nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội còn bộc lộ một số hạn chế. Đó là, một số nội dung và phương thức hoạt động của Mặt trận chưa phù hợp với cơ chế mới, thiếu tính cụ thể, chưa đáp ứng được nhu cầu, nguyện vọng và quyền lợi chính đáng của hội viên, dẫn tới chưa thu hút được đông đảo lực lượng tham gia vào các phong trào...
Theo PGS TS Lê Bá Trình, nguyên Phó Chủ tịch, Uỷ viên Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, việc thực hiện “vai trò nòng cốt” của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội còn nhiều lúng túng. Mặc dù đã có các văn bản pháp luật của Nhà nước, cùng với văn bản hướng dẫn, tổ chức việc thực hiện của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về vai trò nòng cốt của Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội để nhân dân làm chủ đã được ban hành nhưng trên thực tế, việc thực hiện có lúc, có nơi còn nhiều lùng túng, thậm chí còn hình thức, hiệu quả chưa cao.
Bên cạnh đó, công tác giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội nhiều nơi còn mang tính hình thức, hiệu qủa chưa cao. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội đã cố gắng tổ chức nhiều hoạt động giám sát, phản biện xã hội nhưng hiệu quả xử lý những vấn đề phát hiện sau giám sát hoặc những ý kiến phản biện xã hội không cao, có lúc còn hình thức hoặc làm cho đúng quy trình theo quy định của luật pháp.
“Việc tập hợp, phản ánh ý kiến, kiến nghị của nhân dân với Đảng và Nhà nước để thực hiện quyền làm chủ của nhân dân chưa đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của nhân dân, trong đó yếu nhất là khâu đôn đúc, theo dõi, giám sát việc giải quyết của các cơ quan chức năng, cùng với nội dung về ý kiến, kiến nghị của nhân dân được phản ánh chưa đầy đủ”, ông Trình đánh giá.
Bổ sung về vấn đề này, TS. Nguyễn Hữu Dũng thông tin, ở nhiều nơi, công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia quản lý nhà nước và xã hội còn mang tính hình thức, hiệu quả thấp. Việc nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nhân dân có lúc còn chưa kịp thời, nhất là ở những vấn đề dễ gây bức xúc trong dư luận; nguyên tắc đồng thuận xã hội chưa được thực hiện khéo léo, nhuần nhuyễn.
Công tác phối hợp giữa các cấp uỷ đảng với chính quyền và Mặt trận cũng như giữa Mặt trận với các đoàn thể chính trị - xã hội chưa thật chặt chẽ, đồng bộ. Việc động viên, khích lệ hội viên tham gia thực hiện quyền giám sát và phản biện xã hội còn hạn chế… Thực tế đó dẫn đến vai trò làm chủ của nhân dân chưa đi vào thực chất, đôi chỗ vẫn còn hình thức.
Cụ thể hơn về quyền, trách nhiệm
Chia sẻ về những kinh nghiệm thực tiễn, Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Uỷ viên Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cho biết, mọi hoạt động của Mặt trận chỉ thực sự hiệu quả và bền vững khi xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân, giải quyết những vấn đề thiết thực của cuộc sống, thay vì áp đặt từ trên xuống một cách hành chính.
“Để tạo ra tác động thực chất, hoạt động giám sát cần tập trung vào những lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh tiêu cực và được dư luận xã hội quan tâm như quản lý đất đai, đầu tư công, cải cách thủ tục hành chính. Sự lựa chọn đúng trọng tâm sẽ quyết định uy tín và hiệu quả của Mặt trận”, ông Hậu đề xuất.
Theo luật sư Hậu, phản biện phải mang tính xây dựng và khả thi. Giá trị của phản biện xã hội không nằm ở việc chỉ trích, mà ở khả năng đưa ra những lập luận sắc bén dựa trên cơ sở khoa học, thực tiễn và đề xuất được các giải pháp thay thế cụ thể, có tính khả thi cao. Chất lượng, hiệu quả công tác Mặt trận phụ thuộc trực tiếp vào đội ngũ cán bộ. Một đội ngũ có bản lĩnh chính trị vững vàng, có năng lực chuyên môn, có kỹ năng vận động quần chúng và có tinh thần dấn thân vì lợi ích chung là tài sản quý giá nhất của hệ thống Mặt trận.
TS. Lê Mậu Nhiệm, nguyên Phó Chánh Văn phòng Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho rằng, cần nghiên cứu sửa đổi Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các luật, pháp luật có liên quan theo hướng cụ thể hóa quyền, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác trong quá trình Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội tham gia xây dựng Đảng. Ngoài ra, cần thể chế nội dung mới trong quan điểm có tính nguyên tắc tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về “dân giám sát, dân thụ hưởng” vào hoạt động giám sát Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội.
TS Đỗ Thị Hiện, Đại học Công nghiệp TP Hồ Chí Minh mong muốn, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tăng cường thực hiện hoạt động đối ngoại nhân dân và tập hợp, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân để phản ánh, kiến nghị với Đảng, Nhà nước; thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam theo quyền và trách nhiệm của mình tổng hợp ý kiến, kiến nghị của hội viên, đoàn viên và các tầng lớp nhân dân, gửi tới Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam địa phương nhằm sớm giải quyết các nhu cầu bức thiết của nhân dân.
