Phòng ngừa tiêu cực đối với các dự án chỉ định thầu

Đại biểu Quốc hội (ĐB) Đỗ Văn Yên (Đoàn Bà Rịa – Vũng Tàu) tán thành sự cần thiết và nội dung đã tiếp thu trong dự thảo Luật nhằm hiện thực hóa mục tiêu phát triển hạ tầng giao thông đồng bộ, phục vụ phát triển kinh tế xã hội và đảm bảo quốc phòng an ninh.

Về kết nối đường sắt, ông Yên đánh giá cao quy định bắt buộc kết nối tuyến đường sắt với các cảng hàng không, cảng biển, cảng cạn. Tuy nhiên, để tránh tình trạng quy hoạch treo hoặc thiếu phù hợp trọng tổ chức thực hiện, ông Yên đề nghị, bổ sung quy định chủ đầu tư công trình cảng, sân bay có trách nhiệm dành quỹ đất xây dựng đồng bộ các công trình kết nối đường sắt theo lộ trình do Thủ tướng Chính phủ quy định.

Bởi theo ông Yên, đây là biện pháp cần thiết để bảo đảm cho hạ tầng đường sắt phát huy được vai trò chủ đạo trong vận tải khối lượng lớn.

Về phát triển đô thị theo mô hình TOD đối với đường sắt tại Điều 26, ông Yên thống nhất cao về việc trao quyền mạnh cho địa phương để chủ động và bố trí đất đai, điều chỉnh cục bộ. Tuy nhiên, khoản 2 Điều này cho phép Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định các nội dung khác với quy định đã được phê duyệt mà không phải điều chỉnh.

Về quy định như trên, ông Yên cho rằng, quy định như vậy là quá rộng. Do đó đề nghị cân nhắc, điều chỉnh quy định này là chỉ được điều chỉnh khi không làm thay đổi tính chất sử dụng đất, không vượt quá khả năng hạ tầng kỹ thuật xã hội đã được xác định trong quy hoạch cấp trên số.

Điều 32 về lựa chọn nhà đầu tư, ông Yên đồng tình việc áp dụng linh hoạt hình thức là chỉ định thầu với các dự án như là EPC, EC, EP trong các lĩnh vực đặc thù. Tuy nhiên cần phải điều chỉnh cụ thể để phòng ngừa tiêu cực.

“Do vậy, đề nghị bổ sung là chỉ được chỉ định các nhà thầu khi có xác nhận của Kiểm toán nhà nước với tính cấp bách và chỉ có tối đa hai nhà đầu tư đủ điều kiện kỹ thuật. Đồng thời phải có cơ chế hậu kiểm độc lập để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả nhằm đảm bảo tính khách quan, độc lập của cơ quan kiểm toán, đồng thời cũng là giảm cái rủi ro cho người ra quyết định, giữ vững được nguyên tắc công khai, minh bạch và có điều kiện trong đấu thầu”, ông Yên nói.

ĐB Hoàng Văn Cường (Đoàn Hà Nội) bày tỏ đồng tình với quy định tại Điều 39. Theo đó quy định giao Thủ tướng Chính phủ ban hành một danh mục các hàng hóa, dịch vụ, sản phẩm công nghiệp đường sắt sẽ giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng cho doanh nghiệp Việt Nam sản xuất.

Ông Cường nhìn nhận, để doanh nghiệp Việt Nam được đặt hàng, yên tâm sản xuất chúng ta phải bảo đảm thị trường đầu ra, tức là thị trường trong nước phải dành cho các doanh nghiệp, và không nhập khẩu sản phẩm từ nước ngoài vào. Tuy nhiên, khoản 9 Điều 5 lại quy định miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ đường sắt trong nước chưa sản xuất được.

“Thời điểm hiện tại chúng ta chưa có ngành công nghiệp đường sắt. Như vậy tất cả các sản phẩm phục vụ công nghiệp đường sắt, kể cả sản phẩm Nhà nước định đặt hàng cho doanh nghiệp cho đến hiện tại vẫn không sản xuất được trong nước. Nếu chúng ta quy định như trên rất có thể những doanh nghiệp trong nước được đặt hàng sẽ đi nhập khẩu những sản phẩm từ nước ngoài vào, thậm chí như thuê sản xuất linh kiện về lắp ráp. Điều này sẽ càng triệt tiêu mục tiêu phát triển công nghiệp đường sắt”- ông Cường nói và đề nghị phải quy định không được nhập khẩu các sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, kể cả linh kiện để lắp ráp thành các sản phẩm, hàng hóa dịch vụ thuộc danh mục Nhà nước sẽ giao nhiệm vụ đặt hàng cho các tổ chức, doanh nghiệp trong nước sản xuất.

Theo ông Cường tại Khoản 1 Điều 25 quy định khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài Nhà nước là một chủ trương rất đúng. Tuy nhiên Điều 25 chỉ mới quy định chỉ định thầu đối với nhà đầu tư do các dự án đường sắt nhà đầu tư tự đề xuất hoặc các dự án đường sắt đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP. Còn những dự án đường sắt Nhà nước đang đề xuất dự kiến sẽ đầu tư công bằng nguồn vốn Nhà nước chưa có một cơ chế nào để cho các nhà đầu tư nhân được tham gia vào dự án này.

Điển hình như dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam hiện nay có nhà đầu tư đề xuất nhưng chúng ta chưa có một cơ chế nào để cho phép lựa chọn tham gia. Vì vậy, cần bổ sung thêm phương thức chọn các nhà đầu tư nhân tham gia vào những dự án đường sắt.

Từ việc khảo sát trên tuyến đường sắt Cát Linh – Hà Đông, ĐB Trần Đình Gia (Đoàn Hà Tĩnh) nói hiện nay để phát triển ngành đường sắt có rất nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước. Tuy nhiên, cần bổ sung về trợ giá cho hoạt động vận tải hành khách công cộng bằng đường sắt đô thị. Thực tế nếu không có trợ giá của Nhà nước khó phát huy hiệu quả đường sắt đô thị.

“Tại chuyến khảo sát vừa rồi chúng tôi thấy mỗi ngày trung bình tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông vận chuyển 45.000 khách. Phải nói giá trị kinh tế và xã hội rất lớn, nhưng nếu không có trợ giá chắc chắn tuyến đường sắt này sẽ khó cạnh tranh được với các phương tiện giao thông khác. Chính vì vậy nên trợ giá đối với vận tải đường sắt, đặc biệt vận tải đường sắt công cộng ở đô thị là một trong những chính sách cần phải đưa vào Luật để phát huy tốt đường sắt công cộng đô thị trong thời gian tới”, ông Gia kiến nghị.

Giải trình trước các ý kiến đại biểu Quốc hội nêu ra, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, Luật chỉ quy định những nội dung mang tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền Quốc hội. Dự thảo Luật đã có các quy định về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn ngoài Nhà nước để thể chế hóa Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Quy định này sẽ mở ra cơ hội cho tư nhân và huy động được nguồn lực tư nhân cho đầu tư và phát triển đường sắt. Qua đó, góp phần làm giảm áp lực cho ngân sách Nhà nước đối với việc bố trí vốn cho lĩnh vực này. Theo ông Minh, Nhà nước vẫn phê duyệt khung tiêu chuẩn để kiểm soát về công nghệ, giữ thẩm quyền của cơ quan chuyên môn về xây dựng thực hiện thẩm định, kiểm tra công tác nghiệm thu về chất lượng. Hàng năm vẫn có các số liệu kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước, không sợ tư nhân bán cho nước ngoài.