Thất thoát nhân lực vì thu nhập

Tomoki Yoshihara bắt đầu ca làm việc của mình tại một nhà máy chế biến thịt ở vùng nông thôn Australia lúc 5 giờ sáng hàng ngày và kiếm được gấp 3 lần số tiền so với thời gian khi anh bán thịt cừu trong gần 50 giờ/tuần khi còn ở Nhật Bản.

Anh là một trong số rất nhiều thanh niên Nhật Bản được cấp thị thực làm việc trong kỳ nghỉ ở Australia trong năm tài chính vừa qua, bị thu hút bởi mức lương cao hơn và thậm chí còn trở nên hấp dẫn hơn do đồng yên suy yếu. “Tính đến góc độ tiền lương, ở đây tốt hơn rất nhiều. Nếu bạn muốn tiết kiệm tiền, Australia chính là nơi để đến” - chàng trai 25 tuổi, kiếm được khoảng 5.000 đô la Australia (3.300 USD) một tháng và sống ở Goulburn, phía Nam Sydney cho biết.

Với các chương trình thị thực tương tự ở Anh, Canada và New Zealand đang phục hồi sau đại dịch, dòng nhân tài chảy ra ngoài có nguy cơ làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu lao động trầm trọng ở Nhật Bản. Đó cũng là dấu hiệu cho thấy nhiều người Nhật trẻ tuổi không lạc quan về nền kinh tế của đất nước khi nước này vừa thoát khỏi tình trạng giảm phát hàng thập kỷ.

Ông Yuya Kikkawa - nhà kinh tế tại Viện nghiên cứu Meiji Yasuda cho biết: "Giới trẻ đang đặt câu hỏi về triển vọng kinh tế của Nhật Bản. Điều kiện sống khó khăn hơn nhiều so với con số lạm phát được thấy".

Ngân hàng Nhật Bản cuối cùng cũng đã loại bỏ lãi suất âm vào tháng trước trong bối cảnh chu kỳ tăng lương tích cực đang thúc đẩy lạm phát do nhu cầu. Nhưng ngay cả khi các liên đoàn lao động Nhật Bản giành được mức tăng lương lớn nhất trong hơn 30 năm vào tháng trước, vẫn có một khoảng cách đáng kể về mức lương thực tế với các nền kinh tế tiên tiến khác.

Theo dữ liệu mới nhất từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế, vào năm 2022, mức lương trung bình hàng năm ở Nhật Bản là 41.509 USD, so với 59.408 USD của Australia và 77.463 USD ở Mỹ.

Một sự đánh đổi trong thời gian dài, đặt bảo đảm công việc lên trên mức lương cao hơn sẽ có ý nghĩa khi giá cả ít biến động. Nhưng giờ đây, với tình trạng lạm phát đang ở mức cao nhất trong nhiều thập kỷ, người Nhật bắt đầu nhận ra rằng, mức lương không thay đổi trong nhiều năm khiến nhiều người trong số họ phải lập ngân sách chi tiêu mỗi tháng trước khi nhận kỳ lương tiếp theo.

Nhà kinh tế trưởng tại Viện nghiên cứu Itochu Atsushi Takeda cho biết: "Tiền lương của Nhật Bản đã không tăng trong 20 năm trong khi các nước khác đang tăng. Khi đồng yên ngày càng yếu đi, khoảng cách càng trở nên lớn hơn".

Khoảng 14.398 người Nhật đã được cấp thị thực làm việc trong kỳ nghỉ tại Australia trong năm tài chính 2022 - 2023, con số cao nhất trong dữ liệu của Chính phủ Australia kể từ năm 2001. Nó cho phép những người từ 18 đến 30 tuổi (hoặc 35 đối với một số quốc gia) có 12 tháng nghỉ lễ và làm các công việc từ nông nghiệp đến khách sạn, điều dưỡng, xây dựng hoặc công việc văn phòng để trang trải cho chuyến đi của họ. Ngoài ra còn có một tùy chọn để gia hạn miễn là 3 năm.

Ngoài mức lương hấp dẫn, Australia còn là điểm đến ưa thích của người Nhật do được coi là an toàn, múi giờ tương tự như Nhật Bản và gần đây đã nới lỏng các quy định cho phép người có thị thực làm việc hơn 6 tháng cho người sử dụng lao động trong một số ngành nhất định.

Không chỉ Australia, Canada đã cấp 7.996 thị thực như vậy vào năm 2023 cho đến tháng 10, trong khi Vương quốc Anh đã cấp 898 vào năm ngoái, theo dữ liệu của nước sở tại. New Zealand đã phê duyệt 2.404 trong năm tài chính 2022 - 2023. Ông Sanada dự đoán, con số này sẽ còn tăng cao hơn nữa khi các quy định được nới lỏng. Ông dự báo, Vương quốc Anh sẽ trở thành điểm đến phổ biến tiếp theo sau khi hạn ngạch thị thực hàng năm dành cho người Nhật tăng từ 1.500 lên 6.000.

Ông Harumi Taguchi - nhà kinh tế trưởng tại S&P Global Market Intelligence cho biết: “Ngày càng có nhiều người bay ra nước ngoài với hy vọng kiếm được việc làm. Nếu xu hướng này tiếp tục, việc tuyển dụng lao động trẻ ở Nhật Bản có thể còn khó khăn hơn”.

Lili Takahashi - người đã bay đến Australia trong tháng này ngay sau khi tốt nghiệp đại học - cho biết, cô đặt mục tiêu dành 2 năm để đi làm trong kỳ nghỉ và có thể nộp đơn xin thường trú và kết hôn ở Australia. Mức lương cao hơn ở Australia sẽ cho phép cô cân bằng cuộc sống và có công việc tốt hơn. “Tiền lương ở Nhật có thể đủ sống. Nhưng thật buồn khi nghĩ rằng tôi sẽ không còn nhiều tiền cho sở thích và đi chơi với bạn bè nếu ở lại” - cô Takahashi nói.

Sự gia tăng số lượng thị thực làm việc trong kỳ nghỉ phản ánh xu hướng chọn sống ở nước ngoài của nhiều người Nhật. Theo một báo cáo của Teikoku Databank, hơn 2/3 số doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Nhật Bản cho biết, họ phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động và số vụ phá sản do hạn chế về nhân lực đã đạt mức cao kỷ lục vào năm ngoái. Trong năm 2023, Chính phủ Nhật Bản đã cấp phép một số lượng kỷ lục lao động nước ngoài vào nước này để giảm bớt những khó khăn về nhân khẩu học.

Nhà kinh tế trưởng tại Viện nghiên cứu Itochu Atsushi Takeda cho biết, làn sóng lao động Nhật Bản rời đi phụ thuộc vào triển vọng kinh tế. “Nếu các điều kiện tăng trưởng nhanh hơn được thực hiện ở Nhật Bản, có thể những người trẻ tuổi sẽ thấy có lý do để quay trở lại” - ông Takeda nói.

“

Theo Bộ Ngoại giao Nhật Bản, năm ngoái, số người Nhật thường trú ở nước ngoài là nhiều nhất kể từ khi cuộc khảo sát bắt đầu vào năm 1989. Điều này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu lao động kinh niên trong xã hội già hóa của Nhật Bản - nơi các công ty cạnh tranh để giành nguồn nhân lực ngày càng khan hiếm.