Tăng ca, tăng giờ - đừng để người lao động thiệt thòi
Việc kéo dài thời gian làm thêm không phải là giải pháp tốt để giải quyết các vướng mắc về sức cạnh tranh, mức sống và năng suất lao động hiện nay. Trong khi đó, giờ làm việc kéo dài sẽ giảm chất lượng cuộc sống của người lao động. Đó là khẳng định của TS. Vũ Minh Tiến - Phó Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) với Đại Đoàn Kết.
PV: Thưa ông, việc làm tăng giờ, tăng ca quá nhiều có ảnh hưởng như thế nào đối với sức khỏe công nhân hiện nay?
Ông Vũ Minh Tiến: Việc làm thêm giờ quá nhiều không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe hiện tại mà còn ảnh hưởng tới sức khỏe lâu dài sau này, đặc biệt là phụ nữ. Qua khảo sát rất nhiều chị em phụ nữ lo lắng, băn khoăn về công việc gia đình, sức khỏe và sức khoẻ sinh sản, nếu doanh nghiệp cứ ép làm thêm giờ như hiện nay không sớm thì muộn mâu thuẫn gia đình sẽ xảy ra do không có thời gian chăm lo hạnh phúc gia đình, nuôi dạy con cái. Việc làm thêm giờ phải tính toán làm sao để đảm bảo sức khỏe cho người lao động trong hoàn cảnh tố chất thể lực của người Việt không cao, môi trường và điều kiện làm việc lại chưa phải là tốt. Ngoài ra, nhiều nghiên cứu cho thấy khả năng xảy ra tai nạn lao động trong thời gian làm thêm giờ cao hơn rất nhiều so với thời gian làm việc chính thức.
Vậy thông qua việc này, ông có khuyến cáo như thế nào đối với việc làm thêm quá nhiều giờ của công nhân hiện nay?
- Phải thừa nhận rằng hiện nay năng suất lao động trong nhiều ngành của người Việt Nam là khá thấp so với khu vực và thế giới. Tuy nhiên, điều này không phải do yếu kém của người lao động mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như môi trường làm việc, trang thiết bị máy móc – công nghệ sản xuất của doanh nghiệp….Việc kéo dài thời gian làm việc không phải là giải pháp tốt để giải quyết các vướng mắc về sức cạnh tranh, mức sống và năng suất lao động hiện nay. Trong khi đó, những giờ làm việc kéo dài sẽ giảm chất lượng cuộc sống của bản thân người lao động.
Vậy theo ông, làm thế nào để giải quyết được bài toán tăng thu nhập cho người lao động nhưngvẫn phải đảm bảo tính bền vững trong cuộc sống?
- Qua khảo sát của Viện Công nhân Công đoàn, nhiều lao động muốn làm thêm giờ chỉ để đạt được mức thu nhập đủ sống và cải thiện một chút chi tiêu trong gia đình, còn theo nguyên tắc làm thêm giờ để làm giàu hoàn toàn không thể. Để đảm bảo tính bền vững trong cuộc sống của công nhân thì phải tăng năng suất – chất lượng – hiệu quả lao động, áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến, cải tiến kỹ thuật, tăng sự chia sẻ lợi ích của doanh nghiệp. Làm thêm giờ một cách hợp lý để đáp ứng nhu cầu sản xuất kinh doanh nhưng cũng phải đảm bảo sức khỏe lâu dài cho người lao động.
Ông vừa đề cập đến việc tăng năng suất lao động thì có thể cải thiện được tiền lương và việc làm thêm giờ. Vậy, qua khảo sát của Viện Công nhân Công đoàn, ông đánh giá như thế nào về việc các doanh nghiệp sử dụng trang thiết bị máy móc, công nghệ hiện đại để tăng năng suất lao động?
- Rõ ràng bài toán kinh tế đặt ra là: thay vì đầu tư mở rộng máy móc, phân xưởng, thuê mướn thêm nhân công và thay đổi kỹ thuật– công nghệ rất tốn kém, nhiều doanh nghiệp chọn phương án sử dụng lao động làm thêm giờ. Nếu các doanh nghiệp không chịu đầu tư, cải tiến thì việc tăng ca, tăng giờ nhiều của công nhân vẫn tiếp tục. Biện pháp cần thiết lúc này phải cân nhắc có quy định mức tăng ca, tăng giờ hợp lý để sức khỏe người lao động được phục hồi. Tuyệt đại đa số người lao động trong khảo sát của chúng tôi đều có nguyện vọng đề nghị Nhà nước giữ nguyên số giờ làm thêm theo quy định của pháp luật hiện nay.
Thưa ông, theo như số liệu của Tổng LĐLĐ đưa ra, tiền lương tối thiểu vùng hiện nay mới đạt khoảng trên 80% mức sống tối thiểu?
- Tôi khẳng định rằng thu nhập, tiền lương và đời sống vật chất, tinh thần của người lao động trong vài năm gần đây thay đổi theo hướng tiến bộ hơn trước rất nhiều. Điều này được đánh giá qua chỉ số tiền lương thực tế của người lao động tăng, chỉ số giá tiêu dùng ổn định. Việc lương tối thiểu mới chỉ đáp ứng được trên 80% nhu cầu cuộc sống thì phải khẳng định đây mới là lương tối thiểu vùng chứ không phải tiền lương thực nhận. Lương thực nhận bình quân các ngành qua điều tra của chúng tôi là 4,5 triệu/tháng cộng thêm tiền làm thêm giờ, tiền ăn ca, tiền thưởng và các khoản hỗ trợ khác có thể lên đến 5 – 6 triệu/tháng. Như vậy, rõ ràng tính trên tổng thu nhập, người lao động đã tiệm cận được mức sống trung bình, nhưng lưu ý là họ phải làm thêm giờ khá nhiều mới đạt mức này.
Vậy qua khảo sát việc làm thêm giờ hiện nay chiếm khoảng bao nhiêu % tổng thu nhập của người lao động, thưa ông?
- Việc làm thêm giờ có thể chiếm từ 20 – 30% thu nhập của người lao động và thường ngành nào lương thấp thì tiền làm thêm giờ lại cao. Trong bối cảnh hiện nay, việc làm thêm giờ của một bộ phận công nhân đang có thu nhập thấp là một nhu cầu thực tế. Song cần cân đối hài hòa để người lao động có thể đảm bảo cuộc sống bằng thu nhập của chính mình, vừa có thời gian cho những nhu cầu cũng như những nhiệm vụ chính đáng khác, để người lao động có cuộc sống thực sự ý nghĩa, hạnh phúc và phát triển.
Trân trọng cảm ơn ông!
