Sức sống mới của nghệ thuật thủ công Việt
Giờ đây từ các hội chợ Giáng sinh, sự kiện văn hóa, không gian sáng tạo đến các workshop trải nghiệm bùng nổ trên mạng xã hội, những sản phẩm thủ công mang hồn Việt đang trở thành điểm sáng. Thế hệ nghệ nhân trẻ, kết hợp kỹ thuật truyền thống với tư duy thiết kế hiện đại đang đưa sản phẩm thủ công truyền thống đến gần hơn với công chúng.
"Cháy hàng” mùa cuối năm
Xu hướng “mua chậm – dùng bền” cùng sự phát triển của du lịch trải nghiệm khiến thủ công mỹ nghệ không chỉ hồi sinh mà trở thành lựa chọn văn hóa nổi bật trong mùa lễ hội năm nay. Một minh chứng sống động là Hanoi Giftshow 2025 vừa diễn ra tháng 10 với khoảng 450 gian hàng thủ công bày bán đồ gốm, mây tre đan, lụa, thủ công mỹ nghệ truyền thống và hiện đại, thu hút khoảng 18.000 khách tham quan và giao dịch cả online lẫn trực tiếp.
Riêng khu vực thủ công gốm sứ, mây tre đan, đồ décor thủ công… được đánh giá là những mặt hàng hút khách nhất, bởi chúng vừa mang nét truyền thống vừa dễ trở thành quà tặng, vật trang trí mùa lễ hội.
Không chỉ có doanh
thu, sức hút còn đến từ nhu cầu quà tặng và trang trí mùa lễ hội nhiều khách hàng chọn đồ thủ công làm quà
Noel, Tết hoặc
Thêm vào đó, việc rất nhiều doanh nghiệp, làng nghề được hỗ trợ thiết kế sản phẩm mới, cải thiện mẫu mã, đóng gói và xuất khẩu theo kế hoạch tăng trưởng ngành thủ công của Hanoi Department of Industry and Trade cũng tạo đà cho làn sóng tiêu dùng nội địa tăng mạnh.
Tất cả những dấu hiệu đó giúp củng cố niềm tin rằng trong mùa lễ hội cuối năm đồ thủ công mỹ nghệ không còn là sản phẩm “niche” hay chỉ dành cho người sưu tầm, mà đang trở thành lựa chọn phổ biến, được săn đón rộng rãi. Sự bùng nổ thực tế tại các hội chợ, nhu cầu quà tặng trang trí và xu hướng ưa chuộng sản phẩm handmade đã biến thủ công Việt thành “hàng hot” trước dịp lễ đúng như cảm nhận “cháy hàng” của nhiều nghệ nhân, doanh nghiệp và người mua.
Cần chiến lược dài hạn
Dù thị trường thủ công mỹ nghệ đang khởi sắc , các nghệ nhân và chuyên gia đều cho rằng sự tăng trưởng này chỉ thực sự bền vững khi ngành có chiến lược lâu dài, bài bản và mang tính hệ thống. Nhiều làng nghề vẫn phụ thuộc vào thời vụ, thiếu nhân lực trẻ và gặp khó trong việc tiêu chuẩn hóa sản phẩm để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu.
Theo nghệ nhân ưu tú Đỗ Văn Cường, Chủ tịch Hội Làng nghề mỹ nghệ truyền thống Thiết Úng (Hà Nội), thách thức lớn nhất của các làng nghề hiện nay không phải kỹ thuật, mà là “đầu ra” và “đội ngũ kế cận”. Ông chia sẻ: “Thời điểm cuối năm rất sôi động, nhưng sang quý I làng nghề lại trầm xuống. Nếu không có chiến lược quảng bá dài hạn, sản phẩm khó duy trì nhịp sản xuất ổn định. Bên cạnh đó, lớp trẻ chỉ làm theo thời vụ, thiếu người gắn bó lâu dài để học hết ‘hơi thở’ của nghề.”
Ông Cường cho rằng cần có các chương trình đào tạo nghề chính quy, liên kết giữa nghệ nhân – trường nghề – doanh nghiệp để tạo ra nguồn nhân lực mới. Đồng thời, việc xây dựng thương hiệu quốc gia cho thủ công mỹ nghệ, tương tự như OCOP nâng cấp, sẽ giúp sản phẩm Việt có vị thế rõ rệt hơn trên thị trường quốc tế.
Ở lĩnh vực chế tác mây tre đan, nghệ nhân Dương Thanh Phận (TPHCM) người đưa sản phẩm tre xuất khẩu nước ngoài nhấn mạnh rằng sự hồi sinh của nghề chỉ thực sự bền vững khi có cơ chế bảo tồn kỹ nghệ truyền thống. Ông chia sẻ: “Nhiều công đoạn của nghề phải làm bằng tay, không thể công nghiệp hóa. Nếu không có đề án lưu giữ tri thức và truyền nghề, một số kỹ thuật có thể biến mất. Người trẻ làm nhanh, nhưng để tạo ra tiếng đàn đúng ‘hồn’, họ cần được kèm cặp nhiều năm.”
Theo ông Phận, sản phẩm làm từ tre hoàn toàn có thể trở thành quà tặng văn hóa mang tính biểu tượng, tạo lợi thế cạnh tranh so với hàng công nghiệp nhập khẩu. Tuy nhiên, để làm được điều đó, cần chiến lược thật sự có hiệu quả cần hỗ trợ chuẩn hóa quy trình để phục vụ xuất khẩu.
Các chuyên gia đồng quan điểm rằng sự kết hợp giữa giá trị văn hóa và tư duy kinh tế mới là chìa khóa để thủ công mỹ nghệ Việt phát triển bền vững. Các hội chợ, festival thủ công, cùng các chiến dịch truyền thông xuyên năm, cần được tổ chức một cách nhất quán thay vì chỉ tập trung vào mùa cao điểm. Mỗi làng nghề cũng cần chủ động số hóa, đưa sản phẩm lên nền tảng thương mại điện tử, kết hợp KOL/creator để tiếp cận thế hệ tiêu dùng mới.
Sự hồi sinh của mùa lễ hội cho thấy tiềm năng rất lớn, nhưng để ngành thủ công mỹ nghệ thực sự cất cánh, một chiến lược dài hạn – đồng bộ từ bảo tồn, đào tạo, thiết kế đến thương mại hóa – là điều không thể thiếu.
