Sổ mũi, nghẹt mũi ở trẻ nhỏ: Dấu hiệu nhẹ, biến chứng nặng

Triệu chứng nhẹ ẩn chứa nguy cơ lớn

Nhiều phụ huynh vẫn cho rằng trẻ em bị sổ mũi, ho khan hay nghẹt mũi là chuyện thường gặp, không đáng lo ngại. Tuy nhiên, thực tế lâm sàng cho thấy, chính sự chủ quan này đã khiến không ít trẻ phải đối mặt với các biến chứng nặng nề, thậm chí để lại di chứng về lâu dài.

Trường hợp của bé trai 15 tuổi tại TPHCM là một ví dụ điển hình. Trong nhiều tháng, trẻ liên tục bị sổ mũi, nghẹt mũi, ho khạc đờm… nhưng gia đình nghĩ đơn giản là cảm cúm thông thường, không đưa đi khám. Đến khi trẻ than thở ù tai, nghe kém kéo dài, mới được đưa tới Bệnh viện Tai Mũi Họng TPHCM. Tại đây, các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhi bị viêm đa xoang mạn tính và viêm tai giữa tiết dịch hai bên, buộc phải phẫu thuật nội soi để bảo tồn thính lực.

PGS.TS Nguyễn Thị Hoài An - Giám đốc chuyên môn Bệnh viện An Việt cảnh báo: “Phụ huynh thường coi nhẹ các triệu chứng hô hấp trên của trẻ, cho rằng đó chỉ là cảm thông thường. Nhưng ở trẻ nhỏ, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, cấu trúc tai – mũi – họng thông nhau, nên nếu không xử lý triệt để, tình trạng viêm có thể lan rất nhanh từ mũi xoang đến tai giữa, họng, phổi, thậm chí gây biến chứng thần kinh trung ương.”

Vào mùa hè và thời điểm giao mùa, trẻ rất dễ mắc các bệnh lý tai mũi họng do thời tiết nóng ẩm, thay đổi nhiệt độ đột ngột, môi trường điều hòa, tiếp xúc với khói bụi hoặc không khí ô nhiễm. Các bệnh thường gặp gồm viêm mũi họng cấp, viêm VA, viêm amidan, viêm tai giữa, viêm xoang… Trong đó, viêm tai giữa là một trong những biến chứng phổ biến nhất sau các đợt viêm mũi họng, nếu để kéo dài có thể gây xẹp màng nhĩ, ù tai, nghe kém, chậm nói hoặc ảnh hưởng đến khả năng học tập, giao tiếp của trẻ.

Nhiều trường hợp nặng hơn còn dẫn tới áp xe thành họng, viêm thanh khí phế quản, viêm màng não mủ hoặc nhiễm trùng huyết – dù ban đầu chỉ xuất phát từ những triệu chứng rất nhẹ. Một trong những nguyên nhân khiến bệnh tiến triển nặng là việc cha mẹ tự ý điều trị, dùng đơn thuốc cũ, không tái khám định kỳ, hoặc bỏ dở điều trị khi thấy trẻ đỡ triệu chứng.

PGS.TS Nguyễn Thị Hoài An nhấn mạnh: “Điều trị các bệnh lý tai mũi họng ở trẻ cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định chuyên môn, tránh lạm dụng kháng sinh hoặc các loại thuốc co mạch kéo dài. Việc xử trí sai ngay từ đầu có thể khiến bệnh trở thành mạn tính, tái phát nhiều lần, khó chữa dứt điểm.”

Một số bệnh lý còn dễ bị nhầm lẫn với dị ứng, dẫn tới việc điều trị không đúng nguyên nhân, kéo dài thời gian mắc bệnh. Trong khi đó, trẻ nhỏ lại không thể mô tả rõ triệu chứng, phụ thuộc hoàn toàn vào sự quan sát và nhận thức của người lớn. Chính vì vậy, việc chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị thường khiến bệnh diễn tiến âm thầm, đến khi phát hiện thì đã ở giai đoạn biến chứng.

Cần điều trị bài bản, tránh những sai lầm nguy hiểm

Theo các bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng, nhiều biến chứng nghiêm trọng ở trẻ nhỏ không phải do bản thân bệnh lý ban đầu nguy hiểm, mà đến từ việc xử trí sai cách, chủ quan, tự điều trị hoặc lạm dụng thuốc của cha mẹ. Trong đó, một trong những sai lầm phổ biến nhất là dùng thuốc nhỏ mũi không phù hợp.

Trước đó, Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh 1 đã tiếp nhận một trường hợp bé trai 11 tháng tuổi nhập viện trong tình trạng hôn mê, da tím tái, thân nhiệt tụt dưới 35 độ C. Gia đình cho biết đã tự ý nhỏ thuốc mũi mua ngoài tiệm thuốc cho bé nhiều lần trong ngày vì thấy nghẹt mũi kéo dài. Kết quả xét nghiệm và khai thác từ lọ thuốc cho thấy, bệnh nhi đã bị ngộ độc thuốc nhỏ mũi có hoạt chất Naphazolin – một loại thuốc co mạch mạnh, tuyệt đối không được dùng cho trẻ dưới 6 tuổi. May mắn, trẻ được cấp cứu kịp thời nên không để lại di chứng thần kinh.

BSCKII Nguyễn Thị Lê – Trưởng khoa Cấp cứu (Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh 1) cho biết: Nhiều phụ huynh tin rằng thuốc nhỏ mũi lành tính, nhưng thực tế một số loại có thể gây ức chế thần kinh trung ương, hạ thân nhiệt, nhịp tim chậm, nguy cơ tử vong nếu dùng sai đối tượng hoặc quá liều. Tất cả thuốc nhỏ mũi đều phải dùng đúng lứa tuổi, đúng liều lượng và theo chỉ định của bác sĩ.

Bên cạnh đó, nhiều gia đình cũng có thói quen sử dụng lại đơn thuốc cũ của lần khám trước, chia thuốc cho các con dùng chung, hoặc kết hợp thuốc tây – thuốc nam một cách tùy tiện. Một số khác lại tự dừng thuốc khi thấy trẻ đã đỡ ho, đỡ sốt, mà không biết rằng virus hoặc vi khuẩn vẫn còn trong cơ thể, có thể tiếp tục gây tổn thương âm thầm và tái phát nhanh chóng.

Theo các chuyên gia, khi thấy trẻ có các biểu hiện như sốt cao kéo dài trên 3 ngày, chảy mũi màu vàng – xanh, ho nhiều về đêm, quấy khóc, ngủ ngáy, thở miệng, kêu đau tai, nghe kém hoặc nôn ói sau ho… cần đưa trẻ đi khám chuyên khoa sớm để được chẩn đoán đúng và điều trị triệt để. Trong quá trình điều trị, cần tuân thủ phác đồ, tái khám theo hẹn và không tự ý ngừng thuốc.

Ngoài điều trị đúng, việc phòng ngừa bệnh tai mũi họng ở trẻ nhỏ cũng rất quan trọng.

Đặc biệt, tiêm đầy đủ các loại vaccine như vaccine phòng cúm, phế cầu, Hib… là cách hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc và giảm mức độ nặng của các bệnh đường hô hấp.