Thanh toán không dùng tiền mặt: Minh bạch hóa các giao dịch

Nhiều chuyên gia ủng hộ quy định buộc doanh nghiệp (DN), cũng như người dân phải thanh toán không dùng tiền mặt để tăng minh bạch dòng tiền.

Gia tăng hình thức thanh toán phi tiền mặt

Khoảng 2 năm trở lại đây, chị Nguyễn Thu Thủy, nhân viên kinh doanh một công ty chuyên về nội thất ở phố Tố Hữu, quận Hà Đông, Hà Nội cho biết, chị không phải xếp hàng để đi đóng tiền điện, nước hàng tháng ở siêu thị đầu ngõ nữa. Bằng việc đăng ký dịch vụ trích nợ tự động qua tài khoản ngân hàng, hằng tháng, công ty điện lực nhắn tin thông báo lượng điện tiêu thụ của gia đình, rồi tự động phía ngân hàng sẽ trích từ tài khoản của chị trả cho công ty điện lực.

Chị Thủy nói đăng ký thanh toán trực tuyến các dịch vụ điện, nước, viễn thông..., tôi thấy vô cùng thuận tiện.

Nhiều người cũng cho biết, thanh toán trực tuyến, chuyển tiền qua interbanking, hay thanh toán bằng thẻ tín dụng tiết kiệm thời gian khá nhiều thay vì cầm tiền mặt.

Ông Nguyễn Hoàng Linh - kế toán viên tại Công ty TNHH Thái Phú (Hà Nội) chia sẻ, giao dịch thanh toán trên kênh ngân hàng số hiện nay rất thuận lợi và dễ dàng. Đặc biệt, phí không còn là gánh nặng khi hầu hết các ngân hàng đang áp dụng miễn phí giao dịch trên nền tảng số. Do đó, 80% giao dịch của công ty đã chuyển từ tiền mặt sang thanh toán trực tuyến.

Hiện nay trong việc mua sắm, tiêu dùng hằng ngày, các đơn vị đã mở rộng mạng lưới thiết bị chấp nhận thẻ thanh toán (POS), chuyển tiền online…khuyến khích người tiêu dùng thay đổi thói quen sang thanh toán không dùng tiền mặt. Các cửa hàng tạp hóa lớn, trung tâm thương mại, siêu thị rất tích cực ứng dụng hình thức thanh toán phi tiền mặt.

Bà Minh Anh, chủ một cửa hàng tạp hóa ở phố Nguyễn Văn Cừ (Long Biên – Hà Nội) cho biết, cửa hàng có thiết bị chấp nhận thanh toán thẻ từ năm 2020, đến nay trung bình mỗi ngày có hơn 10 – 15 giao dịch thanh toán thẻ và chuyển tiền online.

Các giao dịch không dùng tiền mặt hiện nay đang bùng nổ mạnh, thu hút rất nhiều sự quan tâm người dân và các ngân hàng, DN tham gia lĩnh vực này. Điều này cũng tạo nên sự cạnh tranh trong cuộc đua nâng cao trải nghiệm khách hàng giữa các đơn vị cung cấp dịch vụ thanh toán không tiền mặt.

Thống kê mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước, trong 8 tháng đầu năm 2021, tổng số lượng giao dịch qua hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng tăng 3,32% về số lượng và tăng 41,37% về giá trị so với 8 tháng đầu năm 2020; thanh toán qua kênh Internet tăng tương ứng 54,13% về số lượng và 30,70% về giá trị so với cùng kỳ năm 2020, qua kênh điện thoại di động tăng tương ứng 74,98% và 93,69%, qua kênh QR code tăng tương ứng 66,81% và 133,12% .

Trong đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2021-2025 Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2025, giá trị thanh toán không dùng tiền mặt gấp 25 lần GDP, thanh toán không dùng tiền mặt trong thương mại điện tử chiếm 50%. 80% người dân từ 15 tuổi trở lên có tài khoản, tăng số điểm chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt lên 450.000 điểm.

Chính phủ cũng đề ra mục tiêu tăng trưởng bình quân về số lượng giao dịch qua kênh điện thoại di động đạt 50-80% năm và giá trị giao dịch đạt 80-100%/năm, tốc độ tăng trưởng bình quân số lượng và giá trị giao dịch qua kênh Internet đạt 35%-40%/năm. Tỉ lệ cá nhân, tổ chức sử dụng phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt qua các kênh thanh toán điện tử đạt 40%.

