Tháo điểm nghẽn để nông nghiệp đô thị phát triển

Theo PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, người có nhiều năm nghiên cứu về NNĐT, ở nhiều quốc gia, NNĐT đã trở thành trụ cột trong chiến lược phát triển đô thị. Tại Việt Nam, nhiều mô hình NNĐT đã xuất hiện và tạo sức lan tỏa tích cực, từ vườn trên mái, trồng rau thủy canh, khí canh đến các nông trại ứng dụng công nghệ cao ở khu dân cư.

Trong đó có thể kể đến như ở TPHCM, mô hình trang trại được sản xuất trên mái nhà, nông trại (farm) tại khu dân cư, các farm rau thuỷ canh đã mang đến hình ảnh một đô thị hiện đại nhưng vẫn hài hoà với thiên nhiên. Hay tại các địa bàn thuộc Hà Nội, với các vùng sản xuất nông nghiệp ven đô như Đông Anh, Gia Lâm, Hoài Đức, cùng nhiều mô hình farm xanh hiện đại trong nội thành cho thấy nỗ lực chuyển mình của các đô thị lớn, nhằm giảm áp lực ô nhiễm và mở rộng không gian xanh.

TS Nguyễn Đăng Nghĩa - nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu đất, phân bón và môi trường phía Nam cho rằng, NNĐT được sản xuất và phân phối tại chỗ nên thực phẩm từ NNĐT ít tốn phí vận chuyển, đóng gói, lưu trữ. Khi đến tay người tiêu dùng rất tươi ngon, giàu dinh dưỡng và có giá cạnh tranh do giảm được các tầng nấc trung gian. NNĐT cũng không bị tổn hại bởi bão lụt, hạn hán, sự thay đổi của thời tiết, vì thế, người canh tác cũng được lợi nhiều hơn.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, NNĐT vẫn còn nhiều điểm nghẽn, cụ thể là khung chính sách cho NNĐT chưa hoàn thiện, đặc biệt liên quan đến đất đai và hạ tầng; công nghệ cao chưa dễ tiếp cận, chi phí đầu tư còn lớn đối với nhiều hộ dân và hợp tác xã. Bên cạnh đó, hạ tầng đô thị chưa được thiết kế để tích hợp không gian nông nghiệp ngay từ đầu...

Chuyên gia nông nghiệp, GS.TS Nguyễn Văn Bộ đánh giá, NNĐT của Việt Nam hiện phát triển mang tính tự phát. Đến nay, chưa có một chủ trương, chính sách chính thức nào của Nhà nước liên quan đến NNĐT. Trong hai thành phố lớn thì TPHCM mới phê duyệt “Chương trình phát triển nông nghiệp đô thị” vào cuối năm 2023. TP Hà Nội cũng mới chỉ phê duyệt “Đề cương Đề án nông nghiệp đô thị” mà chưa có đề án chính thức.

Đề cập đến sự cần thiết trong phát triển NNĐT, TS Trần Đình Lý - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông lâm TPHCM cho hay, hiện tỷ lệ mảng xanh/đầu người ở các đô thị lớn của Việt Nam đang ở mức rất thấp, cụ thể, ở TPHCM chỉ có 0,55m2/người, Hà Nội là 5m2/người, trong khi đó, Singapore 66m2/người, Kuala Lumpur 23m2/người, Tokyo 12m2/người. Theo ông Lý, NNĐT trong thời đại mới không còn là các mô hình trồng rau nhỏ lẻ, ở các đô thị lớn trên thế giới đã đưa nông nghiệp công nghệ cao vào trung tâm thương mại và trên mái nhà (Singapore); ở Ý họ đã thể chế hoá NNĐT thành một tiêu chí của sự phát triển của thành phố.

TS Phạm Anh Cường (Công ty CP phân bón Bình Điền) nhận định, NNĐT hiện đại không chỉ là trồng rau trên sân thượng, trồng hoa trong sân vườn… mà cần hướng đến nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao thông qua các thiết bị hỗ trợ như cảm biến, công cụ thu thập và trao đổi dữ liệu tự động (IoT) về sản xuất nông sản nhà màng, trong hệ thống thuỷ canh theo nguyên tắc bền vững.

Chia sẻ về kinh nghiệm của một quốc gia gần giống với đặc điểm Việt Nam, TS Vũ Thị Quyền - Trưởng ngành Công nghệ Sinh học Khoa Công nghệ ứng dụng, Đại học Văn Lang cho hay, tổng dân số Thái Lan sống ở khu vực đô thị hiện chiếm khoảng gần 60%. Xác định tầm quan trọng của NNĐT nên họ đã thúc đẩy phát triển “vườn rau đô thị” hay “nông nghiệp đô thị” từ cách đây hơn 10 năm bởi Quỹ Nông nghiệp bền vững phối hợp với Quỹ Trung tâm Truyền thông Phát triển, Quỹ Đô thị. Năm 2019, Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan cũng đã thúc đẩy hỗ trợ nhanh sự phát triển của NNĐT nhằm nâng cao khả năng tự cung cấp lương thực của người dân thành thị. Thái Lan còn lập kế hoạch để triển khai mô hình “niềm tin sức khỏe vì lợi ích của nông nghiệp đô thị” nhằm nâng cao sức khỏe con người và thúc đẩy thực hành NNĐT.