Tháo gỡ vướng mắc chuyển đổi thuế khoán sang kê khai với hộ kinh doanh

Ngày 10/12, Hội Các nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam (VACD) phối hợp với Tạp chí điện tử Nhà quản trị tổ chức Tọa đàm “Tháo gỡ vướng mắc chuyển đổi thuế khoán sang kê khai” dành cho cộng đồng hộ kinh doanh. Với tinh thần “tháo gỡ, đồng hành, kiến tạo”, tọa đàm tập trung làm rõ các nội dung chính sách thuế mới; nhận diện rủi ro và giới thiệu các giải pháp công nghệ hỗ trợ quá trình chuyển đổi, giúp hộ kinh doanh từng bước tiếp cận mô hình quản trị minh bạch, hiện đại và chi phí thấp.

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Đức Thuận, Chủ tịch VACD, cho biết: Khu vực hộ kinh doanh hiện đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế với hàng triệu hộ đang hoạt động, góp phần lớn vào tăng trưởng, tạo việc làm và giữ nhịp kinh tế địa phương. Tuy nhiên, mô hình quản lý thuế khoán được áp dụng nhiều năm qua cũng bộc lộ hạn chế về minh bạch, công bằng và khả năng phản ánh đúng thực trạng kinh doanh.

Theo ông Thuận, việc chuyển sang cơ chế kê khai thuế không chỉ là yêu cầu của quản lý hiện đại, mà còn là bước tất yếu trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ, giao dịch điện tử phổ biến và yêu cầu hội nhập ngày càng cao. Song, đổi mới đi kèm thách thức: phần lớn hộ kinh doanh có quy mô nhỏ, trình độ quản trị tài chính còn hạn chế nên lo ngại về hóa đơn điện tử, sổ sách, phần mềm, rủi ro sai sót hoặc bị truy thu, xử phạt.

“Chuyển đổi thuế không chỉ là chuyện thu – nộp. Đây là quá trình điều chỉnh mô hình kinh doanh, tăng năng lực quản trị và từng bước tiệm cận chuẩn mực doanh nghiệp. Nếu thực hiện tốt, hàng triệu hộ kinh doanh có thể hưởng lợi từ một cuộc ‘nâng cấp’ toàn diện”, ông Thuận nhấn mạnh.

Theo lộ trình, từ 1/1/2026, hình thức thuế khoán sẽ chính thức bị bãi bỏ. Khoảng 5 triệu hộ và cá nhân kinh doanh sẽ chuyển sang cơ chế tự kê khai, tự nộp thuế. Đây là bước tiến lớn hướng tới minh bạch và chống thất thu, đồng thời giúp hộ kinh doanh làm chủ dòng tiền, kiểm soát doanh thu, chi phí. Từ đó ra quyết định hợp lý và thuận lợi trong tiếp cận vốn hay hợp tác kinh doanh. Dù vậy, thực tế cho thấy nhiều hộ vẫn loay hoay trước các yêu cầu mới: xác định doanh thu theo thực tế, lập và quản lý hóa đơn điện tử, lựa chọn phần mềm phù hợp, hay hiểu đúng về nghĩa vụ thuế…

Chia sẻ tại sự kiện, bà Lê Thị Duyên Hải, Phó Tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cho biết: Việc chuyển từ khoán sang kê khai mang ý nghĩa đặc biệt khi nhóm hộ kinh doanh đóng góp lớn vào ngân sách và giữ vai trò trụ đỡ việc làm, an sinh xã hội nhiều năm qua. “Những băn khoăn, thậm chí lo lắng là điều bình thường. Điều quan trọng là có thông tin chính thống, dễ hiểu để hộ kinh doanh tự tin bước vào giai đoạn mới”, bà Hải nói.

Theo bà Hải, một trong những nội dung khiến nhiều hộ thắc mắc là nghĩa vụ đăng ký kinh doanh và đăng ký thuế. Hiện nay, mọi hộ khi hoạt động đều phải đăng ký thuế; trường hợp phải nộp thuế thì phải kê khai. Riêng nhóm hộ sản xuất nông – lâm – ngư nghiệp, người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến nhỏ hoặc kinh doanh thời vụ không bắt buộc đăng ký kinh doanh, nhưng vẫn phải đăng ký thuế.

Từ 2026, quy định về ngưỡng miễn thuế cũng được điều chỉnh. Sáng 10/12, Quốc hội đã thông qua Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), trong đó xác định mức doanh thu chịu thuế đối với hộ kinh doanh là từ 500 triệu đồng/năm. Như vậy, hộ có doanh thu dưới 500 triệu đồng sẽ không phải nộp thuế VAT và thuế thu nhập cá nhân, đồng thời không bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử hoặc lập sổ sách kế toán khi chuyển sang phương thức kê khai.

Trong khi đó, hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm vẫn phải sử dụng hóa đơn điện tử theo quy định hiện hành. Việc đăng ký thuế cũng được thực hiện bằng mã định danh cá nhân, giúp đơn giản hóa thủ tục thay vì sử dụng mã số thuế riêng như trước.

Bà Hải cho rằng giai đoạn chuyển đổi đòi hỏi hộ kinh doanh phải làm quen dần với thói quen quản trị mới: theo dõi doanh thu thực tế, lưu giữ chứng từ, sử dụng hóa đơn điện tử và chủ động kê khai. Tuy nhiên, cơ quan thuế và các hiệp hội sẽ tiếp tục đồng hành thông qua hướng dẫn, tập huấn, truyền thông để giúp hộ kinh doanh giảm áp lực.

Việc chuyển sang kê khai, theo bà Hải, không chỉ mang lại công bằng trong thực thi thuế mà còn giúp hộ kinh doanh được công nhận đúng giá trị, mở ra cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng chính thức và nâng cao năng lực cạnh tranh. Đây cũng là tiền đề quan trọng nếu hộ muốn chuyển đổi lên doanh nghiệp trong tương lai.

Tọa đàm kết thúc với nhiều khuyến nghị nhằm hỗ trợ quá trình chuyển đổi, trong đó nhấn mạnh: hộ kinh doanh cần bình tĩnh tiếp cận quy định mới, nắm rõ quyền lợi, nghĩa vụ, lựa chọn giải pháp công nghệ phù hợp, và đặc biệt là chủ động chuẩn bị từ bây giờ để tránh bị động khi chính sách có hiệu lực.