Thả xanh cho cỏ, tôi về với tôi

Lâm Thị Mỹ Dạ gây ấn tượng với thi đàn từ khá sớm, với giải Nhất cuộc thi thơ báo Văn nghệ năm 1972 - 1973, trong đó bài thơ nổi bật, đến nay vẫn được nhiều người nhắc đến là “Khoảng trời, hố bom”.

Trong một lần trả lời phỏng vấn báo chí vào tháng 5/2010, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ chia sẻ, bà viết bài thơ “Khoảng trời, hố bom” vào đầu năm 1972, khi máy bay Mỹ quần thảo, ném bom triệt phá con đường lưu thông Nam - Bắc, đã có biết bao người lính cảm tử, tự mình thắp lên ngọn đuốc, đánh lạc hướng máy bay địch, kéo luồng bom về phía mình để cứu con đường khỏi bị thương.

“Tôi nhìn xuống hố bom, nước đọng lại khoảng trời trong ngắt. Một cánh chim bay qua. Tôi thấy cả mặt trời cũng dừng lại nơi này. Tôi thầm hỏi với lòng mình: Những ai đã chết ở đây? Những ai? Những ai?... Tôi nhớ đến những người lính cảm tử, những người nữ thanh niên xung phong mà tôi đã gặp. Biết đâu họ cũng đã biến thành khoảng trời dưới hố bom này? Tôi gọi thầm: Các bạn ơi! Các bạn ở nơi nào? Không có tiếng trả lời, chỉ có khoảng trời vời vợi nhìn tôi... Tôi đã viết một mạch bài thơ “Khoảng trời, hố bom” trong nguồn cảm xúc dâng trào...”, nhà thơ tâm sự.

Sau này, trên con đường thi ca, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ để lại ấn tượng cho nhiều độc giả với những bài thơ tình, thường là buồn. Một nỗi buồn man mác. Và nhiều người đã thích những: “Anh đừng khen em”, “Anh có tốt không”, “Ừ thôi, tưởng tượng”, “Bói sóng”… của Lâm Thị Mỹ Dạ.

Khi hay tin nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ qua đời lúc 5h sáng ngày 6/7/2023, sau 14 năm dài mắc căn bệnh Alzheimer, tôi tìm lại những tập thơ của bà. Xin trích một số câu thơ, một số bài thơ mà nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ đã viết trong những tâm trạng khác nhau. Tôi nghĩ, những câu thơ ấy, nó cũng chính là những trang nhật ký tâm hồn của một "người đàn bà thơ".

*Tôi yêu truyện cổ nước tôi

Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa

Thương người rồi mới thương ta

Yêu nhau dù mấy cách xa cũng tìm

Ở hiền thì lại gặp hiền

Người ngay thì gặp người tiên độ trì

Mang theo truyện cổ tôi đi

Nghe trong cuộc sống thầm thì tiếng xưa

Vàng cơn nắng, trắng cơn mưa

Con sông chảy có rặng dừa nghiêng soi

Đời cha ông với đời tôi

Như con sông với chân trời đã xa

Chỉ còn truyện cổ thiết tha

Cho tôi nhận mặt ông cha của mình

Rất công bằng, rất thông minh

Vừa độ lượng lại đa tình, đa mang.

Thị thơm thì giấu người thơm

Chăm làm thì được áo cơm cửa nhà

Đẽo cày theo ý người ta

Sẽ thành khúc gỗ chẳng ra việc gì

Tôi nghe truyện cổ thầm thì

Lời cha ông dạy cũng vì đời sau.

Đậm đà cái tích trầu cau

Miếng trầu đỏ thắm nặng sâu tình người.

Sẽ đi qua cuộc đời tôi

Bấy nhiêu thời nữa chuyển dời xa xôi.

Nhưng bao truyện cổ trên đời

Vẫn luôn mới mẻ rạng ngời lương tâm.

*Cái chết em xanh khoảng-trời-con-gái

Tôi soi lòng mình trong cuộc sống của em

*Ước gì cầm được cô đơn

Ném thia lia để hóa buồn thành vui…

*Nghiêng vai đặt gánh qua cầu

Hạnh phúc thì mỏng khổ đau thì dày

Lệch người biết gánh sao đây

Đường đi chưa hết kiếp này chưa qua.

*Em chết trong nỗi buồn

Chết như từng giọt sương

Rơi không thành tiếng

Trái tim em còn trẻ dại

Trắng trong […]

Ai cất giùm em

nước mắt

Biết giấu nụ cười đi đâu

Khi phải cười…

*Sóng vỗ vào

- Yêu

Sóng lùi ra

- Không yêu

Thuở nhỏ

Bói hoa

Bây giờ

Bói sóng.

Trên bãi bờ

Lẻ đơn

Tôi đếm

- Yêu

- Không yêu

Sóng vỗ vào

Sóng lùi ra

Từng đợt

Hỏi trời xa

Ai lấy hết tuổi mình?

