Sắp xếp lại để cơ sở đào tạo đại học phát triển bền vững
Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị yêu cầu khẩn trương sắp xếp, tái cấu trúc các trường đại học (ĐH); sáp nhập, giải thể trường không đạt chuẩn. Theo đó, chủ trương sáp nhập, sắp xếp lại hệ thống cơ sở giáo dục ĐH không chỉ giúp giảm đầu mối, mà để các trường mạnh lên và phát triển bền vững.
Hạn chế tuyển sinh lay lắt, đào tạo chồng chéo
Ghi nhận thực tế cho thấy ở mùa tuyển sinh 2025, trong khi nhiều trường ĐH có điểm chuẩn cao chót vót, thậm chí đạt 30/30 điểm thì hàng loạt trường khác phải thông báo xét tuyển bổ sung hàng trăm sinh viên. Điểm xét tuyển phổ biến từ 15 đến 18/30 điểm. Trong đó bao gồm cả những ngành như Y khoa, Sư phạm... khiến dư luận băn khoăn, và đặt câu hỏi về năng lực đào tạo của nhiều cơ sở giáo dục ĐH.
Thực tế nhiều năm qua, tình trạng tuyển sinh ồ ạt đã đặt ra những băn khoăn về chất lượng đầu vào/đầu ra. Những thống kê về tình trạng sinh viên có việc làm cũng đã từng được chỉ ra là để “làm đẹp” báo cáo của không ít cơ sở đào tạo.
PGS.TS Nguyễn Thanh Chương - Chủ tịch Hội đồng Trường ĐH Giao thông Vận tải cho rằng, việc sáp nhập các trường ĐH là bình thường và cần thiết trong quá trình phát triển. Theo đó, những trường không còn thu hút được người học nên dừng hoạt động, trong khi các trường có điều kiện đào tạo tốt, tuyển sinh hiệu quả thì cần được tăng chỉ tiêu.
ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga - Phó đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng nêu quan điểm, hệ thống các trường ĐH hiện nay tuy phong phú, đa dạng và đáp ứng nhu cầu người học nhưng vẫn còn chồng chéo nhiệm vụ đào tạo, nhiều trường thiếu cơ sở vật chất và nhân lực. Tuy nhiên, sắp xếp không đồng nghĩa chỉ đổi tên hay gộp cơ học các cơ sở giáo dục mà cần được nhìn nhận như một cuộc cải tổ toàn diện về kiến trúc hệ thống.
Theo TS Lê Viết Khuyến - Phó Chủ tịch Hiệp hội các trường ĐH, CĐ Việt Nam, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục ĐH (Bộ GDĐT), sáp nhập là xu hướng tất yếu, giúp nâng cao hiệu quả, giảm chi phí và chấm dứt tình trạng manh mún. Những trường năng lực quản lý yếu kém, không tự đứng vững được thì sáp nhập là cần thiết. Đồng thời, phải hướng tới mô hình trường đa lĩnh vực, không để các trường đơn ngành phát triển riêng lẻ.
Đảm bảo không gián đoạn việc dạy - học
Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục đào tạo yêu cầu khẩn trương sắp xếp, tái cấu trúc các trường ĐH; sáp nhập, giải thể trường không đạt chuẩn; xóa bỏ cấp trung gian; nghiên cứu sáp nhập các viện nghiên cứu với trường ĐH; chuyển một số trường về địa phương quản lý.
Triển khai Nghị quyết số 71, Bộ GDĐT đã xây dựng dự thảo phương án tái cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục ĐH công lập để trình Chính phủ phê duyệt. Theo đó, hệ thống sẽ được tổ chức lại theo hướng giảm đầu mối, tinh gọn và tăng cường hiệu quả quản trị. Theo phương án dự kiến, những cơ sở giáo dục ĐH yếu kém, không đạt chuẩn sẽ bị giải thể hoặc sáp nhập vào các ĐH vùng, ĐH trọng điểm cùng ngành nghề. Việc sáp nhập sẽ thực hiện theo chỉ định, không theo cơ chế tự nguyện, để bảo đảm sự quyết liệt trong triển khai. Các ĐH, trường ĐH trọng điểm, hoặc những cơ sở được quy hoạch là trung tâm đào tạo quốc gia về kỹ thuật, công nghệ sẽ được giữ lại và trực tiếp quản lý bởi Bộ GDĐT.
Cùng đó, những trường có tính đặc thù như đào tạo văn hóa, nghệ thuật, thể thao, y tế sẽ do các bộ chuyên ngành như Bộ Y tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quản lý. Các trường còn lại, đặc biệt là các cơ sở giáo dục ĐH công lập nhỏ sẽ được chuyển giao về địa phương quản lý, nhưng vẫn bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ và toàn diện, không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính.
PGS.TS Nguyễn Phú Khánh - Phó Tổng Giám đốc, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Phenikaa khẳng định: sáp nhập các cơ sở giáo dục ĐH tạo cơ hội cho sự phát triển. Ông Khánh đưa ra hai hướng sắp xếp các cơ sở giáo dục, đó là sắp xếp lại theo nhóm ngành hoặc theo vị trí địa lý tỉnh, thành. Tuy nhiên, theo ông Khánh, cần lưu tâm đến yếu tố hài hoà, phù hợp. Trong đó, có đội ngũ giảng viên, sinh viên chịu ảnh hưởng từ sắp xếp, sáp nhập, làm sao để không làm gián đoạn, dở dang quá trình đào tạo là điều cần được tính toán kỹ càng.
Mới đây nhất, trong dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, công bố ngày 26/9, Bộ GDĐT dự kiến chỉ quản lý trực tiếp các ĐH, trường ĐH trọng điểm, còn lại đưa về các bộ, ngành và địa phương. Hiện cả nước có 9 ĐH công lập, gồm: ĐH Quốc gia Hà Nội, ĐH Quốc gia TPHCM, ĐH Thái Nguyên, ĐH Huế, ĐH Đà Nẵng, ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Kinh tế TPHCM, ĐH Kinh tế Quốc dân và ĐH Cần Thơ.
