Quản lý khí thải giao thông “chìa khóa” xây dựng đô thị sạch
Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng về biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường, việc phát triển năng lượng xanh đã trở thành một xu thế tất yếu và là trách nhiệm chung của các quốc gia. Tại Việt Nam, năng lượng xanh không chỉ là một hướng đi chiến lược để giảm phát thải khí nhà kính mà còn là chìa khóa để bảo đảm an ninh năng lượng và phát triển đô thị bền vững.
Báo động về ô nhiễm không khí đô thị
Tại Diễn đàn “Năng lượng xanh - Thành phố sạch” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức mới đây, các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp đều chung nhận định, kiểm soát khí thải phương tiện giao thông chính là “chìa khóa” để xây dựng các đô thị hiện đại, trong lành và phát triển bền vững.
Theo thống kê của cơ quan chuyên môn, ô nhiễm không khí tại Hà Nội và TP.HCM đang ở mức đáng lo ngại, đặc biệt là nồng độ bụi mịn PM2.5 thường xuyên vượt ngưỡng cho phép. Trong đó, khí thải từ mô tô, xe máy, ô tô là một trong những nguồn phát thải lớn nhất. Với hàng chục triệu phương tiện cá nhân lưu thông mỗi ngày, áp lực môi trường tại các đô thị ngày càng tăng cao.
Ông Trương Mạnh Tuấn, Phó trưởng Phòng Quản lý chất lượng môi trường, Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, Việt Nam đang triển khai lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải cho các loại phương tiện cơ giới, nhằm cải thiện chất lượng không khí đô thị. Cụ thể, Hà Nội và TP.HCM sẽ áp dụng quy chuẩn mức 3 cho ô tô sản xuất giai đoạn 2017–2021 từ ngày 1/1/2026, nâng lên mức 4 từ năm 2027 và tiếp tục áp dụng mức 5 trong giai đoạn 2028–2032.
Đối với mô tô, xe gắn máy, nhóm phương tiện chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số phương tiện lưu thông, lộ trình kiểm soát khí thải được khởi động từ 1/7/2027 tại hai đô thị lớn và mở rộng ra toàn quốc từ 1/7/2028. “Đây là bước tiến quan trọng để hiện thực hóa cam kết của Việt Nam trong giảm phát thải khí nhà kính và hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050”, ông Tuấn nhấn mạnh.
Cùng với việc siết chặt tiêu chuẩn khí thải, các chuyên gia cho rằng cần song hành với chuyển đổi năng lượng trong lĩnh vực giao thông. Người dân, doanh nghiệp sản xuất và nhà hoạch định chính sách đều được định hướng chuyển dần sang sử dụng phương tiện chạy bằng điện, khí tự nhiên nén (CNG), khí hóa lỏng (LNG) và các dạng năng lượng sạch khác.
Ông Lê Văn Đạt, Phó Giám đốc Học viện Chiến lược, Bồi dưỡng cán bộ xây dựng (Bộ Xây dựng) cho rằng để giảm phát thải bền vững, các đô thị phải coi giao thông công cộng là trục chính trong quy hoạch phát triển.
“Một hệ thống giao thông công cộng đồng bộ, kết hợp hạ tầng thông minh và điều hành số hóa sẽ giúp giảm đáng kể lượng phương tiện cá nhân, qua đó giảm ùn tắc và ô nhiễm”, ông Đạt nhận định.
Năng lượng xanh, nền tảng cho thành phố sạch
Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành nhấn mạnh vai trò then chốt của năng lượng xanh trong giảm phát thải khí nhà kính, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và hỗ trợ tiến trình xây dựng các “thành phố sạch”. Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển chuỗi cung ứng khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) và nhiên liệu sinh học thế hệ mới, kết hợp công nghệ thu hồi và lưu trữ cacbon (CCUS), hướng đi mà nhiều quốc gia tiên tiến đang thực hiện. Các giải pháp này không chỉ phục vụ sản xuất công nghiệp mà còn ứng dụng trong lĩnh vực giao thông vận tải và logistic xanh, góp phần hình thành hệ sinh thái năng lượng sạch trong đô thị.
Cùng với đó, Quy hoạch điện VIII do Bộ Công thương chủ trì cũng đã xác định rõ trọng tâm như: tăng cường phát triển các nguồn điện tái tạo như điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối. Mục tiêu là nâng tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện quốc gia, tạo nền tảng vững chắc cho quá trình chuyển đổi năng lượng công bằng và bền vững, yếu tố gắn liền với chiến lược phát triển đô thị xanh.
Theo các chuyên gia, để quản lý khí thải giao thông đạt hiệu quả, ngoài việc hoàn thiện hành lang pháp lý và chính sách khuyến khích, rất cần sự đồng thuận của người dân và doanh nghiệp. Thói quen sử dụng phương tiện cá nhân phải dần được thay thế bằng việc ưu tiên giao thông công cộng, phương tiện điện, phương tiện chia sẻ hoặc sử dụng chung (carpooling).
Mặt khác, các địa phương cần đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng sạc điện, trạm nạp nhiên liệu sạch, cùng với chính sách hỗ trợ tài chính, thuế, phí để khuyến khích người dân chuyển đổi phương tiện. Song song, tăng cường tuyên truyền, giáo dục cộng đồng về lợi ích của việc giảm phát thải, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sống tại đô thị.
“Quản lý khí thải giao thông không chỉ là nhiệm vụ bảo vệ sức khỏe cộng đồng, mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững. Nếu thực hiện tốt, đây sẽ là chìa khóa mở ra tương lai xanh cho các đô thị Việt Nam”, ông Lê Công Thành khẳng định.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, mỗi hành động nhỏ, từ việc lựa chọn phương tiện thân thiện môi trường đến ủng hộ các chính sách xanh đều góp phần hiện thực hóa mục tiêu lớn: một Việt Nam phát triển xanh, sạch, bền vững.