- Yêu

- Không yêu

Lẽ thường tình

Sao vô nghĩa

Khi bóng chiều đã ngả

Ta thiếu phụ

Còn ai để gọi

Và còn gì

Để bói

Biển ơi!

*Bây giờ chỉ một mình ta

Một mình ta với bao la một mình

Bây giờ chỉ một trái tim

Một mình tung hứng, một mình vết thương…

*Anh ơi, anh có biết không

Vì anh em buồn biết mấy

Tình yêu khắt khe thế đấy

Anh ơi anh đừng khen em

*Em tựa vào em - đơn độc quen rồi

Em tựa vào em - gắng vững giữa đời…

*Trên đôi vai bình yên

Mà bão giông nghiêng ngửa!

Em chênh vênh đối mặt chính mình

Nào ai biết, đến anh cùng chẳng biết

Em quằn mình như rễ giữa đất im.

*Tôi ngụp lặn giữa tháng ngày chật hẹp

Thơ trên cao - tầm tay với chênh vênh

Cái đầu tôi tự dưng đặc quánh như bóng đêm

Những tứ thơ bị nhốt trong đó…

*Hoang mạc khô cằn

Người như ốc đảo

Cho bao khô khát

Tan vào dịu êm.

*Ta gập lưng lặng lẽ giữa đời thường

Tóc điểm bạc mà hồn còn trẻ nít.

*Đôi lúc tâm hồn màu phố Phái

Tĩnh lặng ngói rêu, tĩnh lặng tường

Sớm nay thời tiết như mười bảy

Tở mở lá cành ngơ ngác hương…

*Hoa giả y như thật

Hoa thật sao còn ngờ

Hết xuân hoa thật rụng

Hoa giả - cánh còn trơ.

Hồn hoa còn thơm đời

Tình hoa còn thiết tha

Mắt trần đâu dễ thấy

Lòng hoa bao xót xa.

Hoa thật tàn thiên cổ

Hoa giả còn nguyên màu

Lừa mắt người có thể

Lừa hồn người dễ đâu.

*Trái tim có mấy phần buồn?

Mấy phần vui sướng, nhớ thương mấy phần?

Phần yêu em gửi cho anh

Còn phần hy vọng em dành cho con

Mấy phần chờ đợi mỏi mòn

Mẹ em đã nhận lúc còn tuổi xanh

Người xưa nào có phụ tình

Mà sao mẹ chịu một mình khổ đau

Thác ghềnh nước cả, sông sâu

Chống chèo mình mẹ đương đầu bão giông

Buồn lo mẹ giấu bên lòng

Nuôi em trong dạ, mẹ mong từng ngày

Nỗi mình biết ngó ai hay

Bao đêm nước mắt vơi đầy, mẹ ơi

Khi em cất tiếng chào đời

Trái tim mẹ tưởng héo rồi lại tươi

Đời nay mơ ước rộng dài

Trái tim đập tới ngày mai êm đềm

Mẹ cho anh trái tim em

Trái tim yêu, trái ấm mềm anh ơi

Trái tim sinh nở giữa đời

Những con ta lại hát lời mẹ ru

Biếc xanh là sắc mùa thu

Vàng tươi là lúa, mịt mù là mây

Ngày đêm sớm tối đổi thay

Trái tim vẫn một bầu đầy đỏ tươi

Dẫu khi tắt nghỉ cuộc đời

Trái tim mẹ giữa đất trời còn yêu.

*Như lúa hỏi đất

Anh có tốt không?

Như cây hỏi gió

Anh có tốt không?

Như mây hỏi trời

Anh có tốt không?

Trời anh mênh mông

Mây em bay lượn

Gió anh bao la

Cây em ve vuốt

Đất anh thẳm sâu

Lúa em cúi đầu

Nhưng sao vẫn hỏi

Day dứt trong lòng

Anh có tốt không?

*Nghiêng vai đặt gánh qua cầu

Hạnh phúc thì mỏng khổ đau thì dày

Lệch người biết gánh sao đây

Đường đi chưa hết kiếp này chưa qua.

*Thả trăng cho rằm

Thả mây cho gió

Thả xanh cho cỏ

Tôi về với tôi

Thả người thục nữ

Hồn nhiên nói cười

Thả người tục lụy

Danh vọng đua đòi

Thả hết thả hết

Tôi về với tôi

Thả thời thiếu nữ

Khuất vào xa xăm

Thả chùm tóc bạc

Trắng cả ngàn năm

Ai đem nụ cười

Chạm vào nước mắt

Niềm vui có màu

Nỗi buồn trong vắt

Tôi về với tôi

Thơ như máu thắm

Tan vào hư vô

Ðời bao phúc họa

Gieo gặt bất ngờ

Mỏi không thể nghỉ

Ðau không còn kêu

Người im như bóng

Tôi về với tôi

May có đứa bé

Còn ở trong hồn

Cái nhìn xanh biếc

Lung linh cội nguồn

Trái tim thơ dại

Tôi về với tôi…