Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên mới

Kinh tế số Việt Nam đang duy trì tốc độ tăng trưởng khoảng 20% mỗi năm

Việt Nam phấn đấu để kinh tế số đóng góp 20% GDP vào năm 2025 và 30% vào năm 2030. Đây là mục tiêu đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành và cộng đồng doanh nghiệp.

Với Hà Nội, tỷ trọng kinh tế số trong GRDP tăng từ 15,37% năm 2020 lên 16,26% năm 2024, khẳng định hướng đi đúng khi xác định khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và kinh tế số là một trong 3 đột phá chiến lược. Thành phố đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GRDP vào năm 2030 và 40% vào năm 2045. Đây là định hướng để xây dựng một nền kinh tế hiện đại, xanh, bền vững và dựa trên công nghệ cao.

Ông Nguyễn Phú Tiến, Phó vụ trưởng Vụ Kinh tế và Xã hội số, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, kinh tế số Việt Nam đang duy trì tốc độ tăng trưởng khoảng 20% mỗi năm, cao gấp ba lần GDP và là một trong những nền kinh tế số tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á.

Theo ông Tiến, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã chuyển từ vai trò hỗ trợ sang động lực then chốt quyết định năng lực cạnh tranh quốc gia. Theo đó, Việt Nam hiện sở hữu hạ tầng số phát triển nhanh, với tốc độ Internet di động nằm trong nhóm dẫn đầu thế giới, mạng 5G mở rộng tới 90% dân số và 45 trung tâm dữ liệu đang vận hành. Đặc biệt, lực lượng nhân lực số trên 80.000 người tốt nghiệp mỗi năm cũng là nguồn lực quan trọng để mở rộng không gian kinh tế số.

Tuy nhiên, để đạt mục tiêu đưa kinh tế số chiếm 30% GDP vào năm 2030, ông Tiến nhấn mạnh yêu cầu hoàn thiện thể chế, trong đó trọng tâm là chính sách cho sandbox công nghệ, thị trường dữ liệu, quản trị dữ liệu quốc gia, an toàn an ninh mạng và hệ thống khung pháp lý cho các mô hình kinh doanh mới như AI, blockchain, điện toán đám mây. Nghị quyết 57-NQ/TW được coi là 'kim chỉ nam' để tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt Nam làm chủ công nghệ lõi. 

Thương mại điện tử là động lực

Ở góc độ thị trường, ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số - Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương khẳng định: Thương mại điện tử là lĩnh vực tiên phong, là động lực và là trụ cột quan trọng thúc đẩy kinh tế số.

Theo ông Tuấn, quy mô thị trường năm 2024 đạt 25 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng 25%. Những con số này cho thấy thương mại điện tử đang bước vào giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ, với sự bùng nổ của AI tạo sinh, video commerce, social commerce và thanh toán số xuyên biên giới. Tuy vậy, thị trường vẫn đối mặt nhiều thách thức: logistics chưa đồng đều, hàng giả hàng nhái, chi tiêu người dùng còn thấp và cạnh tranh gay gắt giữa các nền tảng trong nước và quốc tế.

Đưa ra giải pháp thúc đẩy phát triển thương mại điện tử, ông Tuấn đề cập đến Quyết định 1568/QĐ-BCT năm 2025 phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026-2030 đã đưa ra những định hướng rõ ràng. Cụ thể những nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng và hoàn thiện thể chế; hoàn thiện hạ tầng số và hệ sinh thái hỗ trợ; phát triển nguồn nhân lực và ứng dụng khoa học công nghệ; phát triển thị trường và liên kết vùng; hướng đến thương mại điện tử xanh và phát triển bền vững; tuyên truyền, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Nhìn từ góc độ chính quyền đô thị, TS. Nguyễn Đức Kiên – nguyên Phó Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho rằng, chính quyền phải là “xương sống” của toàn bộ nỗ lực chuyển đổi số.

Bởi sự thiếu liên thông dữ liệu, quy trình hành chính còn dựa trên giấy tờ và lối quản lý truyền thống đang làm tăng chi phí giao dịch, khiến doanh nghiệp lẫn người dân chịu nhiều gánh nặng không đáng có. Theo TS. Kiên, kinh tế số chỉ phát triển khi môi trường số đủ thông thoáng, minh bạch và thân thiện. Môi trường ấy phải bắt đầu từ chính quyền đô thị.

Hơn nữa, khi chính quyền vận hành theo mô hình dữ liệu, khi dịch vụ công được số hóa thực chất, hệ sinh thái doanh nghiệp sẽ có điều kiện tăng tốc, còn người dân tiếp cận dịch vụ tài chính – công nghệ thuận tiện hơn.

Cũng từ góc nhìn thể chế, TS. Nguyễn Đức Kiên đề xuất nhiều giải pháp, như các ngân hàng hỗ trợ hộ kinh doanh lắp đặt POS và công nhận hóa đơn từ POS như chứng từ hợp pháp, nhằm giải quyết tình trạng không xuất hóa đơn, gây khó cho người tiêu dùng và công tác hậu kiểm.

Ông cho rằng khi giao dịch được chuẩn hóa, minh bạch hơn, dữ liệu tài chính sẽ trở thành “tài sản số” quan trọng, giúp cơ quan quản lý hoạch định chính sách chính xác hơn, đồng thời giúp tổ chức tín dụng ứng dụng AI trong chấm điểm tín dụng, mở rộng khả năng tiếp cận vốn cho người dân và doanh nghiệp.