Thay đổi cách tiếp cận khán giả

Các nhà hát chủ động

Thời gian qua, một số nhà hát, nghệ sĩ và nhóm sáng tạo đã chủ động thử nghiệm các hình thức kết hợp mới mẻ để đưa tuồng đến gần hơn với khán giả hôm nay. Trên sân khấu, những yếu tố công nghệ hiện đại như ánh sáng, âm thanh, hiệu ứng hình ảnh đã được đưa vào giúp tăng sức hấp dẫn thị giác. Nội dung kịch bản cũng có xu hướng được rút gọn, cô đọng, tập trung vào những tuyến nhân vật và xung đột kịch chính nhằm phù hợp hơn với thời lượng tiếp nhận của khán giả hiện đại.

Không chỉ dừng lại ở sân khấu chuyên nghiệp, tuồng đang được đưa vào đời sống sinh viên thông qua các chương trình mang tính kết nối và trải nghiệm. Talkshow Tuồng và GenZ - Khi hồn Việt lên tiếng tại Trường Đại học Đại Nam là một ví dụ. Tại đây, những trích đoạn tuồng kinh điển, hệ thống nhân vật, kỹ thuật hóa trang… được giới thiệu sinh động, dễ hiểu. Đặc biệt, phần giao lưu trực tiếp giữa nghệ sĩ và sinh viên đã tạo nên không gian tương tác cởi mở, giúp người trẻ hiểu sâu hơn về nghề diễn, cũng như thông điệp văn hóa mà tuồng chuyển tải.

Sự gắn kết giữa tuồng và khán giả trẻ tiếp tục được mở rộng với chương trình Tiếng chuông Trấn Vũ - tour đêm ra mắt tháng 5/2025 tại đền Quán Thánh (Hà Nội). Trong không gian linh thiêng của di tích, nghệ thuật tuồng được sân khấu hóa một cách tinh tế qua câu chuyện về thần Huyền Thiên Trấn Vũ. Những trích đoạn biểu diễn kết hợp vũ đạo, lời ca và âm nhạc truyền thống đã góp phần mang đến trải nghiệm mới mẻ, hấp dẫn cho du khách - vừa thưởng thức nghệ thuật, vừa tiếp cận những giá trị lịch sử và văn hóa dân tộc.

Gần đây, Trường Đại học FPT Hà Nội vừa tổ chức chương trình “Lời tuồng - Tiếng trẻ”, tiếp tục khẳng định xu hướng kết nối tuồng với thế hệ Gen Z. Chương trình gồm ba phần: trình diễn trích đoạn “Hồ Nguyệt Cô hóa cáo” với hình thức rút gọn nhưng vẫn đậm chất tuồng cổ; tọa đàm thảo luận về cách truyền thông nghệ thuật truyền thống trong kỷ nguyên số; và workshop Chạm Tuồng - nơi sinh viên trực tiếp hóa thân, khám phá nghệ thuật biểu diễn tuồng. Chính sự kết hợp giữa biểu diễn, đối thoại và tương tác đã giúp tuồng không còn là “môn nghệ thuật trên bục cao”, mà trở thành câu chuyện sống động trong thế giới của người trẻ hôm nay.

Sự đón nhận của khán giả, đặc biệt là người trẻ, là minh chứng rõ nét cho giá trị trường tồn của tuồng nếu biết cách làm mới. Nhưng không chỉ trông chờ vào thị hiếu, điều quan trọng là bản thân các đơn vị nghệ thuật như Nhà hát Tuồng Việt Nam phải thay đổi tư duy từ trong lõi - từ cách xây dựng chương trình, tiếp thị nội dung, kết hợp công nghệ, thiết kế trải nghiệm cho đến việc xây dựng đội ngũ nghệ sĩ trẻ kế thừa có chất lượng.

Đổi mới để tìm kiếm tài năng

Theo nhiều nghệ sĩ, việc đổi mới tuồng cần được thực hiện một cách thận trọng và có định hướng rõ ràng, tránh sa vào hình thức hoặc đánh mất những giá trị cốt lõi. Mặt khác, rất cần một môi trường thuận lợi - từ chính sách đãi ngộ đến cơ hội biểu diễn và đầu tư sản xuất.

Theo NSƯT Lộc Huyền (Nhà hát Tuồng Việt Nam), thời gian qua đơn vị đã chú trọng tiếp cận thế hệ trẻ một cách bài bản và có hệ thống. Các yếu tố đặc trưng của tuồng như nghệ thuật biểu diễn, mô hình nhân vật, kỹ thuật hóa trang và vũ đạo đã được giới thiệu tại nhiều trường học. Nhờ đó, các bạn trẻ đã dần quan tâm hơn, thậm chí chủ động mua vé đến rạp để thưởng thức các buổi biểu diễn tuồng.

Để nghệ thuật sân khấu truyền thống nói chung và nghệ thuật tuồng nói riêng phát triển trong thời kỳ hội nhập, NSƯT Lộc Huyền cho rằng, cần tổ chức các chương trình tập huấn chuyên môn hằng năm cho các nghệ sĩ về hát, múa, diễn, hóa trang của loại hình nghệ thuật mà họ đang theo đuổi. Đặc biệt quan trọng là phải tạo điều kiện để nghệ sĩ tham gia các chương trình tập huấn giao lưu với các loại hình nghệ thuật truyền thống của các nước bạn, như Kinh kịch của Trung Quốc, kịch Noh của Nhật Bản hay kịch mặt nạ của Pháp. Việc học hỏi, cọ xát với tinh hoa nghệ thuật thế giới sẽ giúp nghệ sĩ tuồng mở rộng tầm nhìn, tiếp thu những phương pháp dàn dựng, biểu diễn mới mẻ mà vẫn giữ vững bản sắc riêng.

Theo các chuyên gia, trong thời kỳ toàn cầu hóa, ngành giáo dục nghệ thuật đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức lớn. Công nghệ, mạng xã hội, giao lưu quốc tế, và sự dịch chuyển lao động toàn cầu đã làm thay đổi nhu cầu, phương thức tiếp cận nghệ thuật và tư duy đào tạo truyền thống. Sự cạnh tranh ngày càng gay gắt trong thị trường biểu diễn quốc tế cùng với yêu cầu cao về chất lượng nghệ sĩ, tính sáng tạo và năng lực hội nhập văn hóa, đòi hỏi ngành đào tạo múa và các ngành nghệ thuật khác phải nhanh chóng đổi mới để thích nghi.

NSNDTrần Ly Ly - nguyên Quyền Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, đổi mới đào tạo và biểu diễn nghệ thuật truyền thống là yêu cầu tất yếu để thích nghi và phát triển. Việc thay đổi không chỉ là đáp ứng xu hướng thời đại mà còn nhằm khắc phục những bất cập trong đào tạo hiện nay, từ chương trình, phương pháp giảng dạy, cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên đến cơ chế quản lý và hợp tác quốc tế. Đổi mới cần được thực hiện đồng bộ, sáng tạo, có chiến lược dài hạn và sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo, cơ quan quản lý và cộng đồng nghệ thuật. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể xây dựng đội ngũ nghệ sĩ tài năng, có bản sắc và đủ năng lực hội nhập quốc tế, đồng thời góp phần giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.