Sử dụng công cụ thuế hiệu quả

Giới chuyên gia cho rằng, số thu thuế từ chính sách thuế nhằm hạn chế sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm gây nguy hại đối với môi trường chưa tương xứng với những tổn hại do sản xuất, tiêu dùng gây ra.

Chính sách thuế phù hợp sẽ thúc đẩy năng lực sản xuất, kinh doanh.

Chưa đủ mạnh

Kết quả nghiên cứu trên được kỳ vọng sẽ góp phần củng cố các luận cứ khoa học về sử dụng chính sách thuế nhằm điều tiết nền kinh tế thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững ở Việt Nam, phục vụ xây dựng Chiến lược cải cách thuế giai đoạn 2021-2030 và Chiến lược tài chính 2021-2030.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hải – Trưởng ban Nghiên cứu các vấn đề xã hội, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương, chính sách thuế, phí là công cụ điều tiết vĩ mô của Chính phủ có thể được sử dụng nhằm tác động tới hành vi sản xuất, tiêu dùng của các chủ thể trong nền kinh tế thông qua việc ưu đãi thuế đối với các hoạt động kinh tế thân thiện với môi trường; đồng thời, đánh thuế đối với hoạt động kinh tế làm tổn hại đến môi trường. Việc thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững ở các quốc gia có thể khác nhau nhưng đều hướng tới sản xuất và tiêu dùng xanh; giảm phát thải khí CO2 gây hiệu ứng nhà kính; thích ứng với biến đổi khí hậu; phát triển công nghệ xanh và các ngành công nghiệp sử dụng ít tài nguyên, áp dụng các biện pháp sản xuất sạch…

Chính sách thuế liên quan đến mục tiêu tăng trưởng xanh ở Việt Nam bao gồm cả chính sách ưu đãi về thuế nhằm khuyến khích sản xuất, tiêu dùng xanh; chính sách nhằm hạn chế sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm gây nguy hại đến môi trường.

Về việc sử dụng thuế như công cụ khuyến khích, có thể kể đến việc áp dụng thuế suất 10% đối với thu nhập của doanh nghiệp từ thực hiện hoạt động xã hội hóa lĩnh vực môi trường, ưu đãi thuế cho các nhà sản xuất sản phẩm tiêu dùng xanh…, nhưng nhìn chung các chính sách thuế này chưa đủ mạnh. Trong khi đó, chính sách thuế nhằm hạn chế sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm gây nguy hại đối với môi trường chưa phù hợp với thực tiễn. Số thu từ các sắc thuế này chưa tương xứng với những tổn hại do hoạt động sản xuất, tiêu dùng gây ra…

Chẳng hạn, để hạn chế nguy hại đối với môi trường, Việt Nam hiện đã có quy định xe ô tô dưới 24 chỗ ngồi, xe môtô trên 125 cm3, xăng các loại thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Đối với xe ô tô dưới 24 chỗ ngồi, loại xe có dung tích xi-lanh càng lớn thì mức thuế suất càng cao. Hay như từ 1/1/2019, thông qua Chính sách thuế bảo vệ môi trường, các đối tượng chịu thuế bảo vệ môi trường gồm xăng, dầu, mỡ nhờn; than đá; túi ni long; thuốc diệt cỏ thuộc loại hạn chế sử dụng; thuốc trừ mối thuộc loại hạn chế sử dụng… Nhưng hiện nay mức thuế đối với những đối tượng này còn khá thấp.

Nhóm nghiên cứu của CIEM đề xuất hoàn thiện chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cả về mức ưu đãi và thời gian ưu đãi nhằm thu hút có chọn lọc đầu tư vào phát triển ngành, lĩnh vực công nghệ cao, sử dụng công nghệ thân thiện với môi trường, có giá trị gia tăng cao; khuyến khích sản xuất năng lượng sạch; khuyến khích phát triển vận tải công cộng. Cần quy định mức thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng sinh học bằng 50% của mức thuế xăng khoáng. Điều này nhằm tạo sự chênh lệch đáng kể giữa xăng sinh học và xăng khoáng.

Tăng mức thu thuế bảo vệ môi trường

Với thuế bảo vệ môi trường, theo ông Nguyễn Mạnh Hải, cần tiếp tục duy trì và tăng mức thu của chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xe ô tô, nhiên liệu hóa thạch nhằm hạn chế tiêu dùng các loại hàng hóa này.

Quang cảnh hội thảo.

Còn theo quan điểm của bà Đặng Thị Thu Hoài – Thư ký Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, cần tăng mức thu đồng thời áp dụng kết hợp mức thu tuyệt đối và mức thuế suất theo tỷ lệ phần trăm; cần mở rộng phạm vi đối tượng chịu thuế bảo vệ môi trường để bao quát hết các sản phẩm gây tổn hại đối với môi trường như: Phân bón hóa học; khí thải…

Tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Tuệ Anh – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho biết: “Tăng trưởng xanh luôn là vấn đề nóng, theo đó, chính sách thuế sử dụng cần làm sao khuyến khích được xanh hóa, sản xuất sạch. Tuy nhiên, để những chính sách này thực thi có hiệu quả là không dễ. Do vậy, cần đặt ra vấn đề để nghiên cứu tiếp và hoàn thiện mục tiêu những chính sách cần thiết để đẩy nhanh tăng trưởng xanh trong thời gian tới”.

Giới chuyên gia cho rằng, ở các nước phát triển, họ có điều kiện về kinh tế, có hệ thống phúc lợi xã hội hoàn thiện nên có điều kiện để áp dụng các chính sách thuế dễ dàng hơn. Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm thế giới nhưng nhìn thẳng vào thực tế ở trong nước. “Trong tăng trưởng xanh, phát triển bền vững thì thuế chỉ là một công cụ” - bà Nguyễn Tuệ Anh nói.