Minh bạch dòng tiền

Các chuyên gia cũng đánh giá, việc các ngân hàng miễn phí giao dịch trực tuyến chính là điều kiện thuận lợi để ban hành quy định mới nhằm giảm thanh toán không tiền mặt của DN. Tuy nhiên, cần yêu cầu ngành ngân hàng thiết kế lại sao kê để có thể thay thế sổ phụ nhằm giảm bớt gánh nặng thủ tục cho DN.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu, thanh toán không tiền mặt có ý nghĩa quan trọng đến việc tiết kiệm khối lượng tiền mặt trong lưu thông, từ đó giảm bớt những phí tổn của xã hội có liên quan đến việc phát hành và lưu thông tiền.

Ðặc biệt, thanh toán không tiền mặt còn giúp chống thất thu thuế cho Nhà nước từ những giao dịch chui hoặc không minh bạch; giảm rủi ro rửa tiền, hay nói cách khác là kiểm soát và phát hiện các thanh toán phạm pháp.

Thông qua các ứng dụng QR code, ví điện tử hay thẻ tín dụng…, việc thanh toán không tiền mặt nhìn chung an toàn hơn bởi nó được bảo vệ qua hệ thống ngân hàng, các ứng dụng bảo mật vân tay hay nhận dạng khuôn mặt, mã OTP.

“Nhưng nói thế không có nghĩa thanh toán phi tiền mặt an toàn tuyệt đối bởi nó cũng có các rủi ro như tình trạng tiền trong thẻ bỗng dưng bị đánh cắp hoặc thậm chí là rửa tiền, điều này cần được các công ty công nghệ tài chính và ngân hàng khắc phục bằng cách tăng cường bảo mật” - ông Hiếu lưu ý.

Giới chuyên gia cho rằng, Chính phủ đã ban hành Ðề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt đến năm 2025. Tuy nhiên, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, đề án cần liên tục được cập nhật tạo cơ sở thúc đẩy hành lang pháp lý, đảm bảo theo kịp yêu cầu thực tiễn.

Trong đó, cách tiếp cận xây dựng các quy định pháp luật nên theo hướng khuyến khích thử nghiệm, sáng tạo nhiều hơn, song song với xu hướng chuẩn hóa nhằm tận dụng tốt thành quả công nghệ, nhưng vẫn kiểm soát được rủi ro và tăng khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính của người dân và DN.

Theo ông Phạm Tiến Dũng, Vụ trưởng Vụ Thanh toán (NHNN), trong thời gian tới, NHNN tiếp tục triển khai đồng bộ, có hiệu quả các giải pháp đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt, như tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về hoạt động thanh toán; xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng; phối hợp các bộ, ngành liên quan triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ (Mobile Money)...

Ông Nguyễn Tiến Đạt, Giám đốc Kinh doanh, Ví điện tử Foxpay: Đang có cuộc cạnh tranh khốc liệt

Có thể xem dịch bệnh là một lực đẩy, tuy nhiên phải thẳng thắn nhìn nhận sự bùng nổ của thanh toán online trong thời gian qua là do các đơn vị cung cấp dịch vụ đã có sự chuẩn bị từ rất lâu và sẵn sàng để cung cấp các giải pháp thanh toán hiện đại cho khách hàng.

Nếu như cách đây 1-2 năm, các đơn vị thương mại điện tử còn nhiều dè dặt, cho rằng thanh toán online chưa thuận tiện nhưng ở thời điểm hiện tại, thanh toán online đã trở thành động lực cho thương mại điện tử phát triển.

Tôi nhận thấy đang có một cuộc cạnh tranh khốc liệt trên thị trường thanh toán, đòi hỏi các đơn vị cung cấp dịch vụ không ngừng làm mới mình để có thể đem đến trải nghiệm tốt nhất cho khách hàng.

Ông Phạm Xuân Hòe, Nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược (NHNN): Lưu ý về an toàn và bảo mật

Một vấn đề rất quan trọng đó là an toàn, bảo mật thông tin của khách hàng trong mọi giao dịch thanh toán. Đây là trách nhiệm của hệ thống ngân hàng và hệ thống thanh toán trong nền kinh tế.

Vì vậy, các ngân hàng và công ty Fintech cần diễn tập thường xuyên kịch bản chống bị tấn công bởi hacker, không ngừng nâng cấp hệ thống phần mềm về an ninh, bảo mật.

Chính sách phát triển hạ tầng thanh toán quốc gia, trong đó có thanh toán số của nền kinh tế cần được thực hiện đồng bộ. Đặc biệt, không thể tách rời khỏi hoạt động truyền thông nhằm tạo thói quen tiêu dùng không dùng tiền mặt cho người dân. Công tác này cần phải tiến hành cả về bề rộng lẫn chiều sâu đối với người dân thông qua các hoạt động giáo dục tài chính trên các phương tiện truyền thông, nhất là ngay ở nhà trường cho giới trẻ.